اوضاع مالى و شاخص‌هاى اقتصادى

واحد پول

واحد پول بنگلادش تاکا مى‌باشد که در ۱۹۷۲ به جاى روپيه پاکستان به جريان افتاد. سکه‌هاى رايج ۱، ۲، ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰ پيساد و اسکناس‌هاى رايج عبارتند از: ۱، ۵، ۱۰، ۱۰۰، ۵۰۰ تاکا. در سپتامبر ۱۹۸۵ هر تاکا برابر ۳۸/۲ ريال ايران بوده است.

هر ۱۰۰ پيساد برابر با يک تاکا مى‌باشد. در ۱۹۸۸ يک پوند استرلينگ برابر با ۱۱/۵۴ تاکا و يک دلار برابر با ۳۲ تاکا بود.

توليد ناخالص داخلى

توليد ناخالص بنگلادش از ۱۹۷۳، تا ۵۳ درصد افزايش يافت. طى هفت سال از ۱۹۷۳ تا ۱۹۸۰ رشد اقتصادى ۷/۳ درصد بود و رشد بخش کشاورزى ۱/۳ درصد بود. در طى دومين برنامه اقتصادى اختلاف زيادى در نرخ رشد بخش‌هاى مختلف وجود نداشت و ترکيب توليد ناخالص داخلى به همان صورت سابق باقى ماند.

جدول زير رشد و ساختار توليد ناخالص داخلى (GDP) را نشان مى‌دهد: (Mushtag Ahmed, Op. Cit. P:2):

جدول رشد و ساختار توليد ناخالص داخلى (GDP) بنگلادش

نرخ رشد کلى GDP در اين دوره ۸/۳ درصد بوده است. کشاورزى بزرگ‌ترين بخش (۲/۵۱%) از GDP در پايان برنامه دوم بود. اقتصاد بنگلادش تحت تأثير کشاورزى است و تسلط کشاورزى بر آن از توزيع GDP آشکار مى‌شود. براى مثال در ۱۹۸۵ صنعت ۹ درصد GDP را تشکيل مى‌داد و ۲۰ درصد نيروى کار را در اختيار داشت. تجارت و بخش خدمات ۴۰ درصد GDP را تشکيل مى‌داد و ۱۸ درصد نيروى کار را در اختيار داشت. سهم کشاورزى ۵۱ درصد از GDP بود و ۶۱ درصد نيروى کار را در اختيار داشت. بخش کشاورزى همچنين تهيه‌کننده غذا و توليدکننده بعضى مواد خام اساسى براى صنايع داخلى است و نقش مهمى را در زمينهٔ دستاوردهاى صادراتى در موازنه تجارت ملى ايفاء مى‌کند.

طى سال ۸۹-۱۹۸۸ که اقتصاد کشور به سبب سيل‌هاى بى‌سابقه و گردباد تحت فشار قرار گرفت، قسمت عظيمى از محصولات کشاورزى نابود شد. نرخ رشد توليد ناخالص داخلى ۲۵/۲ درصد در ۸۹-۱۹۸۸ بود.

رشد متوسط سالانه توليد ناخالص داخلى طى سومين برنامه پنج ساله ۹۰-۱۹۸۵، ۸۱/۳ درصد بود، در حالى‌که هدف برنامه، رشد ۴/۵ درصد را در نظر داشت. متوسط نرخ رشد GDP در بخش کشاورزى ۷۲/۱ درصد بود و صنايع نرخ رشد ۰۲/۴ درصد را در طى اين برنامه به‌دست آوردند.

رشد درآمد داخلى در سال ۹۲-۱۹۹۱ نسبت به فاکتورهاى ثابت سال ۹۰-۱۹۸۹ معادل ۴ درصد بود. رشد بخش کشاورزى ۳/۲ درصد، بخش صنعت ۹/۵ درصد، بخش انرژى ۳/۱۳ درصد و بخش تأسيسات و ساختمان ۳/۴ درصد پيش‌بينى شده بود. با مقايسه اين ارقام نسبت به سال ۹۱-۹۰ معلوم مى‌گردد که توجه مسئولان اقتصادى عمدتاً به بخش انرژى و صنعت معطوف گرديده است و به بخش کشاورزى حتى نسبت به سال قبل که داراى رشد ۷/۲ درصد بود کمتر توجه شده است. به نظر مى‌رسد گرايش به صنعتى نمودن کشور در مقابل بى‌توجهى به بخش کشاورزى که در حال حاضر پر رونق‌ترين بخش کشور است و بيش از نيمى از مردم به آن اشتغال دارند از توصيه‌هاى بانک جهانى است.

درآمد سرانه

درآمد سرانه مردم بنگلادش در سال ۹۲-۱۹۹۱ معادل ۱۷۰ دلار محاسبه مى‌گردد. در حالى‌که بيش از ۴۰ درصد مردم با درآمد سرانه ۸۵ دلار در سال زندگى مى‌کنند.

نرخ رشد

چدول زير نرخ رشد را در سال‌هاى مختلف در بنگلادش نشان مى‌دهد (Military Balance 1989-90):

جدول نرخ رشد در سال‌هاى مختلف

در سال‌هاى مختلف نرخ رشد از ۶/۲ تا ۴/۴ متفاوت مى‌باشد. چون توليد اصلى بنگلادش محصولات کشاورزى (عمدتاً کنف) مى‌باشد، کاهش نرخ رشد نشان دهنده کاهش رشد اين محصولات است.

اقتصاد بنگلادش در سال ۹۱-۱۹۹۰ داراى نرخ رشد ۶/۳ نسبت به نرخ رشد ۸/۵ سال قبل بوده است. اقتصاد سال ۹۱-۱۹۹۰ تحت تأثير جنگ خليج فارس، طوفان، سيل و تنش‌هاى داخلى قرار داشت، در نتيجه رشد کشاورزى ۷/۳ در مقابل ۶/۵ سال قبل و رشد صنعت ۹/۵، در مقايسه با ۴/۸ سال ۹۰-۸۹ و بخش انرژى با رشد ۴/۴ در مقايسه با ۲/۱۶ سال قبل بوده است.

بودجه ملى

ميزان کل درآمدها و هزينه‌هاى توسعه‌اى بودجه سال ۹۲-۱۹۹۱، ۳۴/۱۶۳۷۳ کرور تاکا بوده است. در سال (۹۱-۱۹۹۰) اين رقم ۱۳/۱۵۷۷۲ کرور تاکا بوده است.

جدول زير ميزان کل هزينه‌ها و کل دريافت‌هاى بودجه را در سال‌هاى مختلف نشان مى‌دهد (The Europe Year book, Op.Cit., P. 447.):

جدول ميزان کل هزينه‌ها و کل دريافت‌هاى بودجه (به کرور تاکا)