شهرستان بندر ترکمن
اين شهرستان در جلگهٔ وسيع گرگان و درياى خزر واقع شده است و خليج گرگان و ميانکاله در آن محدوده قرار دارند. اين شهرستان از شمال به جمهورى ترکمنستان، از شرق به گنبدکاووس و آق‌قلا و از جنوب به کردکوى و از غرب به درياى خزر محدود است.
شهرستان بندر ترکمن در منطقه‌اى هموار و عارى از پستى و بلندى قرار گرفته، با توجه به سطح آب درياى خزر، ارتفاع قسمت‌هاى وسيعى از اين شهرستان پائين‌تر از آب‌هاى آزاد است. شيب زمين ناچيز بوده و به سوى شرق به‌تدريج اندکى بر ارتفاع زمين افزوده مى‌شود به‌طورى‌که مرتفع‌ترين آن فقط به ۱۷+ متر مى‌رسد. با توجه به شيب و هموار بودن اراضى ساحلي، سرعت پيشروى و پسروى دريا بيشتر است، بدين جهت در سال‌هاى اخير به‌علت نوسانات نيمه شديد، سطح آب درياى خزر، تغييراتى در خطوط ساحلى و خليج گرگان پديد آورده است. به زير آب رفتن جزيرهٔ آبسکون و متصل شدن و جدا شدن جزيرهٔ آشوراده به شبه‌جزيرهٔ ميانکاله در چند دههٔ اخير نشانى از اين تغييرات هستند.
علاوه بر زمين‌هاى کشاورزى مابقى به‌صورت مراتع قشلاقى مورد استفادهٔ دامداران قرار مى‌گيرد در شبه‌جزيرهٔ ميانکاله و باتلاق‌هاى ساحلي، درختچه‌هاى گز، تمشک، انار وحشى و گياهان آبزى سبب تراکم پوشش گياهى شده است. رودخانهٔ مهم اين شهرستان گرگان‌رود است که از بخش ميانى شهرستان گذشته و به درياى خزر مى‌ريزد.
دورى از رشته‌کوه‌هاى البرز و هموار بودن منطقه و همجوارى با بيابان‌هاى ترکمنستان، نقش تعيين‌کننده در آب و هواى اين شهرستان دارد. به‌طورى‌که با وجود نزديکى به درياى خزر، منطقه‌اى خشک و کم‌آب است. از جنوب به شمال، ميزان بارندگى کاهش مى‌يابد و بر دماى هوا افزوده مى‌شود به‌طورى‌که قسمت‌هاى جنوبى اين شهرستان تا گرگان‌رود، آب و هواى معتدل و تا حدى مرطوب (خزر شرقي) و قسمت‌هاى شمالى آن به‌دليل نزديکى به بيابان‌هاى جنوبى ترکمنستان و دورى از رشته‌کوه البرز، آب و هواى معتدل نيمه‌خشک دارد.
در سال ۱۳۰۶ خورشيدى به دستور رضاشاه در محلى که قرارگاه نظاميان بوده شهر بندرشاه تأسيس شد. عواملى از قبيل اسکان عشاير، احداث راه‌آهن، احداث بندر و تأسيس سازمان‌هاى متعدد و ايجاد تسهيلات شهرى موجب رشد و توسعهٔ سريع اين شهر شده است. نقشهٔ اين شهر براساس اصول شهرسازى طراحى شد و خيابان‌هاى عريض و موازى و عمود بر هم دارد. وجود ديوار دفاعى گرگان (ديوار انوشيروان - قزل‌آلان) و مجموعه‌اى از تپه‌هاى باستاني، از سکونت انسان و گسترش جمعيت در محدودهٔ اين شهرستان حکايت مى‌کند. در روستاى خواجه نفس زيارتگاهى وجود دارد که به امامزاده بهاءالدين نقشبندى نسبت مى‌دهد و روزهاى جمعه اهالى ترکمن و قزّاق به زيارت آن مى‌روند.
پايهٔ اقتصاد اهالى ترکمن در اين منطقه بر کشاورزي، دامداري، ماهيگيرى و صنايع دستى استوار است، محصولات کشاورزى شامل گندم، جو، پنبه و در حال حاضر به کمک چاه‌هاى عميق، برنج هم به‌طور پراکنده کشت مى‌شود. در اين شهرستان کشاورزى با فعاليت‌هاى دامدارى توأم بوده و مراتع شمال گرگان‌رود و اراضى ساحلى درياى خزر مورد استفادهٔ دام قرار مى‌گيرد.
ساکنان سواحل شرقى درياى خزر از گذشتهٔ دور به صيد انواع ماهى‌هاى خاويارى و استخوانى مشغول بوده‌اند. به‌علت تأسيس شيلات در اين شهرستان و کارگاه‌هاى تهيهٔ خاويار و سردخانه‌هاى متعدد در آشورادهٔ ميانکاله، صيد دريا در تأمين درآمد نقش مهمى دارد. صنايع دستى اين شهرستان قالى و قاليچه و پشتى ترکمنى است، که بافت آن به روش سنتى و خانگى همچنان معمول و متداول است. صنايع پنبه‌پاک‌کني، روغن‌کشي، آرد و مجموعه‌اى از کارگاه‌هاى ماشين‌آلات کشاورزى از ديگر مراکز توليدى است که در اقتصاد منطقه نقش مهمى دارند.
يکى ديگر از مراکز ديدنى دوشنبه‌بازار بندر ترکمن است. در اين بازار همه نوع کالا و صنايع دستى تا کالاهاى لوکس داخلى و خارجى عرضه مى‌شود. ترکمن‌هاى بندر ترکمن مانند ديگر نقاط ترکمن‌نشين استان گلستان، عيد فطر و عيد قربان را بسيار گرامى مى‌دارند و عيد قربان مهمترين و باشکوه‌ترين اعياد آنها است. در اين عيد بيشتر خانواده‌ها که توانائى و تمکّن مالى دارند، گاو و گوسفند قربانى مى‌کنند و لباس‌هاى نو مى‌پوشند و به شادى مى‌پردازند و سفره‌هاى رنگين همانند عيدنوروز پهن مى‌کنند. زبان رايج مردم بندر ترکمن، ترکمنى و فارسى بوده و دين عموم مردم اسلام و مذهب آنان حنفى مى‌باشد و فارسى‌زبان‌ها نيز شيعه‌مذهب هستند.
گميشان يکى از بخش‌هاى بندر ترکمن بوده و از نظر مساحت قسمت اعظم شهرستان بندر ترکمن را تشکيل مى‌دهد. بيشتر مردم اين منطقه ترکمن مى‌باشند و اقتصاد آنها بر پايهٔ کشاورزي، دامدارى و صيّادى استوار است. بافت قالى و قاليچه از مهمترين صنايع دستى مردم گميشان است. سابقهٔ شهرنشينى و تجمع جمعيت در آن نزديک به دو قرن مى‌باشد. تا اواخر دورهٔ قاجاريه از پرجمعيت‌ترين آبادى‌هاى دشت گرگان بود. نام گميشان برگرفته از نام تپه‌اى است در قسمت شمالى اين شهر به نام گُمش‌دفه (تپه نقره‌اي).
يکى ديگر از منابع باارزش گميشان، تالاب آن است که در حاشيهٔ شرقى درياى خزر و در ضلع غربى شهر گميشان واقع شده است. اين مجموعه تالاب و محيط‌هاى پيرامون آن مى‌تواند يک مرکز مهم براى مطالعات زيست‌محيطى و مشاهدهٔ پرندگان و فعاليت‌هاى آموزشي، تفرّجي، علمى و اقتصادى براى استان گلستان باشد. و به‌طور کلى به علت مجاورت با کشورهاى آسياى ميانه در امر جهانگردى و تبادلات بازرگانى از موقعيت مناسبى برخوردار است.
شهرستان مينودشت
مينودشت ازجنوب به استان سمنان و خراسان، از شرق به استان خراسان، از غرب به گنبدکاووس و از شمال به شهرستان کلاله محدود مى‌شود. اين شهرستان در سال ۱۳۶۹ از گنبدکاووس جدا و به‌صورت شهرستان مستقل درآمده است.
ناهموارى‌هاى اين شهرستان از دو قسمت کوهستانى و جلگه‌اى تشکيل شده است. قسمت کوهستانى آن، دنبالهٔ کوه‌هاى البرز شرقى است. نقاط کوهستانى آن از سوى شرق از طريق ارتفاعات پارک ملى گلستان به ارتفاعات بجنورد متصل مى‌گردد.
قسمت جلگه‌اى تنها در مرکز و ضلع غربي، وسعت کمى دارند که بسيار حاصلخيز مى‌باشند. بخشى از پارک ملى گلستان در محدودهٔ اين شهرستان قرار دارد و داراى جنگل‌هاى انبوه و متراکمى است.
به‌علت وجود ارتفاعات در شرق و جنوب وزش بادهاى سرد شمالى و مرطوب شمال غربي، در نقاط کوهستانى تا ارتفاعات متوسط ريزش باران بيشتر است، ولى به طرف نواحى کم‌ارتفاع کوهپايه‌اى و جلگه‌اى از ميزان بارش کاسته مى‌شود و نواحى کم‌ارتفاع و جلگه‌اى داراى آب و هوائى معتدل و نيمه‌مرطوب است.
نام قديم مينودشت حاجيلر بوده که ساکنان آن گروهى از ايلات مهاجر آذربايجان که در زمان صفويه، هم‌زمان با مهاجرت گروهى از مردم استان فارس به اين سامان کوچ داده شده‌اند. ترکيب جمعيتى اين شهرستان متنوع است و شامل اقوام فارس، ترک، ترکمن، سيستاني، بلوچ، خراسانى و شاهرودى مى‌باشند. زبان‌هاى رايج، فارسى و ترکى و ترکمنى بوده و فارسى زبان مشترک مردم است.
عمدهٔ فعاليت مردم اين شهرستان کشاورزى و دامپرورى است ولى نوغاندارى دامنهٔ وسيعى داشته که در اقتصاد اين شهرستان نقش به‌سزائى دارد. از مراکز مهم توليدى و صنعتي، کارخانجات آرد و سيلوى بزرگ را مى‌توان نام برد. صنايع دستى عمدهٔ آن شامل کارگاه‌هاى بافت قالي، قاليچهٔ ترکمنى و پارچه‌هاى ابريشمى است.
گاليکش يکى از بخش‌هاى مينودشت است که در ضلع شرقى اين شهرستان واقع گرديده و يکى از ويژگى‌هاى اين بخش اين است که قسمتى از پارک ملى گلستان که از پارک‌هاى مهم و منحصر به فرد ايران و يکى از ذخيره‌گاه‌هاى مهم زيست کرهٔ جهان است در اين محدوده واقع شده است.
از پديده‌هاى ارزشمند طبيعى ديگر وجود مجموعهٔ آبشارلُوه در اين بخش است که در فصول مناسب تعداد زيادى از مردم را به سوى خود مى‌کشاند و محلى مناسب براى اوقات فراغت مردم محسوب مى‌شود.