تجارت خارجى در چين به دو صورت انجام مى‌شود: تجارت براساس موافقت‌نامه و تجارت بدون موافقت‌نامه. موافقت‌نامه‌هاى تجارى به موافقت‌نامه‌هاى دولتى و غيردولتى تقسيم مى‌شوند. بيشتر موافقت‌نامه‌اى تجارى چين به صورت دوجانبه است. چين با بيش از ۹۵ کشور جهان و اتحاديه اروپا موافقت‌نامه‌هاى تجارى امضا کرده است.

موافقت‌نامه تجارى بين دولت‌ها

عمده موافقت‌نامه‌هاى تجارى چين به صورت موافقت‌نامه‌هاى تجارى دو جانبه بين دولت‌ها است و به سه نوع انجام مى‌شود.


- موافقت‌نامه نوع A- اين موافقت‌نامه همراه با فهرست کالايى است که کالاها و سهميه ارزى براى هر طرف تجارت به همراه کل حجم مورد نظر تجارت در آن منعکس است. موافقت‌نامه‌هاى مزبنور با هدف ايجاد يک تجارت متوازن بر طبق نيازهاى هر طرف و کالاهاى موجود براى صادرات امضا مى‌شود.


- موافقت‌نامه نوع B- اين موافقت‌نامه به همراه فهرست کالايى و محدودهٔ سهميه ارزى است که تنها کالاهاى اصلى مورد مبادله فهرست کالاها را در برمى‌گيرد.


انواع A و B عموماً با موافقت‌نامه‌هاى پرداخت بى دولت‌ها تکميل مى‌شود. در اين موافقت‌نامه نوع ارز مورد پرداخت به عنوان واحد محاسبه استفاده مى‌شود و حساب‌هاى تجارى بايد در هر يک ار بانک‌هاى مربوطه گشايش يابد.


- موافقت‌نامه نوع C - اين نوع موافقت‌نامه تنها با يک فهرست پيشنهادى کالا براى مبادله ارائه مى‌شود. موافقت‌نامه تجارى امضا شده بين چين و تايلند از اين نوع است. اين نوع موافقت‌نامه هيچ محدوديتى ندارد و تنها موضوع مبادله کالاها مورد نظر است. اگر قرارداد پرداخت امضا شود و نوع ارز اجهت پرداخت مشخص نشود، نحوه پرداخت از جمله ارز مورد استفاده در زمان معامله مشخص مى‌شود.

موافقتنامه‌هاى تجارى غيردولتى

اين موافقتنامه‌ها شامل قراردادهايى است که با گروه‌هاى اقتصادى ـ بازرگانى ساير کشورها امضا مى‌شود و روابط ديپلماتيک نيز با چين ندارند.

تجارت غير موافقت‌نامه‌اى

اين شيوه تجارت در چين به تجارت برمبناى پرداخت معروف است و بيشتر حجم تجارت چين با کشورها و مناطق را تشکيل مى‌دهد. ويژگى اين شيوه آن است که تجارت از طريق مذاکرات برمبناى نيازهاى طرفين با امضاى قراردادهاى جداگانه که زمان و شرايط معامله را مشخص مى‌کند، صورت مى‌گيرد. اين نوع تجارت عمدتاً توسط شرکت‌هاى تجارى چين انجام مى‌شود که در ان شرکت‌ها و بنگام‌هاى خراجى مى‌توانند کالاهاى مورد توافق طرفين را معامله نمايند.

تجارت متقابل (Counter Trade)

چند نوع تجارت متقابل وجود دارد که در آن نياز به خريد کالا از چين به عنوان شرطى براى فروش کالا و خدمات به چيناست. چين تقريباً تجارت متقابل را در همه اشکال آن انجام مى‌دهد. اين کشور از دهه ۱۹۵۰ ئبا شوروى (سابق) و کشورهاى اروپاى شرقى تجارت پاياپاى داشته است.


تجارت جبرانى (Compensation) از سال ۱۹۷۹- وقتى که اصلاحات سيستم تجارت خارجى چين به اجرا درآمد ـ توسط اين شکور بکار گرفته شد. اين نوع تجارت متقابل معمول‌ترين نوع تجارت در چين است.


خريد متقابل (Conunter Purchase) در چين به دليل مشکل همانگ کردن فعاليت‌هاى دو يا چند شرکت تجارى مختلف چيني، معمول نيست. کالاهاى صادراتى عمده چين تحت تجارت متقابل غير از تجارت جبرانى عبارت‌اند از: برنج، پنبه، کنف، گوني، ماشين‌آلات و وسايل برقي.


واردات عمده به چين شامل الوار، تخته چندلا، کلوخه آهن، فولاد نورد شده، سيمان، الياف شيميايي، وسايل موتورى و ... است.


طرف‌هاى عمده تجارى چين شامل اندونزي، برزيل، الجزاير، نيجريه، تونس، زيمبابوه و ژاپن هستند. اخيراً چين تجارت متقابل را بالاخص با کشورهاى جهان سوم گسترش داده است.

تجارت پاياپاى ـ بارتر (Barter)

تجارت پاياپاى عمدتاً بين دولت‌ها منعقد مى‌‌شود. سه نوع موافقت‌نامه تجارى بين دولت‌ها وجود دارد. نوع اول موافقت‌نامه همراه با فهرست کالايى است که در ان نام کالايى که مورد مبادله قرار مى‌گيرند و سهميه ارزى براى هر طرف به همراه کل ارزش مورد نظر تجارى مشخص مى‌شود. اين موافقت‌نامه تجارى به منظور حفظ موازنه تجارى بين دو دولت ايجاد شده است.


نوع دوم، موافقت‌نامه به همراه فهرست کالايى و سهميه ارزى مشخص و محدود است که تنها کالاهاى خاصى که بايد مبادله شوند و فهرست غيراجبارى براى کالاهاى ثانويه را در برمى‌گيرد.


نوع سوم، موافقت‌نامه تنها به همراه يک فهرست پيشنهادى از کالاهايى است که مى‌تواند مبادله شود، بدون هيچ فشار و اجبارى براى هر يک از طرفين. در اين نوع موفقت‌نامه، هر معامله‌اى به طور مستقل برطبق نيازهاى هر طرف و امکانات کالايى براى صادرات انجام مى‌شود.


دو موافقت‌نامه اول عموماً با موافقت‌نامه پرداخت بين دو دولت تکميل مى‌شود. در موافقت‌نامه‌هاى پرداخت، نوع ارز مورد استفاده به عنوان واحد محاسبه و براى واريز حساب‌ها مشخص مى‌شود. يک حساب تجارى (trade account) بايد در بانک مربوطه هر طرف براى پرداخت باز شود. در مورد نوع سوم موافقت‌نامه، نحوه پرداخت مستقلاً در زمان انجام معاملات مشخص مى‌شود.

تجارت جبرانى (Compensation)

تجارت جبرانى يک نوع تجارت متقابل است. تحت اين نوع موافقت‌نامه تجارى طرفى چينى معمولاً مسئول تهيه ساختمان کارخانه و نيروى کار است، در حالى که طرف خارجى ماشين‌آلات و تجهيزات توليد، فن‌آورى و کارکنان فنى و سرپرست را عرضه مى‌کند. در صورت لزوم، بعضى مواد خام نيز ممکن است توسط طرف خارجى عرضه شود. کالاهاى توليدى مستقيماً به طرف خارجي، به جاى هزينه ماشين‌آلات و تجهيزات، فن‌آورى و مواد اوليه عرضه شده توسط وى داده مى‌شود.


تجارت جبرانى نياز به افزايش منابع مالى براى خريد ماشين‌آلات و تجهيزات مورد نياز دارد. يک راه براى افزايش منابع مالى براى طرف خارجي، استفاده از وام يک بانک خارجى براى پرداخت در ازاى ماشين‌آلات و تجهيزاتى است که توسط طرف چينى وارد شده است. طرف چينى بازپرداخت هزينه اين ماشين‌آلات و تجهيزات و بهره‌ بانک را با عرضه کالاهاى توليدى تأمين مى‌نمايد. راه ديگرى براى طرف چيني، استفاده از وام صادراتى خارجى از يک بانک خراجى براى خريد ماشين‌آلات و تجهيزات و پرداخت اصل و فرع به ارز خارجى حاصل از صادرات کالاهاى توليدى است.


با در نظر گرفتن محدوديت‌هاى ارزى در چين، تجارت جبرانى براى مؤسسات چينى مطلوبيت بيشترى دارد؛ زيرا به ارز خارجى يا هزينه ارزى نياز ندارد. تجارت جبرانى شامل کالاهايى نظير مواد خوراکي، کالاهاى نسجي، محصولات صنايع سبک، محصولات شيميايى و الکترونيکى مى‌شود. طرف‌هاى خارجى عمده در تجارت جبرانى چين، کشورهاى هنگ کنگ، ماکائو و ژاپن مى‌باشند.