بنگلادش - آمريکا

از آنجا که پاکستان متحد آمريکا در منطقه بود و رابطهٔ نزديکى ميان دو کشور برقرار بود، در زمان استقلال بنگلادش در ۱۹۷۱ آمريکا در زمرهٔ مخالفان اين کشور قرار داشت و ديرتر از بلوک شرق اين کشور را به رسميت شناخت. ايالات متحده پس از استقلال بنگلادش تا مدت‌ها کنسولگرى خود را در داکا حفظ کرد و از آنجا کمک‌هاى خود را به اين کشور که در شرايط اقتصادى نامساعدى بود، هدايت مى‌کرد. واشنگتن تحت فشار بنگلادشى‌ها هيأت خود را در آوريل ۱۹۷۲ تبديل به سفارت‌خانه کرده و سعى نمود احساسات بدى را که به‌واسطهٔ سياست نيکسون و کيسينجر در ۱۹۷۱ در داکا ايجاد شده بود تغيير دهد. ايالات متحده به رغم مخالفت با کمک‌هاى هند به جنگ‌جويان آزادى‌خواه، در دسامبر ۱۹۷۱ يک گروه ضربت را به خليج بنگال هدايت کرده بود.


آمريکا به رغم اينکه در به رسميت شناختن بنگلادش تأخير کرد؛ اما در کوشش‌هاى آن در جهت بازيافتن ثبات در زمان مجيب به سرعت وارد عمل شد و کمک کرد. ?آژانس توسعه بين‌المللي? خيلى زود مأموريت خود را در بنگلادش آغاز کرد. به‌علاوه تعداد زيادى از آژانس‌هاى داوطلب ايالات متحده برنامه‌هاى خود را آغاز کردند. وزير بودجه، تاج‌الدين احمد از پذيرش کمک‌هاى آمريکا امتناع کرد؛ مگر آنکه آنها از طريق بانک جهان يا آژانس بين‌المللى ديگرى ارسال شوند. اين امر به‌علت نظرات چپ‌گراى شخص وى و عصبانيت او از موضع رسمى آمريکا طى جنگ داخلى بود. اما مجيب که تشخيص داده بود نيازهاى ضرورى کشور را بايد از هر منبع ديافت کرد تاج‌الدين احمد را کنار گذاشت. تأخير در انتصاب سفير، عدم تمايل آمريکا به کمک را نشان نمى‌داد و همچنين آمريکا با آتش‌سوزى سرويس اطلاعات آمريکا در ۱۹۷۵ در داکا نيز عقب ننشست. اين حوادث از سوى اعضاء چپ‌گراى عوامى ليگ به‌عمل مى‌آمد ولى روند رو به گسترش روابط را تغيير نداد. اعضاء مخالف به دلايل درون حزبى از کابينه عزل شدند.


مجيب در ديدار خود از آمريکا براى شرکت در جلسه سپتامبر ۱۹۷۴ سازمان ملل با نيکسون و ديگر اعضاء دولت آمريکا ملاقات کرد. يک ماه بعد کيسينجر وزير امورخارجه در داکا، با مجيب ديدار کرد و از رهبرى وى تقدير به‌عمل آورد. ناخوشايندى فزاينده از هند باعث روابط گرم‌تر آمريکا و بنگلادش در طول دوران رهبرى ضياء شد. ضياء در ۱۹۷۹ در شرايطى مانند ديدار نيکسون و مجيب با کارتر ملاقات کوتاهى داشت. ارشاد در اکتبر ۱۹۸۳ طى يک ديدار رسمى با ريگان ملاقات کرد. ريگان ارشاد را تشويق کرد که دولت را بازسازى نمايد. درخواست ارشاد براى سرمايه‌گذارى آمريکا در بنگلادش با واکنش‌هاى متفاوت از سوى سرمايه‌داران آمريکائى رو به رو شد.


آمريکا بيشتر همکارى خود را از طريق قانون عمومى ۴۸۰ صرف تأمين غذا مى‌کند. مثلاً در ۸۱-۱۹۸۰، ۵۵ درصد از کل ۱۳۱ ميليون دلارى که آمريکا تعهد کرده بود بپردازد خرج غذا شد، ۵/۲۷ درصد (۳۶ ميليون دلار) براى کمک‌هاى برنام‌ريزى نشده و ۵/۱۷ درصد (۲۳ ميليون دلار) براى پروژه‌ها در نظر گرفته شد. در اغلب سال‌هاى پس از استقلال، آمريکا بزرگ‌ترين اعطا‌کنندهٔ کمک‌ها بوده است.


به رغم درخواست بنگلادش براى تجهيزات نظامي، آمريکا از برقرارى روابط نظامى دورى کرد. تا قبل از ۱۹۷۷ هيچ وابستهٔ دفاعى به کادر سفارتخانه اضافه نشده بود و پس از تشکيل آن يک برنامهٔ آموزش نظامى بين‌المللى آغاز به‌کار کرد. اين برنامه نه چندان وسيع باعث شد که شمارى از نظاميان بنگلادشى براى آموزش تخصصى به آمريکا سفر کنند.


در ۱۹۹۱ نيز آمريکا کمک‌هائى در قبال خسارات طوفان و سيل به بنگلادش ارسال کرد. همچنين اين کشور مبلغ ۸۰ ميليون دلار جهت کمک به اقتصاد بيمار بنگلادش و ۳۰۰ ميليون دلار بدهى‌هاى قبلى اين کشور به آمريکا را بخشيد و ۵/۱۲ ميليون دلار وام بدون بهره جهت انجام پروژه کود شيميائى و تکنيکى را تقبل نمود.

اروپاى غربى

انگلستان به رغم تهديدات پاکستان، بنگلادش را به رسميت شناخت و کشورهاى ديگر اروپاى غربى نيز پس از آن، اين کشور را به رسميت شناختند. انگلستان کمک‌دهندهٔ عمده‌اى به بنگلادش است و به تعدادى از پروژه‌هاى زير بنائى در حمل و نقل و ارتباطات که آمريکا به علل سياسى آنها را معوق گذاشته کمک کرده است. روابط فرهنگى نيز از طريق مجلس انگليس نزديک‌تر شده است. اين کشور بزرگ‌ترين شريک تجارى اروپائى بنگلادش به حساب مى‌آيد و آلمان غربى پس از آن دومين شريک تجارى است. ملکه اليزابت در نوامبر ۱۹۸۳ از داکا ديدن کرد.


بنگلادش روابطى با جامعه اروپا دارد و از طريق اين جامعه کمک‌هائى به اروپا صورت گرفته است. در حدود ۸۰ درصد کل صادرات بنگلادش به جامعه اقتصادى اروپا از تسهيلات گمرکى برخوردار است. اروپا از سيستم فعلى حکومت بنگلادش حمايت مى‌کند و خواهان ايجاد نوعى ثبات و قوام در منطقه مخصوصاً در ميان کشورهائى مانند هند و بنگلادش مى‌باشد. جامعه اروپا پس از روى کار آمدن حکومت جديد قول داد تا مبلغ ۳۲۰۰ ميليون تاکا وام بدون بهره جهت اجراء يک پروژه آبيارى در بنگلادش را بپردازد. فرانسه يک کشتى حامل ۱۷ هزار تن گندم براى کمک به سيل‌زدگان اعزام نمود و انگليس و کانادا نيز براى کمک به سيل‌زدگان کمک‌هائى ارسال نمودند. آلمان نيز اعلام کرد به ميزان ۱۰ درصد کمک‌هاى خود را به بنگلادش افزايش خواهد داد.