نوروز، عید و جشن، متبرک و ملی در قزاقستان

این روز یکی از جشن هایی است که در زندگی مردم قزاق و در میان آداب و رسوم آنان ، دارای مقام خاص بوده و از روزگاران قدیم از آن تجلیل می شود؛ چرا که این کشور در هزاره های کهن جزئی از گستره وسیع ایران بوده است.
البته اگرچه ساکنانِ نخستینِ آن، 'سَکا'های ایرانی‌تبار بودند، اما امروزه اهالی آن، مردمی با قاطبه نژاد تُرک هستند که هنوز در محدوده جغرافیایی از جهان زندگی می کنند که امروز آن را با نام 'ایرانِ فرهنگی' می‌‌شناسیم.
البته واژه 'قزاق' هم ریشه‌ای ترکی دارد که به معنی 'کوچنده' است و از 'قَز' به معنای کوچیدن آمده است که اشاره به کوچ‌رو بودن این قوم ایرانی طی تاریخ دارد.
مردم این کشور به رغم ترک تبار بودن، نوروز را 'نئوریز' صدا می‌زنند که آن را به عنوان 'روز بزرگ مردم' می‌دانند.
این روز چنان ریشه‌ای عمیق در میان مردم این کشور دارد که اگر در این روزها در خانواده‌ای فرزند پسری به دنیا بیاید، 'نئوریزبیک' نام می‌گیرد و اگر دختر بود او را 'نئوریز' یا 'نئوریزگل' می نامند.
این روز هر سال در اول فروردین ماه جشن گرفته می شود و هنگامی است که شب و روز برابر شده، برف ها آب و سبزه ها شروع به دمیدن می کنند. در واقع بارش برف در نوروز برای قزاق‌ها نشانی از خوش یُمنیِ آن سال است.
در این زمان طبیعت نباتی و جانوری احیاء می شود، بنابراین دام ها و احشام زاد و ولد نمود، جوانه ها درختان سربرآورده و دشت و دمن سرسبز و خرم می شود، به همین دلیل مردم قزاقستان نوروز را اعتدال بهاری می دانند.
قزاق ها بر این باورند که در این روز ستاره های آسمانی به نقطه ابتدایی می رسند و همه جا و همه چیز تازه می شود و زمین را شادمانی فرا می گیرد.
به اعتقاد آنها نوروز، روزی است که 'سنگ نیلگون' سمرقند که از جایگاه معنوی خاصی نزد مردم این کشور برخوردار است، آب خواهد شد.
این روز همچنان نمادی دل انگیز و مهرآفرین برای شهروندان این کشور است که روزگار و گذر زمان، نتوانست غبار زیادی بر آن بیافکند، اگرچه در این کشور در دوران اتحاد جماهیر شوروی (سال 1926) نوروز به عنوان جشن بیگانه از سوی حزب کمونیست ممنوع اعلام شده بود، اما این کشور بعد از 62 سال یعنی در سال 1988 بار دیگر به آغوش حوزه تمدنی خود یعنی خاستگاه فرهنگی ایران باز گشت و شهروندان آن از آن زمان تاکنون هرسال نوروز را جشن می گیرند.
حتی رئیس‌جمهور قزاقستان نیز در 15 مارس سال 1991، همزمان با کسب استقلال این کشور از اتحاد جماهیر شوروی (سابق)، با صدور یک فرمان حاکمیتی، نوروز را جشن ملی قزاقستان اعلام کرد.
بنابراین، آینه وجود نوروز برای مردم قزاقستان همچون دیگر کشورهای آسیای مرکزی و آسیای صغیر و قفقاز و خاورمیانه میانه و حتی شرق آفریقا، همچنان می درخشد و این جشن تاریخی همچنان شهروندان این کشور را به مهرورزی، صلح و همزیستی دعوت می کند.
نوروز برای قزاق‌ها بسیار مقدس بوده و اگر در این روز باران یا برف ببارد آن را به فال نیک گرفته و معتقدند سال خوبی پیش رو خواهند داشت.
مردم این کشور از ۲۱ تا ۲۴ مارس، به مدت چهار روز تعطیلی نوروزی دارند و در این ایام لباس‌های نو و سفید بلندی که نماد شادی و پاکیزگی بهار است به تن می‌کنند.
در عید نوروز مردم لباس نو و سفید به تن می‌کنند که نشانه شادمانی است. در این ایام دید و بازدید اقوام همراه با مصافحه و زدن شانه‌ها به یکدیگر از آیین و رسوم مردم قزاق در ایام عید نوروز است.
همچنین پختن غذایی به نام 'نوروز گوژه' (کوژه = آش) (همچون پختن آش گزنه در مازندران ایران) که تهیه آن به معنی خداحافظی با زمستان و غذاهای زمستانی است و از هفت نوع ماده غذایی تهیه می‌شود در این ایام جزو آیین و رسوم این سرزمین می‌باشد.
همه شهروندان قزاقستان، بعد از خانه تکانی قبل از آغاز سال نو، در شب سال تحویل یا شب 'قزیر' دو عدد شمع در بالای خانه شان روشن می‌کنند، چرا که بر این باورند که تمیز بودن خانه در آغاز سال نو موجب می‌شود افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نشوند. آنان بر این مسئله ایمان دارند و آن را هر ساله رعایت می‌کنند.
در شب نوروز دختران روستایی قزاق با آخرین گوشت باقی‌مانده از گوشت اسب که 'سوقیم' نام دارد غذایی به نام 'اویقی آشار' همراه با غذایی دیگر به نام 'آویز' می‌پزند و از جوان‌هایی که دوستشان دارند پذیرایی می‌کنند.
پسران نیز در مقابل، به دختران آینه و شانه و عطر هدیه می‌کنند که آن را 'سلت اتکیتر' می‌نامند که به معنی 'علاقه‌آور' می‌باشد.
قزاق ها همچنین نوشیدنی دارند که 'نوروزکاژه' نام دارد. این نوشیدنی مختص این روزها و اصلا معنای آن نوشیدنی نوروزی است که از هفت نوع دانه میوه و حبوبات آماده می‌شود و حتی در سال های اخیر نیز آماده کردن آن برای نوروز مرسوم است.
در عید نوروز جوانان یک اسب سرکش را زین کرده و عروسکی که ساخته دست خودشان است با آویز زنگوله‌ای به گردنش در ساعت سه صبح که ساعتی معین از شب 'قزیر' است رها نموده تا از این طریف مردم را از خواب بیدار کنند.
عروسک در این ایام در حقیقت به عنوان نمادی از سال نو است که سوار بر اسب آمدن خود را به همه اعلام می‌کند.
مردم این کشور پوشاک خوب پوشیده، در آبادی گشت و گذار کرده، به مناسبت نوروز به همدیگر تبریک گفته، دیدارهای مشتاقانه کرده، حین مصافحه های گرم و صمیمانه برای یکدیگر آرزوهای نیکو کرده و خالصانه دعای خیر می کنند.
مسابقات معروفی نیز در ‌ایام نوروز در قزاقستان برگزار می‌شود که از مهم‌ترین آنان می‌توان به قول 'توزاق' و 'آیتیس' اشاره کرد که بین گروه‌های مرد و زن برگزار می‌شود.
آیتس که در عصر نوروز آغاز می‌شود که در واقع شبیه به 'مشاعره' و مسابقه شعر و شاعری است.
به عقیده قزاق ها، چنانچه زن ها در این مسابقات برنده شوند، آن سال، سال خوب و پربرکتی خواهد بود، اما اگر مردها پیروز شوند آن سال نامساعد خواهد بود.
از دیگر مسابقات می‌توان به 'کوکپار' (برداشتن بز از مکانی مشخص توسط سوارکاران)، 'آودار یسپاق'، 'قیزقوو' و 'آلتی باقان' اشاره کرد که هر یک از آن ها نیز یادآور نفوذ نوروز ایرانی در گوشه‌ای از فرهنگ قزاق‌ها است.
در گذشته، در صبح روز نوروز سه نفر که 'جارچی' نام داشتند، لباس رنگارنگ بر تن می‌کردند و به کوچه‌‌ها می‌رفتند و مشغول دعوت مردم به بزم‌گاه نوروزی می‌شدند.
آنها لباس های خاصی بر تن می کردند که سه قهرمان اسطوره‌ای قزاق با نام‌های 'الدر کاسه'، 'ژرینشا' و 'قراشاش' را نشان می‌داد.
جشن روز نوروز در جامعه قزاق های جهان اما به همین‌جا ختم نمی‌شود و با مسابقه دو خواننده آثار منظوم شفاهی مردم به نام 'آقین' به پایان می‌رسد.
در ضمن، در کنار حفظ مهمترین سنت‌های نوروزی، امروزه عناصر جدیدی نیز بر آن افزوده شده که از جمله آن ها باید به پاکسازی میدان‌ها و خیابان‌های شهر و مناطق اطراف اشاره کرد و این فارغ از آداب و سننی چون غرس نهال و درختان میوه، تمیز کردن منازل، تهیه غذاهای متنوع و تهیه سفره نوروزی است.
نوروز توسط همه اقوام و پیروان همه ادیان مختلف در این کشور جشن گرفته می شود، اما مسلمانان این کشور رفتن به قبرستان‌ها و قرائت قرآن بر سر مزار اموات را نیز از جمله دیگر سنت‌های نوروزی خود می دانند و همچنان آنها را ادامه می دهند.
گزارش از علی نصیری**
آساق**1378**1663**