جغرافياى طبيعى

موقعيت جغرافيائى

جمهورى کرواسى که در سواحل شرقى درياى آدرياتيک واقع شده از دامنه‌هاى آلپ تا مناطق جلگه‌اى و سواحل رودخانه‌هاى دانوب و دراوا امتداد يافته است. وسعت کرواسى ۵۶،۵۳۸ کيلومتر مربع همراه با ۳۱،۰۰۰ کيلومتر مربع آب‌هاى سرزمينى است. نقشه جمهورى کرواسى داراى شکل عجيبى (شکل نعل اسب) است. به لحاظ ويژگى‌هاى طبيعى و تحولات فرهنگى - تاريخي، کرواسى را مى‌توان به سه ناحيه مشخص جغرافيائى تقسيم کرد:

- ناحيه مديترانه‌‌اى (آدرياتيک و سواحل دريائي)

- مناطق هموار (دشت و جلگه)

- کوهستانى (نواحى با ارتفاع بلند و تپه‌اي)

گوناگونى وضعيت جغرافيائى موجود در کرواسي، موجب پراکندگى نابرابر منابع و جمعيت کشور شده است. مهم‌ترين منابع طبيعى کرواسى عبارتند از: خاک حاصلخيز، جنگل‌ها، آب‌هاى سطحي، زيرزمينى و دريائي، شکارگاه‌هاى طبيعى حفاظت شده و مقدارى نفت و گاز طبيعى که منابع اصلى انرژى هستند. کربوهيدرات‌ها در مناطق جلگه‌اى حدود ۳/۲ ميليارد تن تخمين زده مى‌شود که حدود ۷۵% احتياجات کرواسى به اين منابع انرژى را برطرف مى‌سازد. در حالى‌که مواد خام غيرفلزى نسبتاً فراوان يافت مى‌شود، غير از بوکسيت هيچ معدن فلز مهمى در اين کشور وجود ندارد.

کرواسى از لحاظ طبيعى به چهار منطقه تقسيم مى‌شود:

منطقه جلگه‌اى يا هموار

بخش جلگه‌اى کرواسى منطقه شمالى آن را در برمى‌گيرد که بين رودخانه‌هاى ساوا (Sava)، دراوا (Drava) و دانوب محصور شده است. قسمت اعظم آن زمين‌هاى حاصلخيز کشاورزى و دامدارى است و قسمت‌هائى از آن را پوشش جنگلى تشکيل مى‌دهد.

در قسمتى از اين منطقه شهرها و صنايع زيادى متمرکز شده است. منطقه هموار کرواسى پرجمعيت‌ترين و از لحاظ اقتصادى فعال‌ترين قسمت کشور است. برجستگى‌هاى اين منطقه به‌وسيله جلگه رودخانه‌هاى ساوا، دراوا، کوپا (Kupa) و شاخه‌هاى فرعى آ‌نها شکل گرفته است.

موقعيت ترافيکى اين منطقه مخصوصاً به‌خاطر راه ارتباطى اروپاى مرکزى به جنوب شرقى اروپا و خاورميانه بسيار مهم است.

مراکز شهرى در جلگه اين رودخانه‌ها به‌طور طولى و عرضى بر سر راه‌هاى اصلى قرار گرفته‌اند. اين منطقه براى کشاورزى بسيار عالى است، اگر چه در بعضى از مراکز آن صنايع مهمى هم وجود دارد. اوسييک (Osijek) برزگترين شهر اين منطقه است و مثلث زاگرب، کارلواتس (Karlovac)، سيساک (Sisak) مهم‌ترين و پيشرفته‌ترين قسمت کشور به‌حساب مى‌آيد.

منطقه کوهستانى

ناحيه کوهستانى در قسمت مرکز کشور قرار دارد و مهم‌ترين و بزرگ‌ترين پوشش جنگلى را در خود جاى داده است. زنجيره کوهستانى در امتداد و نزديکى دريا به‌عنوان يک سد و مانع آب و هوائى عمل کرده و از آب و هوائى سرد همراه با باران زياد در سال برخوردار است. مهم‌ترين راه‌هاى ارتباطى که مناطق هموار و شرق اروپا را به سواحل مديترانه‌اى آدرياتيک متصل مى‌کند، در اين منطقه قرار گرفته‌اند. تراکم جمعيت در مناطق کوهستانى خيلى کم بوده و اين منطقه از رشد و توسعه کمترى نسبت به ساير مناطق، برخوردار است. منطقه بگوو (Begovo) در گورسکى - کوتار (Gorski-Kotar) تنها منطقه مسکونى کرواسى است که در ارتفاع بيش از ۱۰۰۰ متر واقع است.

اين بخش شامل مناطق گورسکى کورتار، ليکا (Lika) که در شمال با کشور اسلوونى هم‌مرز است. کوه‌هاى بلند زنجيره‌اى کاپلا (Kapela)، وله‌بيت (‌Velebit) و پليه شيويچا (Plijesivica) حصار محکمى بين اين منطقه و مناطق ساحلى و جلگه‌اى پديد آورده است. در اين منطقه هيچ مرکز عمده شهرى وجود ندارد.

در شرق کرواسى تنها سرزمين‌هاى غربى آن بخش تا دامنه شرقى کوه‌هاى اسلوونى و در امتداد رودهاى ساوا و دراوا جلگه‌اى است. دره عميق در پوژگا (‌Pozega) و گودى‌هاى قسمت مرکزى کرواسى موقعيت تورفتگى دارند در حالى‌که کوه‌هاى اطراف آن تا ۱۰۰ متر ارتفاع دارند. ارتفاع قله‌هاى ژومبرا (Zumbera)، متر ۱۱۷۸، اوانچتسا (Ivancica)، متر ۱۰۷۶ و مدونيتسا (Medvednica)، متر ۱۰۳۳ است، تنها کوه‌هاى کرواسى در شمال رودخانه‌هاى ساوا و کوپا هستند که ارتفاعى بيش از ۱۰۰۰ متر دارند.

منطقه جنگلى

جنگل‌ها و زمين‌هاى جنگلى حدود ۲۰،۲۲۶ کيلومتر مربع و يا ۳۶ درصد از مساحت کل کراوسى را تشکيل مى‌دهد. با اين وسعت جنگل‌ها، کرواسى جزء کشورهاى اروپائى داراى جنگل‌هاى فراوان است. جنگل‌هاى کاج و برگ‌ ريز در مناطق کوهستانى و جنگل‌هاى بلوط معمولى در دره‌ها (مشهورترين آن بلوط اسلووني) باارزش‌ترين جنگل‌ها هستند. به‌‌دليل رشد مناطق مسکوني، ساخت صنايع پايه‌اى و قطع کردن بيش از حد درختان، به‌طور تخمينى سالانه حدود ۱۰۰۰ هکتار از مناطق جنگلى کرواسى کم مى‌شود.

منطقه ساحلى

منطقه ساحلى امتداد دريائى آدرياتيک به‌صورت برشى عميق در دل قاره اروپا و به‌عنوان بخشى از مديترانه مابين آپنينز (‌Apennines) و شبه جزيره بالکان قرار دارد. طول سواحل سرزمين‌هاى اصلى آن ۱۷۷۷ کيلومتر است و در طول سواحل ۱۱۸۵ جزيره کوچک و بزرگ کرواسي، حدود ۴۰۱۲ کيلومتر در طول مرز آبى سواحل را احاطه کرده‌اند.

آب و هواى اين مناطق با تابستان‌هاى گرم و خشک، روزهاى آفتابى و بادخيز و زمستان‌هاى ملايم و بارانى مديترانه‌اى به ‌حساب مى‌آيد. يکى از مناظر اصلى و طبيعي، درياى زلال و آبي، سواحل سنگلاخى و گيا‌ه‌هاى مديترانه‌اى است. طبيعت گوناگون، شهرهاى تاريخى و نزديکى آن به اروپا، باعث رشد سريع صنعت توريسم در اين مناطق مخصوصاً از سال‌هاى ۷۰ به بعد شده است.

ناحيه مديترانه‌اى سواحل، جزاير و دامنه کوه‌ها را در بر مى‌گيرد و به‌وسيله پرتگاه‌هائى که از سنگ آهک تشکيل شده‌اند و در امتداد آن کناره‌هاى استپى گورسکى کوتار و زاولينا (Zavalina) قرار دارد، احاطه شده است. در شهرها و ديگر مناطق مسکونى ساحلى ماهيگيري، دريانوردي، تجارت و صنعت توريسم بسيار رواج دارد.

درياى آدرياتيک

دسترسى به درياى آزاد و نزديکى به کشورهاى اروپاى مرکزى از طريق خشکى فرصت‌هاى متعدد اقتصادى و ارتباطى را نصيب اين کشور نموده است. مساحت دريائى آدرياتيک ۱۳۸،۵۹۵ کيلومتر مربع، طول آن ۷۸۳ کيلومتر و عرض متوسط آن در حدود ۱۷۰ کيلومتر است. عميق‌ترين نقطه آن که در ۱۰۰ کيلومترى جنوب دوبرونيک (Dubrovnik) قرار گرفته ۱۲۳۳ متر است. عمق متوسط آن ۲۵۲ متر است، هرچند که عمق خط شمالى زادار - پيسکارا (Zada-Pescara) در اين دريا بيش از ۱۰۰ متر نيست. مجموع طول سواحل آدرياتيک ۳۷۳۷ کيلومتر است که اگر برش‌هاى سواحل جزاير را محاسبه کنيم به ۷۸۶۷ کيلومتر مى‌رسد. از اين ميزان ۵۸۳۵ کيلومتر (يا ۷۴% آن) متعلق به کرواسى است.دماى سطح آب دريا در ماه فوريه ۱۳-۸ درجه سانتى‌گراد و در ماه اوت ۲۵-۲۲ درجه سانتى‌گراد است. ولى در خليج‌هاى کم‌عمق تا ۲۷ درجه هم مى‌رسد.

شورى آب از شمال (۳۸ در هزار) به طرف جنوب (۳۹-۳۸ در هزار) افزايش مى‌يابد و در دهانه رودخانه‌هاى عمده کمتر از ۳۰ در هزار است. رنگ غالب دريا آبى تيره بوده و شفافيت آن در ناحيه جنوبى در عمق ۳۳-۲۰ متر به بالا افزايش پيدا مى‌کند. جريان‌هاى دريائى اکثراً ضعيف بوده و تأثيرى بر ترافيک دريائى ندارند. جزر و مد در جنوب ۲۰ سانتى‌متر و در شمال نزديکى رووينى Rovini) ۵۰) سانتى‌متر افزايش پيدا مى‌کند. رايج‌ترين بادها عبارتند از: بورا (Bora)، سيراکو (Sirocco) و باد شمالى - غربي. بورا يک باد شمالى - شرقى است که بيشتر در زمستان رايج است که موج‌هائى با ارتفاع دو متر را به‌‌وجود مى‌آورد و اغلب آب و هواى صافى را به‌دنبال دارد. سيروکو بادى جنوبى - شرقى است، اين باد گرم و مرطوب با سرعتى يکنواخت موج‌هاى نسبتاً بلندى را به‌‌وجود مى‌آورد. باد شمالى - غربى باد هر روزه فصول گرم است از طرف دريا به طرف ساحل مى‌وزد و مقدارى از گرماى هوا را مى‌کاهد.