آموزش بهداشت در مقطع دبستان
در سال‌هاى اول تا سوم دبستان، هر نوع سؤال و يا آموزش ساده‌اى براى دانش‌آموز تازه و جالب است و مسائل مورد صحبت مى‌تواند بيشتر در برگيرنده مطالب زير باشد:
- رشد منظم و يا مراقبت پيگير از رشد مناسب، نشانه‌اى از سلامتى است.
- ورزش و تمرينات بهداشتى مستقيماً روى سلامتى اثر مطلوب دارد.
- بعضى از گياهان مضر و سمى هستند.
- بعضى بيمارى‌ها واگيردار هستند.
- انرژى لازم براى اعمال حياتى و رشد و تأمين سلامت از غذاها و تغذيه مناسب گرفته مى‌شود.
- بعضى غذاها بيشتر براى سلامت و رشد بدن لازم است.
- سردى هوا و عدم مراقبت مى‌تواند موجب سرما‌خوردگى شود و از اين جهت بايد متناسب با شرايط محيط، لباس پوشيد.
براى کلاس‌هاى چهارم و پنجم، مطالب زير در برنامه‌هاى آموزشى بهداشت مفيد هستند.
- اهميت و ضرورت کوشش براى نظافت بدن، خانه، مدرسه، محله و شهر.
- توجه به مسائل ايمنى براى پيشگيرى از طريق سقوط، غرق‌شدگي، تصادفات عبور و مرور.
- اهميت استراحت و خواب در تجديد قوا و تأمين سلامت.
- اهميت عادات خوب براى گوارش و راه‌هاى پيشگيرى از يبوست.
- اهميت بهداشت دهان و دندان با تفصيل بيشتر و صحبت از دندان‌هاى شيرى و دايمى و آسيب‌پذيرى مرحله دندانى ۶ تا ۱۲ سالگى و تأکيد بر استفاده صحيح از مسواک.
- اهميت و نحوه مراقبت از سيستم عصبى و اعضاء حواس مختلف به‌خصوص بينائي، شنوائى و بويائى.
- اهميت دستگاه تنفس و آموزش تنفس صحيح.
آموزش بهداشت در مقطع راهنمايى
در اين مقطع تحصيلي، مطالب مورد بحث و توجه، بهتر است پيرامون نکات زير باشد:
- مسائلى درباره شناخت ميکروارگانيسم‌ها و کيفيت سود و زيان آنها براى انسان.
- ذکر تاريخچه‌اى از خدمتگزاران بشريت مثل پاستور و مطالعات وى روى بيمارى‌ها، ادوارد جنر و مسئله واکسيناسيون، رابرت کخ و کارهاى ايشان در شناخت ميکروب سل و ...
- بيان تفصيلى بيشتر نسبت به اهميت نظافت پوست و بهداشت دهان و دندان، مسئله کرم‌خوردگى و پوسيدگى دندان‌ها و ساختمان پوست.
- اهميت دستگاه تنفس به‌نحو مشروح‌تر و راه‌هاى پيشگيرى از سرما‌خوردگى.
- اهميت پاکيزگى محيط در تأمين سلامت انسان، چگونگى مبارزه با انگل‌ها و حشرات موذي، کيفيت نگهدارى غذاها و شناساندن راه استفاده صحيح از يخچال و فريزر.
- مسائل رشد جسمي، رواني، عاطفى و اجتماعى.
- نحوه صحيح صرف اوقات روزانه، تعيين زمان لازم براى مطالعه، ورزش، خوردن غذا، رعايت نظم و انضباط.
مسائلى که مراقب بهداشت مى‌تواند براى گفتگوهاى آموزشى خود انتخاب کند بايد متناسب با سن دانش‌آموز و محل و موقعيت فرهنگى اجتماعى وى بوده و بتواند نيازهاى زندگى سالم او و خانواده خود را مطرح کرده و او را راهنمائى کند. همچنين با توجه به بسط و گسترش آموزش بهداشت براى دانش‌آموزان مى‌توان با ذکر مسائل مختلف زندگي، به‌خصوص در روستاها در عادات و رفتار خانواده نيز اثر گذاشت و دانش‌آموز را به‌عنوان پيام‌رسان مسائل بهداشتى براى ديگر افراد خانواده برگزيد.
نکته قابل ذکر اينکه در زمينه آموزش بهداشت و در ارتباط با تحقق شعار بهداشت براى همه و همه براى بهداشت بسط و گسترش آموزش بهداشت را نبايد فقط به يک‌دسته و مثلاً مراقبين بهداشت مدارس محدود کرد، بلکه گروه‌هاى ديگرى که نفوذ کلام آنها در بين طبقات مختلف مردم زياد است بايد در اين راستا قرار گرفته و مردم را نسبت به مسائل مختلف بهداشتى و راه‌هاى تأمين و ارتقاء سلامت خود آگاه کنند. از جمله اين گروه‌ها، معلمين مدارس خواهند بود که خود به‌عنوان رابطين بهداشتي، مى‌توانند حقايق زندگى و دانستنى‌هاى حياتى بهداشتى را به دانش‌آموزان ياد داده و از طريق آنها به همه جا نشر دهند و اين کارى است که اکنون در نقاط مختلف جهان از آن بهره‌بردارى مى‌کنند.
آموزش بهداشت در مقطع دبيرستان
در اين مقطع آنچه بيشتر براى دانش‌آموزان لازم و مورد توجه است، مسائلى در زمينه تحولات دوران بلوغ در ارتباط با رشد جسمي، رواني، اجتماعي، عاطفى و جنسى و بيان دگرگونى‌هاى فيزيولوژيک هر زمينه مى‌باشد. همچنين از مسائلى که ممکن است سلامت آنها را تهديد کند بايد آگاهى‌هاى لازم با ذکر مثال‌هائى داده شود. تصادفات رانندگي، بيمارى‌هاى مقاربتي، اعتياد به مواد مخدر، چگونگى گذراندن اوقات فراغت روزانه، راه‌هاى پيشگيرى از عوارض و حوادث ناشى از ورزش، از آن جمله هستند. در دبيرستان‌هاى دخترانه بايد مسائل مختلفى در زمينه‌هاى بهداشت خانواده مورد بحث و گفتگو قرار گيرند. اين مطالب مى‌تواند شامل نکات زير باشد:
- شناخت امر بارداري، مراحل آن و مراقبت‌هاى لازم در هر مرحله.
- اهميت تغذيه و بهداشت در دوران باردارى.
- اثرات سوء مصرف خودسرانه داروها در جريان باردارى.
- اثرات سوء ابتلاء به بيمارى‌هاى عفونى در جريان باردارى.
- ضرورت رعايت نکات لازم بهداشتى در دوران باردارى.
- نحوه مراقبت از نوزاد و رعايت بهداشت در پيشگيرى از بيمارى‌هاى کودکان.
- شناخت مزاياى شير مادر و اهميت تغذيه طبيعى فرزند با شير مادر.
- اهميت مراقبت از رشد و وزن کردن ماهيانه کودکان.
- اهميت واکسيناسيون به موقع در سلامت و تندرستى کودکان.
- چگونگى مراقبت از طفل شيرخوار.
- چگونگى مراقبت از کودک مبتلا به اسهال.
- چگونگى زمان و کيفيت شروع تغذيه کمکى شيرخوار.
- نحوه مراقبت‌هاى لازم از نوزادان، شيرخواران و کودکان قبل از سنين مدرسه.
اين آموزش‌ها در ذهن آموزش‌پذير دختران دبيرستان مى‌تواند برآيندى مطلوب‌تر از هر زمان ديگر داشته و وى را براى پايه‌ريزى يک زندگى سالم خانوادگى يارى کند.