دوره تازه روابط چين - مالزى

روابط مالزى و چين در فوريه ۱۹۸۴ (ده سال پس از برقرارى روابط ديپلماتيک) و با سفر رسمى وزير خارجه چين و وشه‌چيان به کوآلالامپور به مرحله جديدى وارد شد. موضوعى که در جريان ديدار ووشه‌چيان بسيار مورد توجه قرار گرفت. مسئله تابعيت مضاعف در سياست پکن نسبت به چين‌هاى ماوراء بحار بود. وزير کشور مالزى موسوى هيتام توجه ووشه‌چيان را به اين نکته جلب کرد که براى عده‌اى از مالزيائى‌هاى چينى‌الاصل پروانه چينى بازگشت از کشورهاى ماوراء بحار صادر شده، به انها اجازه مى‌دهد وارد چين شوند.


سه ماه بعد در مى ۱۹۸۴ غزالى شافعى وزير خارجه وقت مالزى رهسپار پکن شد که اين سفر مصادف با دهمين سالگرد عادى سازى روابط دو کشور بود. غزالى شافعى را يک هيئت ۳۳ نفره شامل برخى تجار عمده مالزى همراهى مى‌کردند. اين امر گوياى عزم مالزى در استفاده از سياست درهاى باز چين براى نوسازى اقتصادى بود. در بازگشت وى به کوآلالامپور مشخص شد يک دفتر خدمات مسافرتى چين در هنگ‌کنگ تقاضاى ديدار يک گروه از مالزيائى‌هاى چينى‌الاصل از چين را بدون تأييد کوآلالامپور رد کرده است که در واقع نشانه پايبندى چين به بيانيه ووشه‌چيان ( که در آن گفته شده بود که چينى‌هاى مالزي، چينى‌هاى ماوراء بحار نيستند) بود.


ديدار غزالى از چين تأثيرات فورى در مالزى به جا گذاشت. غزالى پيشنهاد کرد که پيوندهاى اقتصادى با چين بايد تحکيم پيدا کند اما در همان حال امنيت ملى نبايد به مخاطره افتد. به‌عبارت ديگر مالزى در حالى‌که تلاش داشت در گسترش روابط با چين حداکثر بهره‌بردارى اقتصادى را بنمايد، اما به‌طور کلى با احتياط زيادى در برخورد با چين عمل مى‌کرد و هنوز مسافرت اتباع مالزى به چين ممنوع بود. تا اينکه در ۲۵ ژوئن ۱۹۸۵، سفر به چين نيز آزاد اعلام شد. البته تقريباً از يکسال قبل از آن مسافرت بين دو کشور عادى شده بود. در دسامبر ۱۹۸۴ به‌منظور ايجاد تفاهم بيشتر ميان کوآلالامپور و پکن انستيتو تازه تأسيس ”مطالعات بين‌آلمللى و استراتژيک“ مالزى به‌عنوان اولين تماس آکادميک تعدادى از محققين جينى را دعوت کرد. در اکتبر ۱۹۸۵ نيز ۵ تن از محققين مالزيائى در همين زمينه به پکن مسافرت نمودند. اين قبيل تماس‌ها به شناخت هرچه بيشتر دو کشور از يکديگر کمک بيشترى نمود.

ديدار نخست‌وزير مالزى از چين

ديدار نخست‌وزير مالزى داتوسرى دکتر ماهاتيرمحمد از پکن در نوامبر ۱۹۸۵ در واقع بيانگر اوج اهميت مسائل اقتصادى در روابط دو کشور بود. ماهاتير در همين زمينه اظهار اميدوارى کرد که روابط نزديکتر اقتصادى ميان دو کشور نه تنها به نفع دو کشور خواهد بود، بلکه براى ديگر کشورهاى منطقه نيز قابل اهميت خواهد بود. وى بيان داشت اگر بخواهيم يک منطقه باثبات، پيشرو و صلح‌آميز ايجاد کنيم همکارى‌هاى منطقه‌اى تنها انتخاب واقعى ما خواهد بود. مالزى گرچه به کمک چين در همکارى‌هاى منطقه‌اى به‌منظور نائل شدن به يک وضعيت بهتر اقتصادى نظر داشت؛ اما در همان حال مى‌خواست پکن ترس کشورهاى کوچکتر در حال توسعه را از نوسازى چين درک کند. اين ترس ناشى از رقابت عمده چين در کالاهاى الکتريکي، منسوجات و محصولات کشاورزى بود. در زمينه حساسيت‌هاى سياسى که همواره از نظر کوآلالامپور مهم بود ماهاتير در بازگشت اظهار داشت ما مى‌دانيم که چينى‌ها مواضع خود را دارند و ما هم موضع خودمان را در طول ديدار تصميم گرفتيم به جاى صحبت از اختلافاتمان توجه خود را بر روى نقاط اشتراک در مسائل اقتصادى که مى‌توانيم به مراحل بهترى برسيم، قرار دهيم. ماتيرمحمد در مورد سياست چين نسبت به چينى‌هاى ماوراء بحار تنها يک اشاره نمود و اظهار داشت ما مصمم به ايجاد وحدت ملى در ميان نژادهاى گوناگون هستيم.


ماهاتيرمحمد در رأس يک هيئت ۱۳۰ نفره که تا آن زمان بزرگترين هيئت مالزيائى بود از پکن بازديد مى‌کرد. اکثر آنها را بازرگانان تشکيل مى‌دادند. در جريان سفر خود ۴ موافقت‌نامه عمده با چين در زمينه اقتصادى به امضاء رسانيد.


تجارت مستقيم از جمله موضوعاتى بود که در جريان اين سفر تأکيد بسيار بر آن رفت. چين سال‌ها به خاطر عدم توسعه روابط رمسى آآن با کشورهاى جنوب شرق آسيا، تجارت خود را با منطقه از دو کانال هنگ‌کنگ و سنگاپور صورت مى‌داد و اين دو کانال هنوز نيز نقش مهمى در تجارت چين در منطقه ايفاء مى‌کنند. ماهاتير در جريان سخنرانى خود در دانشگاه کوينگ‌ها (Quing Hua)، از مشکلات تجارى ميان کشورهاى جنوب شرق آسيا و چين سخن گفت و اظهار داشت:


”تمام کشورهاى آسه‌آن با چين کسرى بازرگانى دارند، اين مسئله به همان ميزان غيرقابل قبول است که کسرى بازرگانى چين با ژاپن غيرقابل قبول مى‌باشد“.


به دنبال ديدار ماهاتير از چين روابط بازرگانى دو کشور تحول تازه‌اى پيدا کرد و مالزى تلاش کرد چين را به خريد بيشتر کالاهاى مالزيائى ترغيب نمايد. جهت تشويق چين به خريد روغن نخل، انستيتو تحقيقات روغن نخل مالزى (پوريم) دو گروه کارشناسى در ۱۹۸۶ به چين فرستاد، و همچنين پوريم يک طرح مشترک را با مؤسسات چينى به مرحله اجراء گذارد. در دسامبر ۱۹۸۶ با تشکيل چهارمين کنفرانس تجارت چين در کوآلالامپور اعلام شد که مالزى تا پايان ۱۹۸۶ در ۱۲ پروژه در چين (شامل هتل، رستوران و توليد کالا) سرمايه‌گذارى نموده و چين نيز به سهم خود در مالزى (در کارخانجات توليد قطعات الکترونيکى و همچنين موتورهاى ديزل) سرمايه‌گذارى‌هائى نموده است. همچنين در ۱۹۸۶ مسافرت بازرگانان مالزيائى به چين افزايش قابل ملاحظه‌اى يافت و مجموع صادرات مالزى به چين در ۱۹۸۶ به ۳۴۸ ميليون دلار مالزى بالغ شد که ۱۲% بيشتر از سال قبل بود.


به‌نظر مى‌رسد سطح روابط تجارى دو کشور همچنان رو به افزايش باشد. مالزى انتظار دارد ميزان صدور روغن نخل خود به چين را افزايش دهد (در ۱۹۸۶ چين ۱۲۰۰۰ تن روغن نخل از مالزى خريدارى نمود) و اميدوار است سهم بيشترى نيز در بازار کالاهاى ساخته شده چين به‌دست آورد. صرف‌نظر از گسترش روابط اقتصادى به‌نظر ميمرسد هنوز مالزى نسبت به اهداف سياسى و ايدئولوژيک چين در منطقه با سوءظن برخورد مى‌کند و ترس از احياء ارتباط چين با حزب کمونيست مالزي، باعث گرديده که مالزى در روابط خود با اين کشور جانب احتياط را رعايت کند و اين روابط را در سطح ”روابط دولت با دولت“ نگاه دارد.