تبريز
اين شهرستان مرکز استان آذربايجان شرقى است که در ۴۶ درجه و ۲۵ دقيقه طول شرقى و ۳۸ درجه و ۲ دقيقه عرض شمالى از نصف‌النهار گرينويچ واقع شده است. ارتفاع تبريز از سطح دريا ۱۳۴۰ متر است و با وسعتى حدود ۲۰۵۴ کيلومتر مربع در قلمرو ميانى خطهٔ آذربايجان و در قسمت شرقى شمال درياچهٔ اروميه به فاصله ۶۱۹ کيلومترى غرب تهران قرار دارد. اين شهر در ۱۵۰ کيلومترى جنوب جلفا يعنى مرز ايران و جمهورى آذربايجان واقع است.
جمعيت شهرستان تبريز حدود يک ميليون و سيصد هزار نفر است.
تبريز از سمت جنوب به رشته‌کوه منفرد و هميشه پربرف سهند و از شمال شرقى به کوه سرخ‌فام عون بن على (عينالي) محدود مى‌شود. رودخانه آجى‌چاى (تلخه‌رود) از قسمت شمال و شمال غرب تبريز مى‌گذرد و بعد از طى مسافتى قبل توجه در دشت تبريز به درياچه اروميه مى‌ريزد. مهران‌رود نيز از ميان شهر تبريز مى‌گذرد، هرچند در بيشتر فصول سال بى‌آب است.
برخى مراکز ديدنى : مسجد جامع تبريز، ارک يا مسجد عليشاه، مسجد کبود، بازار بزرگ تبريز که شامل تعداد زيادى راسته و سراى و چهارسوق و مسجد و مدرسه و حمام است، مجموعه مسجد و مقبره سيد حمزه و بناى يابود مقبرة‌الشعرا، بقعه عون بن على (عينالي)، بقعه سيد ابراهيم، مقبره دو کمال (کمال‌الدين خجندى و کمال‌الدين بهزاد)، خانه‌هاى قديمى مانند خانه مشروطه، خانه شربت اوغلى و مجموعه خانه‌هاى قديمى که به دانشکده هنرهاى اسلامى تبديل شده‌اند، و نيز موزه باستان‌شناسى آذربايجان، موزه مشروطه، موزه قرآن و کتابت واقع در بناى مسجد صاحب‌الامر، موزه ادبى خانه استاد شهريار، موزه ارامنه، موزه حيات‌وحش سازمان محيط زيست و همچنين پارک‌هاى ايل گلي، باغلار باغي، باغ فجر (گلستان سابق) همراه با ده‌ها مسجد و مدرسه تاريخى و ...
جلفا
شهرستان جلفا به صورت نوار باريکى در مرز شمالى استان با جمهورى‌هاى نخجوان و ارمنستان قرار دارد. شهرستان کليبر حدود شرقى آن را مى‌پوشاند و حدود غربى آن قسمتى از مرز مشترک استان با آذربايجان غربى است. شهرستان‌هاى مرند، ارسباران و اهر در جنوب شهرستان قرار دارند. شهر جلفا مرکز اين شهرستان، ۱۰۵ کيلومترى شمال غرب تبريز قرار دارد.
از نظر وسعت، جلفا از شهرستان‌هاى کوچک استان به شمار مى‌رود و با ۱۶۷۰ کيلومتر وسعت تنها ۵/۳% از کل مساحت استان را در برگرفته است. اين شهرستان داراى پنج دهستان و سه شهر، در قالب دو بخش است.
برخى مراکز ديدنى : کليساى سنت استپانوس معروف به وانگ
چاراويماق
جنوبى‌ترين شهرستان استان است که با مرکزيت قره‌آغاج در سال ۱۳۸۰ از شهرستان هشترود منفک شد.
سراب
شهرستان سراب در غرب ميانى آذربايجان شرقى قرار دارد. شهرستان هريس محدوده شمال غربى و بستان‌آباد حدود غربى و ميانه حدود جنوبى آن را مى‌پوشاند. حدود شمالى و شرقى اين شهرستان نيز قسمتى از مرز مشترک آذربايجان شرقى با استان اردبيل محسوب مى‌شود. مرکز اين شهرستان در ۱۰۵ کيلومترى شرق تبريز و در محور ارتباطى تبريز-اردبيل قرار دارد. شهرستان سراب ۳۴۵۲ کيلومتر مربع وسعت دارد که حدود ۶/۷% مساحت استان را تشکيل مى‌دهد. اين شهرستان نه دهستان و چهار شهر دارد که در قالب دو بخش مرکزى و مهربان سازمان يافته‌اند.
برخى مراکز ديدنى : آب‌هاى گرم و معدنى
شبستر
حدود شمالى شهرستان شبستر را شهرستان‌هاى مرند و ارسباران و حدود جنوبى و شرقى آن را شهرستان تبريز و اسکو مى‌پوشاند و درياچه اروميه و آذربايجان غربى در حدود غربى شهرستان قرار دارند. شهر شبستر در ۵۰ کيلومترى غرب تبريز و در يکى از محورهاى ارتباطى تبريز-اروميه قرار دارد. شهرستان شبستر با ۲۶۲۹ کيلومتر مربع وسعت، ۶/۵ درصد از محدوده استان را در برمى‌گيرد. از نظر تقسيمات، شهرستان شبستر داراى هشت دهستان و هشت شهر است که در قالب سه بخش صوفيان، مرکزى و انزاب سازمان يافته‌اند.
برخى مراکز ديدنى : مسجد جامع تسوج و مقبره شيخ محمود شبسترى
عجب‌شير
از شهرستان‌هاى مهم شرق درياچهٔ اروميه و از قديمى‌ترين مناطق استان با قلعه‌هاى مهم تاريخى است.
برخى مراکز ديدنى : مسجد جامع شهر عجب‌شير معروف به مسجد شيرلو، از نمونه‌هاى عالى مساجد چوبى استان با نقش و نگارهاى دل‌انگيز است.