حمام قلعه ايزدخواست

اين بنا در ميان بقاياى قلعه تاريخى ايزدخواست که از دوره ساسانى به جاى مانده است، نزديک روستاى ايزدخواست و در مسير آباده-اصفهان واقع و براساس کتيبه تاريخى در زمان شاه سلطان حسين صفوي در سال ۱۱۱۰ هـ.ق ساخته شده است.


سربينه يا رخت‌کن حمام با طرح چهارگوش و در چهار جانب آن چهار شاه‌نشين، در ارتفاع ۴۰سانتيمترى از کف سربينه، تعبيه شده است. زير اين صفه يا شاه‌نشين‌ها، دورتادور محل‌هايى براى قرار دادن کفش‌ها ساخته‌اند. در چهار گوشه محوطه ميانى سربينه و کنج‌هاى جلو شاه‌نشين‌ها، چهار ستون سنگى هشت ضلعى قرار دارد که به کمک آنها پوشش قوسى شکل سربينه به انجام رسيده است. در وسط محوطه سربينه حوض کوچکى وجود دارد. گرم‌خانه حمام طرح مستطيل شکل دارد که در ميانه ضلع بزرگ آن خزينه و در طرفين آن دو شاه‌نشين ساخته‌اند. مصالح مورد استفاده در اين بنا، آجر، ملات مستحکم گچ، ساروج و سنگ است.

حمام وکيل


در جنوب حمام، آب‌انبارى از دوره زنديه و در شرق آن مسجد وکيل قرار دارد. در دوره قاجار و به ويژه در دوره اخير تعميرات و تغييراتى در بنا صورت گرفت. هرچند اين امر صدماتى را به ساختمان اوليه بنا و تزيينات آن وارد آورده، با اين حال آثار باقى‌مانده به خوبى نمايانگر ارزش و شکوه اوّليه بناست.


سردر حمام که با کاشى‌کارى مزيّن شده مربوط به دوره قاجاريه است. بعد از سردر، هشتى ورودى زيباى قرار گرفته که بدنه آن در اصل با نقوش زيباى اسليمى به شيوه آهک‌بُري، مزيّن شده است. بر بالاى اين هشتى که با گنبدى مسقف شده، نورگير زيبا و مشبک به شکل قُبه تعبيه شده که روزنه‌هاى دايره شکل آن، از سفال سبزرنگ و با شيشه‌هاى ساده مدور پوشيده شده است. هشتى از طريق راهرويى به سربينه وسيع و زيباى حمام راه مى‌يابد. رخت‌کن يا سربينه هشت ضلعى است و پوشش طاق و گنبد آن در ميانه‌بر روى هشت ستون سنگى يک‌پارچه قرار دارد. تمامى کف و ازاره سربينه با تخته سنگ‌هاى مرمرين پوشيده شده و در گودى ميانه آن حوض هشت ضلعى با ديواره‌هايى از سنگ‌هاى يک‌پارچه قرار دارد. وسط اين حوض فواره‌اى از همان سنگ تعبيه شده است.


دورتادور حوض که پايين‌تر از سطح کف سربينه قرار دارد، فضايى براى قرار دادن کفش‌ها تعبيه شده است. بعد از اين سطح، کف اصلى سربينه و صفه‌هاى اطراف آن قرار دارد که مخصوص استراحت و کندن و پوشيدن لباس است. چهارگوشهٔ سربينه چهار حوض کوچک فوّاره‌دار، به قرينه يکديگر ساخته‌اند. ازاره سربينه به بلندى ۵/۱ متر با سنگ مرمر سبز رنگ پوشيده شده است.


روشنايى سربينه از طريق نورگيرهايى تأمين مى‌شود. سطوح داخلى سربينه و طاق‌ها در اصل با لايه‌اى از نقوش زيباى اسليمى به شيوه آهک‌برى مزيّن مى‌شد که تعميرات دوره قاجار اين سطح با اندود ساروج و لايه‌اى از گچ‌برى پوشانده شد. با برداشتن لايه دوره قاجار، بخش باقى‌مانده از تزيينات دوره زنديه مشخص شده است.


در قسمت غربى سربينه راهروهايى به فضاى گرم‌خانه و ديگر بخش‌هاى حمام راه مى‌يابد.


گرم‌خانه حمام نسبتاً بزرگ و وسيع است. پوشش طاق و گنبد اين محوطه در ميانه بر روى چهار ستون سنگى يک‌پارچه که به شيوه مارپيچى تراش خورده‌اند، قرار گرفته است. در زواياى دو ضلع گرم‌خانه دو شاه‌نشين نسبتاً بزرگ با حوض سنگى قواره‌دار ويژه استحمام اعيان وجود دارد.


در قسمت جنوبى گرم‌خانه سه خزينه آب وجود دارد که در قسمت جنوب شرقى و غربى آنها دو جايگاه معروف به خلوت‌گاه با ازاره مرمرى و تزيينات آهک‌برى زيبا وجود دارد.


زير گرم‌خانه کانال‌هاى حرارتى گربه‌رو گرما را از تون يا گلخن حمام به بخش‌هاى مختلف گرم‌خانه انتقال مى‌داد. کف گرم‌خانه با سنگ‌هاى پهن و بزرگ فرش شده و ديوارهاى پايين آن نيز با سنگ‌هاى مرمر شفاف پوشش يافته است.


در قسمت شرقى و پشت حمام، فضايى به نام گاورو قرار داشت که با درى به خارج حمام مربوط مى‌شد. اين فضا مخصوص ورود و خروج چهارپايان حامل کود و ... بود. در انتهاى اين راهرو، چاه عميقى است که آب اصلى حمام را تأمين مى‌کرد. در بالا و پشت‌بام حمام منبع نسبتاً بزرگى قرار داشت که آب کشيده شده از چاه در آن ذخيره شده و براى حوض‌هاى فوّاره‌دار و غيره مورد استفاده قرار مى‌گرفته است.