موقعيت جغرافيائى

مجارستان در نيم‌کره شمالي، نيم‌کره شرقى در شرق اروپا واقع در منطقه معتدله شمالى و در شمال شبه جزيره بالکان واقع مى‌باشد. اين کشور کوچک بين ۴۵ دقيقه و ۴۵ درجه تا ۳۵ دقيقه و ۴۸ درجه عرض شمالى و ۱۵ دقيقه و ۱۶ درجه تا ۵۵ دقيقه و ۲۹ درجه طول شرقى در اروپاى مرکزى و در دامنهٔ سلسله کوه‌هاى کارپات قرار گرفته است. (گيتاشناسى کشورها، محمود محبوب، فرامرز ياوري) فاصله شمالى‌ترين نقطه تا جنوبى‌ترين نقطهٔ آن ۲۶۸ کيلومتر مى‌باشد و فاصله شرق و غرب آن ۵۲۸ کيلومتر است. به‌همين دليل بايستى روى نقشه بسيار دقيق شد تا مجارستان را يافت، زيرا اين کشور کوچک تنها ۹۳۰۳۳ کيلومتر مربع وسعت دارد، (گيتاشناسى کشورها طبق اطلاعات درباره مجارستان وزارت امور خارجه) که ۱% مساحت اروپا مى‌باشد. (طبق آمار سال ۱۹۹۱.) در يک مقايسهٔ ساده وسعت اين کشور تنها به اندازه يکى از استان‌هاى ايران مثلاً سمنان مى‌باشد (سمنان ۹۱۰۰۰ کيلومتر مربع وسعت دارد.) که از لحاظ وسعت جزو استان‌هاى متوسط ايران است و تنها يک هشتادم قاره استراليا است. اين کشور از نظر وسعت صد و پنجمين کشور جهان (گيتاشناسي) و شانزدهمين کشور اروپاست. (اطلاعاتى درباره جمهورى مجارستان) اين کشور در شمال يوگسلاوى سابق، شرق اتريش، جنوب چکسلواکي، غرب رومانى و جمهورى اوکراين (اطلس کامل گيتاشناسي) واقع شده است.

آب‌هاى داخلى و رودها

رودهاى مهم مجارستان عبارتند از: دانوب، تيسا، دراوا. از نظر هيدروگرافى تمام مجارستان جزو حوزهٔ آبريز رودخانه دانوب مى‌باشد، در ادوار گذشته، اين رودخانه به‌عنوان راه آبى مهمى شناخته شده و از آن، جهت حمل و نقل و مسافرت استفاده مى‌شده است. مردم يونان آن را ايستر، مى‌خواندند و روميان به آن دانوبيوس مى‌گفتند. اين رودخانه ۴۱۰ کيلومتر در خاک مجارستان جريان دارد، و مهم‌ترين رود مجارستان است که تنها بخش کوچکى از آن در اين کشور جريان دارد.مسير آن از شمال به جنوب تمام آب‌هاى سطح‌الارضى کشور را با پيوستن به رشتهٔ اصلى دانوب به‌سوى دريا در پيش مى‌گيرد. (اطلاعاتى درباره جمهورى مجارستان؛ وزارت امور خارجه)



رود دانوب از مرز اتريش به طرف مجارستان، و پس از آنکه در حدود يک سوم از مرزهاى مجارستان و چکسلواکى را تشکيل داده به طرف جنوب سرازير شده و از بوداپست عبور و وارد جمهورى يوگسلاوى سابق مى‌شود. (جغرافياى کامل جهان. شاملويي) رود تيسا (ْTisza) از آن منشعب مى‌شود و طول آن در خاک مجارستان ۵۹۷ کيلومتر مى‌باشد.



سد تسالوگ با دو کانال شرقى و غربى منشعب از آن، روى اين رود پس از سال ۱۹۴۵ ساخته شد؛ زيرا تا قبل از آن به‌علت عدم عدم کنترل اين رودخانه ناحيه سيلابى وسيعى به‌وجود مى‌آمد. اکنون، اين سد سهمى در آبيارى مزارع بر عهده دارد. رودخانه تيسا از شمال به شرق کشور تا جنوب در مجاورت مرز مجارستان با رومانى و يوگسلاوى سابق امتداد دارد. اين کشور به غير از رودخانه‌ها داراى آب‌هاى داخلى زيادى نمى‌باشد. مهم‌ترين آب‌هاى داخلى آن درياچه بالاتون (Balaton) مى‌باشد. اين درياچه با ۵۹۵ کيلومتر مربع وسعت (اطلاعاتى درباره جمهورى مجارستان؛ ۶۰۰ کيلومتر وسعت دارد.) وسيع‌ترين درياچه در اروپاى مرکزى به‌شمار مى‌آيد. درجه حرارت در مناطق اطراف درياچه بالاتون به‌دليل تابستان‌هاى گرم به ۲۴ تا ۲۹ درجه سانتى‌گراد مى‌رسد که اين امر سبب کم عمق شدن درياچه گرديده و به‌عنوان تفريحگاه مطلوبى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.


درياچه فرتو (Ferto) با مساحت ۳۳۲ کيلومتر مربع که قسمتى از آن در اتريش مى‌باشد به اسم نوسى اول سي خوانده شده و از درياچه بالاتون بسيار کوچکتر است و فقط ۸۵ کيلومتر مربع آن در خاک مجارستان است. درياچه ولنس (Velence) نيز با ۲۷ کيلومتر مربع مساحت در غرب اين کشور قرار گرفته است که نصف آن نيزار و باتلاقى مى‌باشد.


مجارستان يکى از غنى‌ترين کشورهاى دنيا از نظر آب‌هاى معدنى و گرم مى‌باشد. آب‌هاى گرم معمولى نيز وجود داشته که بعضى از آنها توسط مردمى که در تعطيلات به سر مى‌برند جهت شنا مورد استفاده قرار مى‌گيرد. البته آب‌هاى گرم جهت درمان بيمارى‌هاى مختلف مورد استفاده قرار مى‌گيرد. اين آب‌ها همراه با آب‌هاى قليايى و سولفوريک و راديواکتيو و آهن مورد توجه توريست‌ها است.

عوارض طبيعى

کشور مجارستان از نظر طبيعى به چهار منطقه تقسيم مى‌گردد:


۱. ترانس دانوبيا (ماوراى دانوب)


۲. دشت شمال ترانس دانوبيا


۳. دشت بزرگ شرق دانوب


۴. رشته کوه‌هاى آتشفشانى


منطقه اول يا ترانس دانوبيا بيشترين تنوع را از نظر داشتن کوه‌ها، تپه‌هاى پيچيده و دشت‌ها دارا مى‌باشد. منطقه دوم دشت کوچکى است که در شمال غربى کشور واقع شده است و منطقه سوم دشت بزرگ مجارستان که خود به دو قسمت تقسيم مى‌شود، يکى از ناحيهٔ بين رودخانه دانوب و تيسا و ديگرى واقع در منطقه ترانس تيسا که هر دو مهم‌ترين مراکز توليد مواد غذايى کشور مى‌باشند و منطقه چهارم رشته کوهى با منشأ عمدتاً آتشفشانى که در مرز شمالى کشور، بين چرخش رودخانه دانوب و مناطق فوقانى رودخانه تيسا (تيس‌زا - تيس‌تسا و ته‌ئيس (Theiss) نيز مى‌گويند.


(جغرافياى کامل جهان. حبيب‌ا... شاملويي) قرار داشته و شامل قسمت‌هاى بورژوني، شرهات، مآترا، و بوک، که غارهاى آن زمانى محل زندگى آدميان نخستين بوده و زمپلن مى‌باشد. آب و هواى مجارستان طبيعتاً به لحاظ موقعيت جغرافيايى آن تعيين مى‌گردد. مجارستان در منطقه معتدله شمالى قرار داشته و محل تلاقى آب و هواى آرام اقيانوسي، جريان‌هاى شديد قاره‌اى و جريان ملايم مديترانه‌اى مى‌باشد. بنابراين آب و هواى آن هميشه متغير است. آب و هواى مجارستان معتدل و ملايم است و از اين نظر و شرايط اقليمى حدفاصلى است که بين اوضاع اقليمى اروپاى شرقى با آب و هواى اروپاى غربى و شرايط اقليمى مديترانه‌اى در جنوب محسوب مى‌شود. متوسط حداقل درجه حرارت در ماه ژانويه بين صفر تا منهاى دو درجه سانتى‌گراد و حداکثر گرما در ماه ژوئيه بين ۱۱ تا ۳۲ درجه سانتى‌گراد در نوسان است. (در جايى ديگر آمده که مقدار درجه حرارت متوسط در سال ۸/۱۰ درجه سانتى‌گراد بوده در ژانويه ۱۰- تا ۳- و در ژوئيه ۲۰ - ۲۶ درجه بالاى صفر است.)


روزهاى آفتابى مجارستان به‌ مراتب بيش از سرزمين‌هاى هم‌ عرض در اروپاى غربى است و ميزان بارندگى سالانه بين ۵۰۰ - ۸۰۰ ميلى متر در نوسان است. بنابراين، مجارستان جزو کشورهاى پرباران و مرطوب به حساب مى‌آيد. مقدار ريزش برف در زمستان متغير بوده و دوام آن بستگى به منطقه دارد. جلگه‌ها قسمت اعظم اين کشور را پوشانيده و ارتفاع آن به‌طور عمده در نواحى شمال واقع شده است. جنگل‌هاى مجارستان نيز وسعت زيادى دارند.


گذشته از آب و هواى عمومى و کلى کشور، به آب و هواى محلى شرقى بايد اشاره نمود، به‌طورى که اختلاف آب و هواى فاحش در دو ناحيه مجاور ديده مى‌شود. به‌عنوان مثال بين دو قسمت شهر بوداپست پشت با ساختمان‌هاى بلند و بودا با کوه‌ها و تپه‌هاى آن اختلاف زياد در درجه حرارت ديده مى‌شود. در حقيقت اين امر به واسطه تأثيرپذيرى هواى محلى از دشت عظيم گريت پلين است که در آن هنوز گياهانى متعلق به عرض‌هاى بالا که از دوره يخبندان باقيمانده‌اند مى‌رويند. تنوع گياهى به ۷۰۰ تا ۲۱۰۰ ساعت آفتاب در اين کشور و ۵۰۰ تا ۸۰۰ ميلى ليتر بارندگى در اين کشور بستگى دارد.

محيط زيست

هر سال ۴۱۰ هزار تن گرد و غبار و دوده، حدود ۲۸۰ هزار تن دى‌اکسيد‌نيتروژن و ۲/۱ ميليون تن دى‌اکسيد‌سولفور هوا را آلوده مى‌سازند.


۰/۸ آلودگى صنعتى توسط حدود ۳۰۰ شرکت صنعتى به‌وجود مى‌آيد. ترافيک، موجب آلودگى هوا به ميزان ۴۰ تا ۴۵% منواکسيد‌سولفور ۴۰ تا ۴۵%، اکسيدهاى نيتروژن ۹۰% سرب مى‌شود.