ادبیات مولفه مهم پاسداشت انقلاب است

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا ، در این همایش جمعی از مسئولان و کارشناسان حوزه ادبیات فارسی به بیان نظرات خود پرداختند .
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (حسینعلی قبادی)، عضو هیات علیم دانشگاه علامه طباطبایی ( محمود بشیری)، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی (قدرت الله طاهری)، نویسنده معاصر دفاع مقدس (قاسمعلی فراست)، استاد زبان و ادبیات دانشگاه تهران ( محمد رضا ترکی) و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (محمدرضا موحدی) از جمله شرکت کنندگان در این مراسم بودند .
چشم انداز و افق های ادبیات انمقلاب اسلامی، تعامل شعر انقلاب اسلامی با تحولات شعر فارسی، جریان های ادبیات داستانی ایران بعد از انقلاب اسلامی و ادبیات داستانی انقلاب اسلامی در بلوغ 40 سالگی از جمله محورهایی بود که در این همایش به بحث و بررسی گذاشته شد .

** فداکاری زمان انقلاب در دوران کنونی مجهول مانده است
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این همایش گفت : فداکاری و هم نوع دوستی زمان انقلاب مجهول مانده است و باید در حوزه ادبیات که در ایجاد هدف مشترک بین جامعه نقش مهمی دارد، بیشتر بر روی این مسئله تمرکز شود.
قبادی اظهار کرد: تخیل و عاطفه جمعی زمان انقلاب در عصر حاضرمجهول مانده است؛ زیرا عاطفه جمعی مشترک وجود ندارد و ادبیات در ایجاد هدف مشترک بین جامعه نقش مهمی دارد. زمان جنگ و انقلاب مردم در راستای هدف مشترک فداکاری می کردند، اما مردم امروز در اوج تحریم به گرانی ها دامن می زنند. به گفته دکتر شریعتی به خود خویشتن (همان هویت ملی و اسلامی) بازگردیم تا هویت، انرژی خود را پرتاب کند و فراگیر شود.
وی با بیان اینکه ادبیات نباید به دو دسته ادبیات انقلابی و ادبیات فارسی خط کشی شود، گفت: در حوزه ادبیات انقلاب، یک عاطفه جمعی ملی در موضوع دفاع از ادبیات انقلاب اسلامی باید بررسی شود.
قبادی عنوان کرد: محققان و اساتید حوزه باید چالش های پنهان پیش روی ادبیات را بازاندیشی کنند تا راهکارهای گفتمان خدمات متقابل (ادبیات انقلابی و فارسی) را پیدا کنیم و نیاز است فاصله میان ادبیات انقلاب و ادبیات فارسی کم شود تا به تمدن سازی برسیم.
وی خاطر نشان کرد: به نفع ادبیات انقلاب است که چالش های آن را بشناسیم، زیرا انقلاب به کل ادبیات خدمت کرده است. پیش از انقلاب 10 آثار ترجمه وجود داشته و پنج کتاب نقد ادبی؛ اما در حال حاضر 500 اثر نقد ادبی داریم در آثار ترجمه ای بیش از یکهزار اثر مستقیم در خصوص انقلاب کتاب ترجمه شده است.

** خبری از متولیان انقلاب نیست
در ادامه این همایش عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: در دانشگاه ها صحبتی از ادبیات فارسی نیست و ادای دین نمی شود. خبری از افرادی که متولی انقلاب بودند نیست.
محمود بشیری با بیان اینکه انقلاب و ادبیات انقلاب تثبیت شده است. هیچ فکر و اندیشه ای نیست که بخواهد بماند و نیاز به ادبیات و حمایت نویسندگان نداشته باشد. افزود: تنها مسئله ای که برای متولیان انقلاب مهم نیست، فلسفه انقلاب است.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص جریان های ادبیات داستانی، تصریح کرد: شش دسته و جریان برای ادبیات انقلاب در نظر گرفته می شود. دو جریان اصلی که از ویژگی های ادبیات انقلابی اعم از هویت اسلامی و هویت ملی، بومی و اصیل در انقلاب است. که در این زمینه داستانی مثل رامیرا از صادق کرمیار ، مامور از علی موذن و کمی دیرتر از سید مهدی شجاعی نوشته شد.
وی ادامه داد: از جمله رمان های بومی، ملی و ایرانی اصیل سوگ مغان (محمد علی علومی)، رستم در خان دوم (حسین اصغری) و سهراب کشان (عطالله مهاجرانی) است.
بشیری در مورد جریان دوم گفت: طریقه وقوع انقلاب اسلامی، حوادث مربوط به آن و عواملی که انقلاب را باعث شد جریان دوم را شامل می شود. مثل خشکسالی (امیرحسین کرمی)، نغمه در زنجیر (ابراهیم امیرخشم)، زمین سوخته و مدار صفر درجه از احمد محمود که این کتاب می گوید شاه رفت و شیخ آمد و هیچ اتفاقی نیفتاد و در همان صفر درجه ایستاده ایم.
عضو هیات علمی علامه طباطبایی اظهار کرد: جریان سوم داستان نویسی جنگ است که دو جهت دارد؛ جهت اول جنگ ایران با عراق و جهت دوم؛ حاشیه های آن اعم از جنگ افغانستان و جنگ عراق و آمریکا را شامل می شود. مثل کتاب عشق افغان از شهره قائم مقامی.
وی در خصوص جریان چهارم یادآور شد: این جریان عرفان گرایی در داستان های انقلاب است که نویسنده عرفان گذشته مثل کتاب حوریه از مرتضی فخریها امروزی و بازآفرینی کرده است .
بشیری تصریح کرد: جریان پنجم داستان هایی که با موضوع تاریخی نوشته شده اند مثل دیدار از ابراهیم میرقاسمی و جاده جنگ از منصور انوری.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: جریان ششم داستان هایی که کلی و بدون جریان است. مثل داستان هایی که نویسندگان مهاجر همچون در خرابات مغان از داریوش مهرجویی و سرزمین نوچ از کیوان ازراقی نوشته اند .

** روحیه مردم انقلابی به نسل کنونی منتقل نشده است
نویسنده معاصر دفاع مقدس گفت: متاسفانه جامعه ادبیات و هنر حق مطلب را در ادا نکرده و آنطور که باید مطالبی مثل فداکاری و شور انقلابی را به نسل جدید منتقل نکرده، به گونه ای که روحیه مردم در زمان انقلاب و دفاع مقدس مجهول مانده است.
قاسمعلی فراست عنوان کرد: ادبیات دغدغه جامعه ایران نیست در حالی که دیکتاتورها از ادبیات می ترسند و بیشتر زندانی های سیاسی از نویسنده ها هستند زیرا ادبیات در حکومت ها و جامعه تاثیر می گذارد و نقش تعیین کننده دارد.
وی ادامه داد: ادبیات انقلاب آفرین است. ادبیات پایداری، حماسی و مقاومت با یکدیگر ادبیات انقلابی را ایجاد می کنند.
فراست تصریح کرد: به قول امام خمینی سلاح ها باید تبدیل به قلم شود که نشان دهنده اهمیت ادبیات است. حاکمان تمام کشورها ادبیات را سانسور می کنند اما زمانی که از لباس مسئولیت بیرون می آیند تحت تاثیر مفهوم ادبیات قرار می گیرند.
فراست تصریح کرد: زمانی که تزار خاطرات خانه اموات داستایوفسکی را خواند در اداره زندان ها و حفظ و نگهداری زندانیان تجدید نظر کردزیرا قدرت شعر و ادبیات زیاد است.
وی اظهار کرد: ادبیات در ماندگاری انقلاب نقش دارد و انقلاب در تعالی ادبیات. انقلاب یک واقعه بزرگ اجتماعی است که همراه خود سوژه و واژه به ادبیات اضافه کرد. قبل از انقلاب سوژه ها محدود به عاشقانه، شهوانی و رمانتیک بود.
این نویسنده معاصر عنوان کرد: انقلاب ادبیات را غنی ساخت، همچنین ادبیات روی بقای انقلاب نقش داشت. در ابتدای انقلاب و دفاع مقدس همراه با شور بود و رسالت ادبیات انتقال این شور و روحیه ایثارگری به نسل کنونی است.
فراست تصریح کرد: باید بومی نویسی زمان جنگ در نظر گرفته شود زیرا با این روش نوشتن از جنگ و انقلاب به سمت جهانی شدن پیش می رویم. همچنین بومی نویسی تقلید نیست بلکه اتفاقاتی است که برای دنیا جدید است و استقبال می شود.
وی در ادامه سخنان خود اضافه کرد: برخی نویسندگان پیشکسوت مثل محمود دولت آبادی و بهرام بیضایی و محمد علی سپانلو در مورد انقلاب کوتاهی کرده اند. عده ای نیز مثل احمد محمود، ناصر ایرانی همراه با انقلاب بودند و همچنین علی موسوی گرمارودی و زهرا رهنورد بانی انقلاب بودند.
به گفته فراست نیاز بود با برخی نویسندگان با روحیه پدرانه برخورد شود تا بر خلاف میل خود از کشور خارج نشوند. زیرا قلم آنها برای ادبیات نیاز بود. زمان پیامبر، وی ابوجهل و ابوسفیان را آزاد کرد اما دو شاعر را در حبس نگه داشت زیرا بر این اعتقاد بود که زبان ادبیات قوی است و اگر این افراد را آزاد کند با شعر خود مخالفت موثری نسبت به اسلام خواهند داشت. باید از گذشته درس گرفت و نویسنگان را وادار به مهاجرت نکرد.
این نویسنده معاصر عنوان کرد: پس از انقلاب آثار بیشتر دارای شور انقلابی بود تا شعور ادبی. پیشکسوتان کنار رفتند و یک عده جوان با شور انقلابی کتاب چاپ کردند.
وی ادامه داد: حاکمان روسیه پس از انقلاب خود اعلام کرند که ادبیات غیرحزبی باید تعطیل شود. بنابراین باید از این موضوع درس بگیریم و جامعه چند صدایی داشته باشیم. قرار نیست در ادبیات مثل یکدیگر فکر کنیم. خاستگاه ادبیات مثل یکدیگر فکر کردن نیست.
فراست همچنین گفت: اگر بخواهیم ادبیات انقلابی دغدغه و جوهره وجود شاعران و نویسندگان شود نباید چگونه یا چه چیز نوشتن را به آنها دیکته کنیم زیرا دغدغه جامعه نمی شود و ادبیات به درد نمی خورد.

** ادبیات، با آزادی خود را نشان می دهد
به گزارش ایرنا عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این همایش گفت: ایده حوزه هنری که توسط شاعران و نویسندگان پس از انقلاب ایجاد شد به سمت نهاد سازی و دولتی شدن پیش رفت در نتیجه ادبیات مجهول ماند. زیرا دولتی شدن با ذات ادبیات هماهنگ نیست همچنین ادبیات هر جا که آزاد بود خود را به درستی نشان می دهد.
قدرت الله طاهری اظهار کرد: اگر رابطه مدارا گرایانه در دهه 60 اتفاق می افتاد چیزی به اسم ادبیات مهاجرت شکل نمی گرفت. همچنین بخش عمده ای از نشریات با سابقه ادبی به دلیل ممیزی، فشار و مشکلات مالی بعد از انقلاب به کار خود ادامه ندادند با اینکه نشریات آغاز ورود تحولات ادبی است. دارای پیوند حداکثری و گسست حداقلی است.
وی در خصوص پیوندهای انقلاب اظهار کرد: انقلاب دو جریان ادبی با نفوذ را به حاشیه راند که موسوم به موج نو بود و شعر هجو را به وجود آورد. شاعران نوگرا به انقلاب واکنش نشان دادند و از بسیاری از آنها تا سال 69 خبری نشد تا اینکه دوباره با جهت دادن انقلاب شروع به نوشتن کردند. نویسندگانی مثل منوچهر آتشین و احمدرضا احمدی
طاهری تصریح کرد : انقلاب جریان های افراطی و فرم گرا را از صحنه خارج کرد و زمینه را برای شعری اصیل تر آماده کرد. دسته دوم شاعران شاخه افراط گرا رمانتیک که شعر آنها با مضامین یاس آمیز، شهوانی و عشق انسانی همراه بود. مثل نصرت رحمانی که تا سال 53 آثاری مثل کوچ و ترمه را داشت، پس از انقلاب به حاشیه رفته و سپس کتاب شمشیر معشوقه قلم را می نویسد و در انقلاب نقش مثبت ایفا می کند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: انقلاب جان بخشیدن به جریان اصیل شعر مدرن بود. انقلاب احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث را با خود همراه کرد. شاعرانی کاملا مایوس پس از انقلاب اجتماعی و سیاسی و همراه با شعرهای انقلابی می شود و اثری مثل ابراهیم در آتش (احمد شاملو) را می نویسد که محصول تغییر جهت و بینش شاعران است. همچنین شعر «آخر بازی» شاملو در مورد فرار شاه از ایران است.
طاهری تصریح کرد: انقلاب شاعران پیش از انقلاب را به خود جذب کرد. اخوان ثالث در بیان یاس و نا امیدی شهره خاص و عام بود که با ظهور انقلاب در حیاط کوچه زندان را نوشت و با جریان انقلاب آشنا شد. شفیعی کدکنی هم در دهه 50 با مضامین انقلابی آشنا شد.

**شاعران را به انقلابی و غیرانقلابی تقسیم بندی نکنیم
عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گفت: درست نیست که شاعران و نویسندگان را به دو دسته انقلابی و غیر انقلابی مرزبندی کنیم؛ زیرا شاید شاعری لقب انقلابی داشته است، اما در شعر وی مولفه های انقلابی دیده نشود.
محمد رضا ترکی با بیان اینکه ، شاعری نیز ممکن است انقلابی نباشد، اما شعر وی سراسر در چارچوب شاخص های انقلاب باشد، افزود: متاسفانه یا دایره شاعران انقلابی را گسترش می دهیم یا آن را به دو نفر محدود می کنیم که هر دو اشتباه است.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه نباید نقش برخی شاعران را در انقلاب انکار کرد، گفت: حتی آنها که شعر انقلاب را نقد می کنند، یعنی هویت ادبیات انقلاب را پذیرفته اند بنابراین نباید با موضع گیری با آنها برخورد شود.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: حتی اگر محمد علی سپانلو هم نظری مخالف انقلاب داشته باشد؛ بر انقلاب تاثیر گذاشته است. همچنین سروده های سیمین بهبهانی، مهدی اخوان ثالث که به بومی گرایی و مبارزه با استکبار تاکید دارد، هماهنگ با ادبیات انقلاب شکل گرفته است.
ترکی اظهار کرد: ابتدا باید به درستی مفهوم ادبیات انقلاب اسلامی ارائه شود و برای تفهیم آن از یک مفهموم گسترده تر با عنوان ادبیات پایداری استفاده می شود. حتی در دانشگاه ها نیز مفهم ادبیات پایداری درست توسط اساتید درک نشده و تدریس نمی شود.
وی خاطر نشان کرد: ادبیات پایداری در راستای اهداف و آرمان های یک هویت ملی آفریده شده است. زمانی که یک هویت ملی در خطر باشد، برای دور کردن خطر و حفظ هویت دست به اقداماتی زده می شود که ادبیات پایداری برای حفظ آن هویت خلق می شود.
ترکی با بیان اینکه ادبیات پایداری جزو مفهوم دفاع مقدس است، عنوان کرد: ادبیات پایداری دفاع قانونمند است و در سراسر جهان شکل می گیرد؛ همچنین در راستای آرمان های هویت ملی است.
به گفته وی جنگ به تنهایی ادبیات پایداری را ایجاد نمی کند، بلکه دفاع از هویت به همراه جنگ آن را شکل می شود. دفاع مقدس، دفاع از هویت بود؛ بنابراین ادبیات پایداری یا دفاع مقدس است. جهاد علمی امام باقر و صحیفه سجادیه امام سجاد نیز نمونه بارز ادبیات پایداری است.
عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه ادبیات پایداری تا قبل از انقلاب ایجاد نشده بود، تصریح کرد: زیرا هویت ما مورد تعارض قرار نگرفته بود و اگر شعر یا داستانی هم وجود داشته، اعتراضی بوده است.
ترکی اظهار کرد: ادبیات اعتراضی و حماسی به عنوان ادبیات پایداری محسوب نمی شود و پیشتر نیز ادبیات درباری یا صوفیانه بوده است.

** پس از انقلاب 40 هزار کتاب مجوز چاپ گرفته اند
در ادامه همایش عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: استادان خارجی ادبیات، بیش از اساتید داخلی با آثار انقلابی آشنایی دارند و آثار شیوا ارسطویی و زویا پیرزاد را خوانده اند.
محمدرضا موحدی ادامه داد: در نگاه آماری به محصولات ادبی از اسفند 57 تا پایان دی ماه، 40 هزار داستان از وزارت ارشاد مجوز گرفته است، اما شاید چهار هزار آثار با ارزش وجود داشته باشد.
وی عنوان کرد: براساس چهار مولفه اعم از مقدار فروش، جایزه های دریافتی، نظر مثبت منتقدان و تاثیرگذاری، 40 رمان برتر انتخاب شده است.
موحدی با اشاره به چهار رمان ارزشمند که نگاه تاریخی به انقلاب داشته، توضیح داد: در نیمه دهه 60 رازهای سرزمین من از رضا براهنی، اواخر دهه 60نغمه در زنجیر از میثاق امیرفرج و سوء قصد به ذات همایونی از رضا جولایی در سال 74 بسیار برجسته هستند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: همچنین دو رمان به هم پیوسته محمد کاظم مزینانی با نام شاه بی شین، آه با شین در دهه 90 جزو آثار برجسته انقلابی است.
**9465**1601**