جهان در حال حاضر تغيير سال‌هاى پايانى دهه ۱۹۸۰ ميلادى و سال‌هاى آغازين دهه ۱۹۹۰ ميلادي، ضرورت بازنگرى در سياست خارجى کشورها، اولويت‌ها، سياست‌ها و برنامه‌ها و اهداف را عينيت بخشيده است. اتريش به‌رغم ۳۵ سال بى‌طرفى در عرصه سياست اروپايى و بين‌المللى از اين قاعده مستثنى نيست. گرچه اين امر به معناى قبول فروپاشى اصل اصيل بى‌طرفى که ريشه در فرهنگ و تفکر سياسى - اجتماعى و پيشينه تاريخى اتريش مى‌باشد نيز دارد نيست، بلکه مقصود شتاب‌گيرى برخى از ابعاد سياست خارجى اتريش مى‌باشد که در پى تحوّلات شگرف سال‌هاى واپسين دهه ۸۰ ميلادى زمينه بروز يافته‌اند. يکى از اين ابعاد که کم و بيش خارج از قالب سياست خارجى اتريش، به‌عنوان حلقه شرق و غرب اروپا، نمى‌باشد بعد منطقه‌اى يا سياست پنج جانبه گرايى (پنتاگونال) اتريش است. منظور از پنتاگونال سيستمى از همکارى منطقه‌اى ميان اتريش، مجارستان، ايتاليا، چک‌اسلواکى و يوگسلاوى است که جنبه‌اى از سياست خارجى فعّال اتريش را در دور جديد تنش‌زدايى تشکيل مى‌دهد و همکارى چند جانبه کشورهاى منطقه را، جهت دستيابى بر منافع بيشتر از فعاليّت دوجانبه، مى‌طلبد.


اساساً هرگونه تجمع‌گرايى منطقه‌اى ابتدا در عرصه‌هاى اقتصادي، مسائل اجتماعى و همکارى‌هاى تکنيکى و فرهنگى آغاز شده و سرانجام به همکارى‌هاى وسيع سياسى و حتى نظامى و امنيتى مى‌انجامد.


پروژه پنتاگونال در ۱۲ گروه کارى مختلف طبقه‌بندى شده که عبارتند از:


- حمل و نقل و ترابرى


- همکارى ميان شرکت‌هاى تجارى کوچک و متوسط


- حفاظت محيط زيست


- اطلاعات


- ارتباطات


- فرهنگ


- آموزش و تعليمات


- جوانان و توريسم


- همکارى‌هاى علمى


- مهاجرت


- توليد انرژى


- مقابله با بلاياى طبيعي


در اين ميان، رياست دو گروه محيط زيست و اطلاعات را اتريش عهده‌دار است.


عبور و مرور از مرزها يکى از مباحث بسيار مهم اتريش است. باز شدن مرزهاى اروپا پس از ده سال محدوديت شديد در مسافرت آزاد، به‌طور اجتناب‌ناپذيرى حجم و شمار مسافران و ميزان حمل و نقل کالا را افزايش خواهد داد. از اين رو، اين امر از ضرورت ويژه‌اى برخوردار است تا اقدامات احتياطى به منظور کاهش تأثيرات محيطى اين رفت و آمدها، صورت گيرد. پنتاگونال صرفاً محدود به پروژه‌هاى تکنيکى و فنى نيست بلکه از ابعاد سياسى هم برخوردار است. از جمله توسعه سياسى آينده اروپا يکى از ابعاد اساسى آن مى‌باشد. اين پنج کشور همچنين بر ابعاد انسانى به‌خصوص در قالب کنفرانس امنيت و همکارى اروپا توجه خاصى دارند.


بايد گفت که مشارکت اتريش در اين سيستم نه تنها منافاتى با سياست اين کشور در خصوص همگرايى اروپا و الحاق به جامعه اقتصادى اروپا ندارد، بلکه در اثر همکارى با همسايگان در شرق اروپا، ضمن تداوم بخشيدن به سياست باثبات اتريش، اعتبار قابل ملاحظه‌اى را به‌عنوان عضو آتى جامعه اروپا به‌دست خواهد آورد.


اتريش با شرکت در پروژهٔ پنتاگونال در واقع به رسالت خود به عنوان کشورى در قلب اروپا و ديدگاه سياسى - امنيتى بى‌طرفي جامه عمل مى‌پوشاند. ترکيب پنج کشور ياد شده از نقش واسطه‌اى و مهم اتريش خبر مى‌دهد. در يک سو ايتاليا کشورى متعلق به اروپاى غربي، ناتو و بازار مشترک با اقتصاد و صنعتى پيشرفته در سوى ديگر يوگسلاوى غيرمتعهد با اقتصادى متوسط و مجارستان و چک‌اسلواکى که به نظام سوسياليستى متمرکز اروپاى شرقى تعلق داشته‌اند. در اين ميان اتريش با اقتصاد اجتماعى بازار محور و سياست متعادل هم شرقى و هم غربي، مى‌تواند حضورى فعال داشته و مترصد بهره‌گيرى از اين سياست باشد.