تا قبل از سال ۱۸۹۱ ميلادى ورزش‌هاى فوتبال آمريکايى (American footbal) و بيسبال (Baseball) نزد مردم ايالات متحده بسيار محبوب و مورد توجه بودند. اين دو روش به‌علت ويژگى‌هاى خاص خود و نياز به مکان بسيار بزرگ در فضاى آزاد و بنابراين در فصول معينى از سال قابل اجرا بودند. لذا در فصل زمستان فعاليت‌هاى ورزشى بسيار کم‌رونق و به ژيمناستيک، حرکات سوئدى و راهپيمايى خلاصه شده و در بعضى نقاط بصورت تعطيل در مى‌آمد. از اين رو دست‌اندرکاران امر بر آن شدند تا ورزشى ابداع نمايند که از طرفى امکان اجراى آن در تمام فصول سال ميسر باشد و از طرف ديگر حدفاصل زمانى بين فوتبال و بيسبال را پر کند. علاوه بر اين، هدف ديگرى که با ابداع ورزش در مدّنظر قرار داشت ادامهٔ فعاليت‌هاى ورزشى ورزشکاران دو رشتهٔ فوق بود تا بدين وسيله بتوانند با ادامهٔ اين‌گونه فعاليت‌ها در خارج از فصل مسابقات خود را در فرم ايده‌آل نگاهداشته و در فصل بعدى با آمادگى بيشترى تمرينات خود را آغاز نمايند. با توجه به نکات فوق بود که بسکتبال در سال ۱۸۹۱ توسط يکى از اساتيد ورزش کالج اسپرينگ فيلد (Springfield) به نام دکتر جيمز نيسميت (James A. Naismith) اختراع شد. چون در اين ورزش از سبد و توپ استفاده مى‌شد و هدف پرتاب و قرار توپ در داخل سبد بود لذا نام بسکتبال را بر روى آن نهاد. در اين سال براى اولين‌بار بود که اين ورزش در کالج مذکور در ايالت ماساچوست (Massachusetts) آمريکا اجرا گرديد.
وسايل اوليه عبارت بودند از يک سبد هلو و لاستيک داخلى توپ فوتبال. پنج اصل اساسى در شکل گرفتن اين ورزش مورد توجه قرار گرفت که عبارت بودند از:
۱. اين بازى به يک توپ نياز دارد که بايستى بزرگ، سبک و به وسيلهٔ دو دست حمل شود،
۲. هيچ‌کس اجازه ندارد زمانى که توپ را در اختيار دارد بدود،
۳. هنگامى که توپ در جريان است هيچ‌يک از بازيکنان مجاز نيستند محدوديتى براى بدست آوردن توپ توسط ساير بازيکنان به وجود آورند،
۴. هر دو تيم منطقهٔ مشابهى را اشغال مى‌نمايند،
۵. سبد (حلقه) بايستى افقى بوده و در مکانى بالاتر از بازيکنان قرار داشته است آلونزواستگ (Dale Hanson, Basketbabll(New Jersey: Prentice-Hall Inc. Englewood Cliffs, 1972), PP.65) .
نحوهٔ قرار گرفتن سبد هلو به اين صورت بود که يا آن را روى پايه‌اى نصب مى‌کردند و يا به بالکن موجود در سالن متصل مى‌شد. در کنار اين پايه يا بالکن نردبانى قرار داشت که هر موقع توپ به ثمر مى‌رسيد يکى از بازيکنان از آن بالا مى‌رفت و توپ را از داخل آن خارج نموده، بازى مجدداً از نيمهٔ زمين آغاز مى‌گرديد. در سال ۱۸۹۲ يعنى به فاصلهٔ يک سال پس از اختراع بسکتبال مسابقه‌اى توسط دو تيم به نمايش گذاشته شد که يکى از تيم‌ها را دکتر نيسميت و ديگرى را آموس آلونزواستگ (Amos Alonzo Stagg) رهبرى مى‌نمود. پس از اجراى اين نمايش بود که ورزش بسکتبال به سرعت توسعه و گسترش يافته و روز به روز محبوبيت بيشترى بين جوانان کسب نمود.
بسکتبال برخلاف بسيارى از ورزش‌هاى ديگر از ابتداى امر مورد توجه خانم‌ها نيز قرار گرفت و اولين تيم بانوان در سال ۱۸۹۱ در محل کار يا دانشکدهٔ مخترع آن تشکيل و در سال ۱۸۹۹ ميلادى براى اولين‌بار کتاب قانون بسکتبال براى بانوان منتشر گرديد.
بررسى و مطالعهٔ قوانين و مقررات اين بازى در گذشته و تغييرات آن بازگوکنندهٔ جالبى از جنبه‌هاى مختلف گسترش اين ورزش مى‌باشد بدين معنى که بسکتبال در ابتدا خيلى آرام و آهسته اجرا مى‌شد و به قدرت جسمانى کمتر نياز داشت. زمين بازى در مراحل اوليه گسترش اين ورزش به سه قسمت تقسيم مى‌شد و بازيکنان هر ناحيه تنها مى‌توانستند در منطقهٔ مربوط به خود به فعاليت بپردازند. بعدها که بازى از سرعت بيشترى برخوردار شد زمين بازى نيز به دو قسمت تبديل گرديد. در آغاز پيدايش بسکتبال بازيکنان مجاز بودند تنها يکبار توپ را زمين بزنند. بعدها اين تعداد به دو و سه بار افزايش يافت. در حال حاضر اين تعدا محدود نبوده و بازيکن مجاز است با توجه به موقعيت خود در زمين بازى پس از در اختيار گرفتن توپ هر چند بار که مايل باشد آن را به زمين بزند.
نکات جالبى که در مجموعهٔ سيزده‌گانهٔ قوانين مقدماتى بسکتبال در آن زمان جاى داشت عبارت بودند از:
۱. امکان ضربه زدن به توپ وجود داشت اما نه با مچ دست،
۲. هرگاه بازيکنى به هر دليلى از بازى اخراج مى‌شد بازيکن ديگرى به جاى وى به بازى وارد نمى‌شد،
۳. يک امتياز به نفع تيم مقابل تيمى که مرتکب سه خطا شده بود ثبت مى‌شد،
۴. وقتى توپى از زمين خارج مى‌شد اولين فردى که آن را لمس مى‌کرد صاحب آن شناخته شده و مى‌توانست توپ را به داخل زمين پرتاب نموده و آن را به جريان بگذارد.
۵. بازى از دو نيمهٔ ۱۵ دقيقه‌اى و يک استراحت ۵ دقيقه‌اى بين دو نيمه تشکيل مى‌شد.