موقعيت جغرافيايى

کشور قطر شبه‌جزيره‌اى به طول ۱۶۰ کيلومتر و عرضى بين ۵۵ تا ۹۰ کيلومتر، به‌دليل اختلاف عرض آن در قسمت‌هاى شمالى و جنوبي، مى‌باشد که از سرزمين اصلى عرب يعنى جزيرةالعرب واقع در ساحل غربى خليج‌فارس به سمت شمال آن پيش رفته است. بخشى از ساحل غربى و مرز جنوبى آن به سواحل عربستان سعودى متصل بوده و شرق آن نيز در کنار ساحل و مرز امارات عربى متحده و سلطان نشين عمان قرار گرفته است. بحرين نزديکترين همسايه غربى قطر مى‌باشد. قطر با سواحلى به طول ۳۵۰ مايل و مساحت بالغ بر ۱۱،۴۳۷ کيلومتر مربع معادل يک صد و چهل و چهارم ايران، مى‌باشد. در بخش جنوبى قطر ساحل خورالعديد (Khor Aludied) واقع است که بر اساس تحديد حدود سال ۱۹۶۵ قسمتى از مرز عربستان سعودى و قطر را تشکيل مى‌دهد، ولى امارات عربى متحده اين تحديد را به رسميت نشناخته است. مرزهاى زمينى قطر با عربستان و امارات در مجموع ۳۷ مايل مى‌باشد.


عوارض طبيعى و کوه‌ها

قطر در مجموع داراى زمينى مسطح و پوشيده از ريگزار است. با اينحال چندين تپه و ارتفاعات شنى در آن وجود دارد که ارتفاع آنها در منطقه دخان (Dokhan) و جبل فويريط (Fawairit)، در بخش‌هاى شمالى و غربى کشور، به ۴۰۰ متر بالاتر از سطح دريا مى‌رسد.


سرزمين قطر همچنين داراى ويژگى‌هاى منحصر به فرد در ميان مشخصه‌هاى جغرافيايى ساحل غربى خليج فارس مى‌باشد. اين ويژگى‌ها شامل خورها و پوشش‌هايى گياهى است که با فرورفتگى‌ها و حوضچه‌هاى سطحى ناشى از آب باران ايجاد شده و به نام الرياض (Al-Riyadh) يا باغات معروف مى‌باشند و مهم‌ترين آنها المجيده(Al-Majida) و الشحانيه (Al-Shahaniyah) و السليمي (Al-Sulaimi) است که در قسمت‌هاى شمالى و مرکزى قرار گرفته‌اند. مناطق شمالى و مرکزى قطعى در حقيقت به دليل زمين حاصلخيز و نمو گياهى فصلى و طبيعى مناسب‌ترين نواحى براى کشاورزى محسوب مى‌گردد. مناطق مزبور به همين دليل تا کنون سرمايه‌هاى قابل توجهى را از بخش‌هاى خصوصى و دولتى به خود جذب کرده و تا حد رضايت‌بخشى در رابطه با تأمين مايحتاج کشاورزى در داخل نقش داشته است.


سلسله کوه‌هاى جساسيه (Al-Jassasiya) مهمترين و شايد تنها ارتفاعاتى در قطر باشند که نام کوه بر آنها اطلاق شده است. اين سلسله جبال در ساحل شمال‌شرقى کشور کشيده شده و با قله‌هاى پراکنده که برخى از آنها به دوره‌هاى ماقبل تاريخ نيز بر مى‌گردد، مشخص مى‌شود. سلسله کوه‌هاى جساسيه و منطقه فويريط که در کنار سواحل آن قرار گرفته است منطقه‌اى زيبا و ديدنى براى سياحت و تفريح و گذران تعطيلات آخر هفته شهروندان به شمار مى‌رود.

جزاير و بنادر مهم

در آب‌هاى شرقى و غربى قطر جزايرى قرار گرفته است که مهم‌ترين آنها فشت‌الديبل (Fasht-O-Al-Daibal) و حوار (HAWAR) مى‌باشد. اين جزاير به دليل موقعيت استراتژيک و منابع نفتى کشف شده در سال‌هاى اخير از اهميت فراوانى برخوردار مى‌باشند. برخى از اين جزاير نزديک کرانه‌هاى قطر و پاره‌اى از آنها دور از سواحل اين کشور واقع شده است. حوار بزرگترين اين جزاير است که بلافاصله بعد از ساحل غربى شبه جزيره قطر و مقابل سرزمين اصلى بحرين قرار گرفته و موضوع اصلى اختلاف و بحران بين اين دو کشور مى‌باشد.


بندر بازرگانى دوحه (Doha) از مجهزترين بنادر قطر محسوب مى‌شود که در کنار شهر دوحه واقع گرديده است. دو بندر مهم ديگر شامل زکريت (Zakrit) در ساحل غربى و ام‌سعيد (UMM Said) در شرق اين کشور هستند که پس از کشف نفت توسعه يافتند. زکريت بندرى مناسب جهت واردات کالا از بحرين توسط کشتى‌هاى کم عمق مى‌باشد. در حالى که ام‌سعيد لنگرگاهى براى تانکرها و کشتى‌هاى اقيانوس‌پيما مى‌باشد. توسعه ام‌سعيد کاملاً مرتبط با کشف نفت بوده و اين بندر اساساً براى صادرات نفتى تأسيس شده است.


آب و هوا

هواى قطر در تابستان گرم و مرطوب است و دماى آن بين ماه‌هاى تير و شهريور به ۴۶ درجه سانتى‌گراد و رطوبت آن به ۸۵ درصد مى‌رسد. دماى هوا در زمستان بين ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتى‌گراد متغير است. اين کشور در زمستان از ميزان بارندگى کمى در حدود ۵ اينچ در سال برخوردار است. آب‌هاى زيرزمينى نيز به دليل حجم بالاى مواد معدنى جهت مصارف شرب و کشاورزى مناسب نمى‌باشد. هم‌اکنون بيش از نيمى از آب مصرفى روزانه در قطر توسط دستگاه‌هاى آب شيرين‌کن تأمين مى‌شود. تا سال ۱۳۶۹ طرحى از سوى ترکيه جهت آبرسانى به قطر و ساير کشورهاى عربى حوزه حليج‌فارس، از طريق احداث خط لوله‌اى با هزينه ۲۰ ميليارد دلار، مطرح بود لکن بعداً به دلايل مختلف از جمله به صرفه نبودن آن مسکوت ماند. در سال ۱۳۷۱ جمهورى اسلامى ايران و قطر توافق کردند که آب مورد نياز قطر از طريق احداث يک خط لوله از رود کارون به اين کشور تأمين شود.

شهرهاى مهم

دوحه پايتخت قطر و مرکز حکومت، ادارات دولتى و مؤسسات مالى و بازرگانى اين کشور است که در وسط ساحل شرقى شبه جزيره قطر واقع مى‌باشد. اين شهر يک مرکز مهم فرهنگى و بازرگانى نيز محسوب مى‌شود که از طريق بندر بازرگانى مجهز و فرودگاه بين‌المللى داراى ارتباطات وسيع با جهان خارج مى‌باشد. اين شهر حدود ۲۶۰ مسجد دارد. يکى از توابع مهم دوحه، الرايان (Al-Rayyan) مى‌باشد که بعد از دوحه پرجمعيت‌ترين شهر قطر محسوب مى‌گردد. ام‌سعيد قلب صنايع قطر بوده که در ۴ کيلومترى دوحه و در ساحل شرقى شبه‌جزيره واقع شده است. ام‌سعيد به دليل داشتن بندر بازرگاني، پالايشگاه‌ها، تأسيسات صنعتى نظير فولاد، مواد شيميايي، کود شيميايى و نيز سواحل آن مشهور است. الخور (Al-Khor) واقع در ساحل شمال شرقى به خاطر بندر تجارى و کشتيرانى و الوکره (Al-Wakrah) نيز به دليل گسترش روزافزون تجارت و شيلات مشهور هستند. دخان (Dukhan) در ساحل غربى قطر و در ۸۴ کيلومترى دوحه قرار گرفته و مرکز نفتى اين کشور محسوب مى‌گردد. زباره (Zubarah) يکى از مهم‌ترين شهرهاى تاريخى و باستانى قطر است که در سال ۱۹۷۲ بنا به دستور شيخ خليفه‌بن حمدآل‌ثانى به عنوان يک موزهٔ ملى ترميم و توسعه يافته و در سال ۱۹۷۵ رسماً افتتاح گرديد. اين شهر به دليل اينکه زادگاه آل خليفه، خاندان حاکم بر بحرين، بوده است يکى از ادعاهاى مطرح شده و تاريخى دولت منامه عليه قطر به شمار مى‌رود. برخى ديگر از مناطق تاريخى اين کشور شامل قلعه‌الکوت (Al-Kout Fort) واقع در مرکز شهر دوحه (۱۸۸۰م.)، الجساسية در ساحل شمال‌شرقي، قلعه مروب (Marwab Fort) در ۱۵ کيلومترى شمال شهر دخان (قرن ۹ هجري) و قلعه الزباره مى‌باشد.