استیو جابز، «بی پاسخ» متهم می‌شود

به گزارش روز شنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، نمایش «استیو جابز» به نویسندگی و کارگردانی مهران رنجبر به عنوان یکی از آثار حاضر در بخش مسابقه بین الملل سی‌و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر در تالار حافظ در شرایطی به صحنه رفت که رنجبر در خلال این نمایش کوشیده بود به گونه ای به فراز و فرود بخش هایی از زندگی استیو جابز بپردازد که مخاطب در مواجهه با این اثر نمایشی بدون توجه به شخصیت حقوقی جابز به عنوان خالق نرم افزار «مکینتاش» و برند «اپل» و یکی از تاثیرگذارترین چهره های علم تکنولوژی قرن بیست و یکم، تنها با شخصیت حقیقی او مواجه شود.
شکی وجود ندارد که فارغ از شخصیت حقوقی استیو جابز به عنوان یکی از نام‌های ماندگار عرصه تکنولوژی در قرن بیست و یکم، شخصیت حقیقی او چه در برخورد با اعضای خانواده، چه در سطح کار و چه در کنش‌های اجتماعی با ناهنجاری‌های فراوانی مواجه بوده است.
در نمایش استیو جابز شاهد 9 روایت مختلف از سیر فراز و فرود حاشیه‌های زندگی استیو جابز هستیم. دو بازیگر این نمایش روایت کننده این اتفاق‌ها هستند. مهران رنجبر در نقش استیو جابز و فرزین محدث در نقش 9 شخصیتی که بخشی از فراز و فرودهای تلخ زندگی حقیقی استیو جابز را به خود اختصاص داده است، روایت کننده این اثر نمایشی در طول یک ساعت هستند.

** از خودسوزی همکار جابز تا اعتراض کشیش شناخته شده
مخاطب در این نمایش با ارتباط استیو جابز و «وازنیک» به عنوان یکی از شرکای مهمش همراه می‌شود و در خلال این داستان متوجه می‌شود که جابز به شکل ناعادلانه ای حق مسلم شریک خود را از سهام شرکت اپل پایمال می‌کند. یا در روایتی دیگر شاهد برخورد ناعادلانه استیو جابز با «سرجیو کالکم» یکی از کارکنان ارشد کمپانی اپل هستیم که به دلیل سرقتی جزیی توسط استیو جابز اخراج می‌شود و او به واسطه این رفتار و تحقیری که در جامعه مواجه می شود مجبور به خودسوزی می شود.
یا در بخش زندگی خانوادگی جابز شاهد برخورد او با «لورن پاول جابز» - همسر او - هستیم که به شکلی به خیانت جابز پی می برد و همسر (استیو جابز) بدون توجه به این مساله و با نادیده گرفتن حقوق او در دادگاهی که به واسطه این اتفاق صورت می‌گیرد با تطمیع قاضی (قاضی فلمینگ) و هیات منصفه رای را به نفع خود تغییر می دهد.
یا در فرازی دیگر از داستان به دلیل عقاید سکولار جابز و بازگویی آنها در محافل و گفت‌وگوهای عمومی «پدر کاپریه» به عنوان یکی از کشیشان شناخته شده به مخالفت با آن عقاید برمی خیزد که تقابل بسیار سنگینی را میان این دو با خود به همراه دارد.
مخاطب در خلال این اثر نمایشی به درگیری جابز و بیل‌ گیتس ورود می‌کند. این دو در عرصه تکنولوژی نخستین گام‌هایشان را به عنوان دو دوست صمیمی برداشتند اما در ادامه و جدا شدن مسیر این دو و به قدرت رسیدن هر کدام در شکل زندگی حرفه ای خود، تعارضات متعددی را در نقاط مختلفی از موارد زندگی مانند ثروت یا زندگی خانوادگی تجربه کردند.

** زبان پرلکنت روایت نمایشنامه
شاید در نگاه نخست برای مخاطبی که تنها نام استیو جابز را به عنوان بنیانگذار کمپانی اپل و نرم افزار مکینتاش و انقلابی که او در صنعت تکنولوژیک به وجود آورده است مواجهه با چنین فصل‌هایی از زندگی شخصی و حقیقی جابز که با ناهنجاری‌های متعددی همراه بوده است، پیگیری این داستان بسیار جذاب باشد؛ اما ضعف اصلی بن مایه اثر نمایشی رنجبر دقیقا در مواجهه با همین جذابیت مخاطب رخ می‌نماید.
کارگردان به جای پرداختن ۹ مورد مختلف از حواشی زندگی استیو جابز می توانست بر یک یا دو مورد به گونه‌ای تمرکز کند که برای مخاطب تمامی وجوه و دلایل به وجود آمدن چنین ناهنجاریهایی در زندگی فردی موفق از نظر حرفه‌ای به عنوان یکی از تاثیر گذاران جهان تکنولوژی امروز و از سوی دیگر ناموفق در زندگی شخصی با تمامی حواشی مشخص شود؛ نه آنکه به شکلی سرسری و گذرا در مواجهه با چنین فرازهایی از زندگی شخصی جابز تنها به روایت روزنامه‌وار آن بپردازد و بدون باز کردن دلایل وقوع چنین ماجراهایی ذهن پرسشگر مخاطب را بدون پاسخ باقی بگذارد.
در حقیقت بزرگترین آسیب نمایش «استیو جابز» به ماهیت و هویت بخشی نمایشنامه آن بازمی‌گردد. جایی که رنجبر در مقام نمایشنامه‌نویس خود نیز مرعوب اتفاقات و حواشی زندگی این شخصیت تاثیرگذار در علم تکنولوژی و یک شکست خورده مطلق در زندگی شخصی می‌شود که تنها به شکل خبری به برخی از اتفاقات زندگی او پرداخته بدون آنکه استدلالی از نوع منطق روایی نمایش در مواجهه با ذهن پرسشگر مخاطب خود عرضه کند.
حال یا ناتوانی قلم مهران رنجبر است یا کمبود منابع که بار دیگر این آسیب را متوجه نمایشنامه‌نویس می‌کند که چرا با وجود کمبود منابع، سراغ این مباحث متعدد رفته است؟!

** درخشش فرزین محدث
اما در کنار این حواشی یکی از مهمترین نقاط قوت نمایش «استیو جابز» را می توان به بازی درخشان فرزین محدث دانست. بازیگری که سال‌هاست حضور درخشان او را در صحنه های نمایشی به عنوان بازیگر شاهد هستیم و در نمایش «استیو جابز» نیز کاراکترهای مد نظر روایت نمایشنامه نویس یعنی شخصیت‌هایی چون قاضی فلمینگ، بیل گیتس، وازنیک، سرجیو کالکوم، لورن پاول جابز همسر استیو جابز و دیگر کاراکترهای حاضر در این نمایش را با قدرت و انرژی شگفت‌آور در مواجهه با مخاطب ترسیم می‌کند. به گونه ای که مخاطب در حین اجرای نمایش به هیچ کدام از سوال‌های ذهنی پاسخ داده نشده از سوی نمایشنامه فکر نمی‌کند و غرق بازی محدث می‌شود.

** کمترین انرژی برای کارگردانی
در حوزه کارگردانی نیز «استیوجابز» حرفی برای گفتن ندارد. کمترین امکانات صحنه‌ای، آکسسوار و دکور از یک سو و طراحی لباسی ساده به واسطه قانون صحنه‌ای نمایش در بازگو کردن نام‌ها و پذیرفتن آن توسط مخاطب و حرکت های ساده، از سوی دیگر، تمام آن چیزی است که مهران رنجبر کارگردان را نزد مخاطب مجسم می‌کند.
در حقیقت رنجبر تمام تلاش خود را بعد از نگارش نمایشنامه بر روی خلق شخصیت جابز به عنوان بازیگر این اثر نمایشی استوار کرده است و تنها اندکی از انرژی خود را معطوف مهمترین حوزه تولید اثر تئاتر یعنی کارگردانی آن کرده است!

** اقبال مخاطب به نام ها
نمایش «استیو جابز» که پیش از حضور در جشنواره بین المللی تئاتر فجر اجرای عمومی خود را با اقبال مخاطبان پشت سر گذاشته بود بیشترین سهم از این اقبال تماشاگران را به واسطه نام ها به دست آورده بود.
نخست نام خود استیو جابز به عنوان نابغه عصر تکنولوژی. فرد دیگر رنجبر به عنوان یکی از چهره‌های شناخته شده در حوزه تصویر به واسطه سریال‌های متعددی که در آنها به ایفای نقش پرداخته و نیز به واسطه اجرای نمایش در برنامه دورهمی که او را میان مخاطبان به چهره ای شناخته شده بدل کرده است.
فرزین محدث که بیشترین میزان از جامعه هدف مخاطبان تئاتری را به سالن نمایش کشانده است؛ چرا که نشان داده همواره حضورش در صحنه هنرهای نمایشی می تواند مخاطب را از دیدن بازی قدرتمند با ارائه کاراکترهای متنوع و در عین حال باورپذیر اقناع کند.
سخن پایانی آنکه نمایش «استیو جابز» به نویسندگی و کارگردانی مهران رنجبر به عنوان یکی از آثار حاضر در بخش مسابقه بین الملل سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر با توجه به آنچه که به عنوان داشته و هویت خود پیشاروی مخاطبان و اعضای هیات داوران ترسیم می کند نباید امید چندانی به درخشش در اختتامیه و کسب جوایز متعدد در مسابقه بین الملل جشنواره تئاتر فجر در گام سی و هفتم داشته باشد.
سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با سکان‌داری نادر برهانی مرند در 11 بخش مسابقه‌ای و جنبی که از بیست و دوم بهمن ماه آغاز شده تا چهارم اسفندماه در تهران ادامه خواهد داشت.
از امین خرمی
فراهنگ**9266** 9053