احزاب مردم پاکستان ((Pakistan People,s Party (PPP)

اين حزب توسط ذوالفقار على بوتر در سال ۱۹۶۷ به عنوان حزب سوسياليست ميانه‌روى که برنامهٔ اصلى آن تبديل پاکستان به يک کشور فدرال بود تأسيس گرديد. اصول و آرمان‌هاى حزب مردم براساس چهار اصل زير قرار دارد:


- اسلام دين ما است.


- نظام جمهورى سياست ما است.


- سوسياليسم روش ما است.


- مردم عامه سرچشمه قدرت ما هستند.


حزب مردم پاکستان با قرار دادن سوسياليسم به‌عنوان خط‌مشى خود دو اصل را هدف و راهنماى کار خود قرار داده است:


۱. قيام و حرکت در راه به‌دست آوردن و رسيدن به يک نظام جمهورى بى‌طبقه سوسياليستي.


۲. استفاده از اصول سوسياليستى در برقرارى انصاف و عدالت اجتماعى در روابط دو طرفه و تساوى حقوق مردم.


مسعود خاقانى فرد، نقش احزاب مردم، مسلم ليگ و جماعت اسلامى در روند تصميم‌گيرى پاکستان، تهران: پايان نامهٔ کارشناسي، ۷۴-۱۳۷۳،ص:۸۰.


در سال ۱۹۷۰ اين حزب در اولين انتخابات عمومى کشور اکثريت کرسى‌هاى مجلس را در پاکستان غربى به‌دست آورد (۸۱ کرسى از ۲۹۱ کرسي). به‌دنبال شکست مذاکرات براى تشکيل دولت ائتلاف با حزب عواملى ليگ که در پاکستان شرقى را داشت و پس از جنگ داخلى و استقلال بنگلادش و استعفاءِ رئيس جمهور پاکستان، دوالفقار على بوتر رئيس جمهور شد. پس از تصويب قانون اساسى جديد در ۱۹۷۳ و تشکيل سيستم پارلماني، بوتر نخست وزير گرديد. اين حزب اکثريت‌ کرسى‌ها را در انتخابات ۱۹۷۷ به‌دست آورد (۱۵۵ کرسى از ۲۰۰ کرسي)؛ ولى مخالفان يعنى اتحاد ملى پاکستان، حزب مردم را به تقلب در انتخابات متهم کردند. با تشديد درگيرى‌ها بين مخالفان و حزب مردم نيروهاى نظامى دخالت نمودند و ژنرال ضياءالحق طى يک کودتاى نظامى بوتر را عزل نمود و خود رئيس جمهور شد و دوالففار على بوتر دستگير و اعدام شد.


در مارس ۱۹۸۱ حزب مردم همراه با هشت حزب ديگر نهضت اعادهٔ دمکراسى را در مخالفت با حکومت نظامى تشکيل دادند. بى‌نظير بوتر دختر دوالفقار على بوتر که رهبرى حرکت‌ها و تظاهرات را به‌دست گرفت، تبعيد شد. پس از لغو حکومت نظامى ضياءالحق در دسامبر ۱۹۸۵، با تقويت نهضت اعادهٔ دمکراسى بى‌نظير بوتر در ۱۹۸۶ از تبعيد بازگشت و فعاليت سياسى خود را از سرگرفت. در مه ۱۹۸۶ نصرت بوتر به عنوان رئيس حزب و دخترش به سمت معاون حزب انتخاب شدند. برخى مقامات ارشد حزب در اعتراض به اين تصميم در ماه اوت از حزب جدا شدند. گروه جدا شده حزب ملى مردم را به رهبرى غلام مصطفى جاتوئى تشکيل داد.


در انتخابات عمومى که پس از مرگ ضياءالحق در ۱۹۸۸ برگزار شد، حزب مردم اکثريت کرسى‌ها را به‌دست آورد و بى‌نظير بوتر در اول دسامبر همان سال نخست وزير شد. ولى پس از مدتى از طرف مخالفين تحت فشار قرار گرفت. درگيرى و برخوردهاى خشونت‌آميز در کشور به‌وقوع پيوست. تا اواسط ۱۹۹۰ از محبوبيت حزب مردم کاسته شد و وضعيت اقتصادى نيز وخيم گرديد. در ۶ اوت رئيس جمهور بى‌نظير بوتر را برکنار کرد و به فساد و سوء استفاده از قدرت متهم شد.


در انتخابات عمومى اکتبر ۱۹۹۰ حزب مردم شکست سختى خورد. از اين پس به‌عنوان مخالف دولت خود در مجلس ادامه داد. به‌مرور مخالفت‌ها با نواز شريف نه تنها از طريق حزب مردم بلکه بعضى از احزابى که با وى همکارى مى‌کردند، افزايش يافت. درگيرى‌هاى قومى در ايالت‌هاى بلوچستان و سند داشت. حزب مردم نيز اين مخالفت‌ها را تشديد مى‌کرد.


پس از يک سلسله اقدامات مجدداً در اکتبر ۱۹۹۳ انتخابات برگزار شد و حزب مردم مجدداً به قدرت رسيد و بى‌نظير بوتر نخست وزير شد. در اين انتخابات حزب مردم ۸۶ کرسى مجلس فدرال را به‌خود اختصاص داد. در نوامبر ۱۹۹۳ نامزدى مردم پاکستان سردار فاروق احمد‌خان لغارى رئيس جمهور شد.


پس از انتخابات بى‌نظير بوتر به مقام نخست وزيري، اختلافاتى چند که عمدتاً ناشى از تحت تأثير قرار گرفتن نصرت بوتر از جناح‌هاى متعدد بود، بين وى و دخترش روى داد که اين امر منجر به برکنارى نصرت بوتر از مقام رياست حزب و انتخاب بى‌نظير به‌جاى وى گرديد. لازم به ذکر است که نصرت بوتر به لحاظ سنتى از نظريه جانشينى يک مرد (مشخصاً مرتضى بوتر) به‌جاى بى‌نظير بوتر حمايت مى‌کند؛ چرا که هنوز بسيارى از سياست‌مداران کهنه کار و قديمى و نيز مذهبيون حکومت زن را در يک کشور اسلامى پذيرا نشده‌اند.


پس از برکنارى دولت بى‌نظير بوتر در ۵ نوامبر ۱۹۹۶ توسط لغاري، رئيس جمهور اين کشور، اجلاس کميته مرکزى اين حزب در ۳۰ نوامبر تشکيل شد. در اجلاس نصرت بوتر به عنوان رهبر جديد اين حزب انتخاب شد. ناراضيان حزب مردم که خواستار برکنارى بى‌نظير بوتر از رهبران بودند، ضمن ابراز عدم رضايت از اين تغيير گفتند که اين اقدام در حقيقت از سوى بى‌نظير بوتر براى حفظ رهبرى خودش صورت گرفته است.


غنوه بوتر، مرتضى بوتر در ۳۰ نوامبر به‌طور رسمى رهبرى شاخه شهيد بوتر را در حزب مردم پاکستان پذيرفت و به جانشينى شوهرش منصوب شد.


در اوايل دسامبر ۱۹۹۶ نيز گروهى از ناراضيان حزب مردم با تشکيل يک شاخه جديد، انشعاب ديگرى را در اين حزب ايجاد کردند. اين انشعاب در جريان يک گردهمائى که به مناسبت بيست و نهمين سال تأسيس حزب مردم در شهر لاهور برگزار شد، شکل گرفت و نام شاخهٔ بوتر بر آن نهاده شده است. در اين گردهمائى رهبر حزب مردم متهم شد که به ايدئولوژى سابق و برنامه‌هاى حزب لطمه وارد کرده و چند مقام قديمى اين حزب رسماً موجوديت شاخه جديد را اعلام داشتند. اين شاخه توسط برخى از رهبران رده دوم تأسيس شده است و توسط يک شوراى موقت سه نفره به نام‌هاى دکتر غلام حسين، راناشوکت محمود و غياث‌الدين جانباز اداره مى‌شود. در بيانيه پايانى گردهمائى مذکور موسوم به بيانيه لاهور دکتر غلام حسين به عنوان دبير کل موقت اين شاخه تعيين شد. در ماه دسامبر غنوه بوتر با نواز شريف براى شرکت انتخابات فوريه ۱۹۹۶ ائتلاف کرد.


در جلسه کميته اجرائى رهبران حزب مردم در ۹ مارس ۱۹۹۷ بى‌نظير بوتر با حمايت اعضاء به‌عنوان رئيس دائمى حزب تا زمان حيات انتخاب شد.


حزب مردم در انتخابات ۳ فوريه ۱۹۹۷ تنها ۱۸ کرسى کسب نمود. در اواخر سال ۱۹۹۸ بى‌نظير بوتر که از سوى يک دادگاه متهم به رشوه و اختلاس شده بود به لندن رفت. اين دادگاه بوتر و شوهرش را به زندان و پرداخت جريمه محکوم نمود.


پس از کودتاى نظامي، در نوامبر ۲۰۰۰ نيز دادگاهى ديگر بازداشت غير قابل ضمانت بى‌نظير بوتر را که هنوز در لندن به‌سر مى‌برد، صادر کرد.