جغرافياى طبيعى

مساحت خشکى‌هاى هلند ۳۳،۹۳۹ کيلومترمربع (۱۳،۱۰۴ مايل مربع) برآورد شده است. از کل مساحت کشور، ۵۴ درصد به اراضى کشاورزي، ۹ درصد به آب‌ها، ۸ درصد به جنگل‌ها، ۸ درصد به ساختمان‌ها و ۲۱ درصد به کاربردهاى ديگر اختصاص دارد. طولانى‌ترين حدفاصل شمال به جنوب اين سرزمين، ۳۱۵ کيلومتر (۱۹۶ مايل)، و شرق به غرب آن ۲۶۹ کيلومتر (۱۶۷ مايل) و طولانى‌ترين حدساحلى آن ۳۶۷ کيلومتر (۲۲۸ مايل) است.

موقعيت خاص جغرافيايى هلند را با اين ضرب‌المثل قديمى که خداوند جهان را آفريد و هلندى‌ها هلند را به وجود آوردند، مى‌توان به خوبى درک کرد.

آثار وحشت‌انگيز حمله آب دريا را به هلند با نگاهى به نقشهٔ اين کشور، بى‌درنگ مى‌توان دريافت. در جنوب هلند يک دسته جزايرى وجود دارد که زمانى جزو خاک هلند بودند، دريا آنها را دربرگرفت و هنوز هم در اختيار دارد. آنها يک ايالت جداگانه به نام زيلند (Zeeland) تشکيل دادند که معنى‌ آن زمين دريا است. مبارزه بين آب و مردم اين سرزمين از پانصد سال قبل از ميلاد مسيح تا به امروز ادامه داشته است و به همين دليل، آب دريا در عين ايجاد فرصت‌هاى طلايى براى اين سرزمين، از دشمنان موروثى مردم هلند به‌شمار مى‌آيد.

عوارض طبيعى

ندرلندز (Netherlands) نام رسمى کشور هلند است که به معنى سرزمين يا سرزمين‌هاى پست، توسط انگليسى‌زبانان به کشور هلند اطلاق مى‌شود. هلند که نام دو ايالت واقع در شمال و جنوب سواحل‌غربى (هلند شمالى و هلند جنوبي) کشور است و هر دو نقش مهمى در تاريخ آن داشته‌اند، توسط پاره‌اى از خارجيان و ما ايرانيان براى کل اين سرزمين به کار مى‌رود.

هلند، سرزمينى است کاملاً هموار و مسطح، که سطح آن نسبت به دريا از تمام کشورهاى ديگر پايين‌تر است. به بيان ديگر، از لحاظ طبيعى مى‌توان آنجا را سرزمين زير آب لقب داد. مردم اين سرزمين به گونه‌اى با منظرهٔ صاف و بدون پستى و بلندى آن خو گرفته‌اند که به محض برخورد با کمترين ارتفاع، برآن نام برخ (Berg) (کوه) مى‌نهند. بلندترين نقطه در اين کشور والسربرخ (Vaalser Berg) است که ۳۲۲ متر (۱۰۵۷ فوت) از سطح دريا ارتفاع دارد و در جنوب‌شرقى هلند، يا جنوبى‌ترين قسمت ايالت ليمبورخ (Limburg) واقع شده است. پايين‌‌ترين سطح کشور از دريا، پرنس الکساندر پولدر(Prins Alexander Polder) نام دارد که در اطراف شهر روتردام (Rotterdam) بوده و ۷/۶ متر (۲۲ فوت)، از سطح دريا پائين‌تر است و با ايجاد سدهايى از نفوذ آب دريا به آن نواحى جلوگيرى مى‌شود.

آب و هواى هلند، تحت تأثير بادهاى غربى اروپا و در اثر مجاورت با درياى شمال معتدل و مرطوب و دريايى است و روزهاى بدون آفتاب در آن زياد است. هلندى‌ها به علت رطوبت زياد آن سرزمين، کشور خود را کيکرلاند (Kikerland) يعنى سرزمين قورباغه‌ها مى‌نامند. بخش بزرگى از کشور هم روى دريا قرار دارد. دريا در زمستان به اندازهٔ خشکى سرد نيست و در تابستان هم گرماى طاقت‌فرسا ندارد. در اثر وزش بادهاى غربى از دريا به خشکي، هواى نواحى ساحلى معتدل است. متوسط درجهٔ حرارت در زمستان صفر درجهٔ سانتى‌گراد (۳۲ درجه فارنهايت)، و در تابستان ۲۱ درجهٔ سانتى‌گراد (۷۰ درجهٔ فارنهايت) است. بخارى که از چمنزارها و آب دريا برمى‌خيزد، هلند را به يکى از پرباران‌ترين کشورهاى اروپايى مبدل نموده است، به‌طورى که ارتفاع باران سالانه آن به ۸۰۰ ميلى‌متر مى‌رسد.

جلگه‌هاى هلند که به‌طور عمده در نيمهٔ جنوبى اين سرزمين قرار دارند از آبرفت رودهاى راين و ماس و شلدت بوجود آمده و با وسعت بسيار براى کشاورزى زمينه مساعدى ايجاد کرده‌اند. وجود رطوبت کافى قسمت عمده اراضى اين کشور را پوشيده از چمنزارها و مراتع طبيعى ساخته و همين امر رونق دامپرورى و تهيه فرآورده‌هاى شيرى بخصوص پنير را در پى داشته است. صيد ماهى در ساحل دريا و رودخانه‌هاى داخلى رواج فراوان دارد. در هلند سبزى و ميوه زياد کشت مى‌شود و محصول آن علاوه بر مصرف داخلي، مقدارى زيادى هر سال به خارج صادر مى‌شود. تربيت انواع و اقسام گل مخصوصاً لاله و سنبل با رنگ‌هاى مختلف و اقسام پياز گل در نواحى ساحلى بويژه در شهر هارلم (Haarlem) بسيار رايج بوده است و فروش گل يکى از اقلام عمدهٔ صادراتى هلند را تشکيل مى‌دهد.

هلند بخصوص از نظر معادن و فلزات بسيار فقير است و فقط مقدار کمى ذغال سنگ و لينيت دارد و معادن آهن و ساير فلزات آن محصول قابلى ندارد. تنها منبع معدنى مهم هلند را گاز طبيعى تشکيل مى‌دهد.

رودها و جريان‌هاى سطحى

از آنجا که هلند ارتفاعاتى ندارد، هيچ رودى از خاک اين سرزمين سرچشمه نمى‌گيرد. اما هلند در دهانهٔ سه رود عمده قرار گرفته است که عبارتند از: راين (Rhine): از آلمان سرچشمه مى‌گيرد و به درياى شمال مى‌ريزد.

موز يا ماس (Mass -Meuse) از خاک بلژيک وارد هلند شده و پس از مشروب ساختن بخش وسيعى از خاک هلند به درياى شمال مى‌ريزد.

شلدت (Scheldt): در ناحيه شمال از ديگر رودهاى هلند مى‌توان رود ايسل (Ijssel) در ناحيه مرکز و دِمِل (demmel) در ناحيه جنوب را نام برد.

با آنکه در طول تاريخ مردم هلند همه‌گاه به جنگ با دريا سرگرم بوده‌اند، اما به درياى شمال و رودخانه‌هاى جارى در کشور، دِين بسيار دارند، زيرا بدون آنها، امکان کشتيراني، که پديد آوردندهٔ عمده‌ترين ويژگى اقتصادى هلند است، ميسر نمى‌شد.

جزاير

در شمال هلند، دو مجمع‌الجزاير به نام فريزيان غربي (West Frisian) و فريزيان شرقي (East Frisian) وجود دارد. فريزيان غربي، از شش جزيره بزرگ و ده جزيره کوچک، تشکيل شده و جزء هلند به شمار مى‌آيد و يک معبر آبي، با نام وسترآمس (Wester Ems) يا آمس غربي، اين جزاير را جزاير فريزيان شرقى جدا مى‌کند.

در گذشته، طوفان‌هاى شديد دريايي، قسمتى از سواحل هلند را بريده بريده کرده و باعث ايجاد خليج‌هاى کم‌عمقى در شمال شده است که دو خليج زويى‌در زه‌ (Zuyder Zee) و دولارت (Dollart) از آن جمله‌ هستند.

کانال‌ها

يکى از ويژگى‌هاى مشترک شهرهاى هلند، وجود کانال در آنها است که در هر شهر با سبکى خاص جلوه‌گرى مى‌کند. در آمستردام، کانال‌ها در پيرامون مرکز قرون وسطايى شهر، نيم دايره‌اى را تشکيل مى‌‌دهند. خندق قديمى يکى از اين ترعه‌ها را شکل داده است و بالطبع درونى‌ترين شکل اين کانال‌هاى متحدالمرکز، هلالى است. اين کانال‌ها تا سال ۱۶۱۰ ميلادى مرز شهر به شمار مى‌رفت. در آن سال کانال هيرنگراخت (Heerengracht) حفر شد و بديهى است اين کمربند خارجي، بموقع از طرف دو ترعهٔ ديگر به نام کيزرس گراخت (Keizersgracht) و پرينس گراخت (Prinsgracht) محصور شد که به اتفاق نمونه‌اى کامل از شهرسازى قرن هفدهم را نشان مى‌دهد و آمستردام (Amsterdam) را تبديل به يکى از زيباترين شهرهاى شمال اروپا کرده است.

در اوترخت (Utrecht) خيابان‌ها در هر دو طرف کانال‌ها بالاتر از سطح آب قرار دارد. در دلفت (Delphet) ترعه‌ها فوق‌العاده باريک است به‌طورى که درخت‌هاى کُنار در بالاى آب با برگ‌هاى خود طاقى سبز تشکيل مى‌دهند. در دُردرِخت (Dordrecht) خانه‌ها از آب خارج مى‌شوند و تصورى از ونيز را القاء مى‌کند. بدين ترتيب کانال‌ها در هلند، در هر شهر با شکل و شيوهٔ خاصى به نظر مى‌آيند.