قضاوت دربارهٔ رفتار
در واقعيت‌درماني، مراجع بايد در مورد رفتار خود قضاوت کند و اعمالى را که منجر به شکست مى‌شود، مورد ارزشيابى قرار دهد. مراجع شايد براى اولين بار است که از طريق مشاوره، به‌طور انتقادى به رفتارش مى‌نگرد و سودمندى آن را در ارتباط با خود و ديگران مورد ارزيابى قرار مى‌دهد. رفتار غيرمسؤولانه او موجب آزار خود و ديگران مى‌شود و بايد تغيير کند. تا زمانى که مراجع دربارهٔ درستى يا نادرستى رفتارش قضاوت نکند، و مسؤوليت خود را در قبال آن نپذيرد هيچ‌گونه تغييرى در هويت ناموفق او حاصل نخواهد شد. هنگامى که مشاور بر رفتار مراجع توجه مى‌کند، او را وا مى‌دارد تا با دقت بر رفتارش بنگرد و دربارهٔ درستى يا نادرستى آن تصميم بگيرد. سلامت روانى زمانى حاصل خواهد شد که فرد مسؤوليت رفتارش را پذيرا شود. مشاور هيچ‌گاه براى مراجع و يا به جاى او به قضاوت در زمينهٔ رفتار نمى‌پردازد، بلکه مراجع را در جهت ارزشيابى و قضاوت در مورد رفتارش هدايت مى‌کند.
تهيهٔ طرح و برنامه
مشاور از طريق طرح برنامه‌هاى مفيد و عملى به مراجع کمک مى‌کند تا رفتار ناموفق را به رفتار موفقيت‌آميز تبديل کند. اين مورد مى‌تواند مورد استفاده والدين و معلمان نيز قرار گيرد. براى تهيه و طرح برنامه، مشاور ممکن است مراجع را نزد فردى که در زمينهٔ مشکل او تخصص و آگاهى بيشترى دارد، ارجاع دهد. برنامه بايد بر اساس توانائى‌ها و محدوديت‌هاى مراجع تهيه شود. مشاور بايد بداند که مراجع از طريق اجراى برنامهٔ طرح شده، به احساس موفقيت دست مى‌يابد، و در نتيجه به منظور تغيير هويت ناموفق مراجع، برنامه بايد از کارهاى ساده آغاز شود و به‌تدريج با فعاليت‌هاى پيچيده‌تر خاتمه يابد. زيرا بر اثر موفقيت، شادمانى و به دنبال شکست، غم و اندوه حاصل مى‌گردد. برنامهٔ تنظيمى بايد به صورت قراردادى روى کاغذ نوشته شود. زيرا گفته‌ها اغلب فراموش مى‌شوند، در حالى که نوشته‌ها باقى مى‌مانند مشاور دربارهٔ جزئيات برنامه با مراجع سخن مى‌گويد. به‌عنوان نمونه از او مى‌پرسد چه روزى دنبال کار خواهى رفت؟، چه لباسى خواهى پوشيد؟، تصور مى‌کنى احتمالاً چه سؤالاتى از شما خواهند کرد؟ و چه پاسخ‌هائى خواهى داد؟... مشاور برنامه‌هاى تنظيم‌شده را انعطاف‌پذير مى‌داند و معتقد است که راه‌حل‌هاى زيادى براى مشکل وجود دارد و چنانچه يکى از راه‌حل‌ها عملى نشود، از برنامهٔ ديگرى مى‌توان براى حل آن استفاده کرد. چنانچه مراجع برنامهٔ تهيه شده را اجرا نکند، مشاور به سرزنش او نمى‌پردازد، بلکه پس از بررسى موانع کار، با مراجع به تدوين برنامهٔ ديگرى که عملى‌تر باشد مبادرت مى‌ورزد.
تعهد به انجام برنامه
در واقعيت‌درمانى تعهد کليد اصلى محسوب مى‌شود. زيرا از طريق اجراى برنامه، مراجع احساس ارزشمندى خواهد کرد. پس از تهيه و تنظيم برنامه، مراجع بايد به اجراى آن ملزم و متعهد گردد و برنامه هنگامى مفيد خواهد بود که مراجع به اجراى آن همت گمارد. تعهد عبارت از قولى که فرد نسبت به خود و يا ديگران مى‌دهد و خود را ملزم به اجراى آن مى‌داند. بدون ديگران، برقرارى هويت فوق امکان‌پذير نيست. به اعتقاد واقعيت درمان‌گر، در مراحل اوليهٔ مشاوره، دعوت مراجع به ايجاد تعهد براى خود دشوار است. بنابراين اگر مراجعى به مشاور بگويد من اين کار را به خاطر شما انجام مى‌دهم. واقعيت درمان‌گر در مراحل اوليه و ميانى مشاوره، گفتهٔ مراجع را تائيد مى‌کند. زيرا اشخاصى که هويت ناموفق دارند، نمى‌خواهند خود را درگير و متعهد سازند. چون واقعيت تغيير مى‌کند، تعهدات نيز بايد عوض شوند. تعهدى که امروز سپرده مى‌شود ممکن است براى روز ديگر معتبر نباشد. لذا مشاور بايد به‌طور مرتب واقعيت جامعه‌اى را که مراجع در آن زندگى مى‌کند، مورد ارزشيابى قرار دهد.
نپذيرفتن هيچ عذر و بهانه
مشاوران بايد بدانند که همهٔ تعهدات مراجعان قابل عمل نيستند و همهٔ طرح‌هاى تنظيم شده با موفقيت به پايان نمى‌رسند. مشاور بايد مراجع را متوجه سازد که بهانه تراشي، قابل پذيرش نيست. واقعيت درمان‌گر به جاى آنکه تمام وقت خود را به بررسى علل شکست برنامهٔ تنظيم‌شده سپرى سازد، بيشتر به اين نکته توجه دارد که چگونه مى‌توان برنامهٔ جديدى را طرح کرد و يا در برنامهٔ قبلى تغييرات مطلوبى به‌وجود آورد. مشاور نبايد مراجع را به خاطر شکست در انجام برنامه، تحقير کند. کنجکاوى دربارهٔ علل شکست، نوعى تقويت هويت ناموفق خواهد بود و مشاور بايد از طريق تجديد تعهد و يا تعمق و تجديد نظر در برنامهٔ قبلي، هويت مراجع را در جهت موفقيت سوق دهد.
حذف تنبيه
حذف تنبيه مراجع در مشاوره، به اندازهٔ نپذيرفتن بهانه اهميت دارد. براى کسانى که هويت ناموفق دارند، تنبيه شيوۀ مناسبى براى تغيير رفتار نمى‌باشد. هر نوع اظهار نظر منفى و تحقيرکننده از طرف مشاور، تنبيه محسوب مى‌شود و هويت ناموفق مراجع را تقويت مى‌کند و رابطهٔ حسنه را مختل مى‌سازد. در عوض، مشاور بر توانائى‌ها و امکانات مثبت مراجع تأکيد بيشترى مى‌کند.