تفکیک زباله از مبدا نیازمند برنامه ریزی و آموزش

به گزارش ایرنا، متوسط تولید روزانه زباله به ازای هر شخص در جهان 300 گرم و در ایران 700 گرم است که این امر به تولید روزانه 58 هزار تن زباله با نسبت 70 درصد تر و 30 درصد خشک منجر می شود.
طبق گزارش ها، 70 درصد زباله های جهان بازیافت می شود، این در حالی که در ایران این مهم تنها در 20 درصد از زباله ها اتفاق می افتد.
در ایران تنها 10 درصد زباله ها در مبدا تفکیک می شود که نماد سطح مشارکت پایین ایرانیان در تفکیک 20 میلیون تن زباله سالانه این کشور است، از این مقدار زباله تولیدی 80 درصد سهم ساکنان شهرها و 20 درصد باقیمانده آن تولید ساکنان روستاهای ایران است.
بنابر اعلام مرکز آمار ایران، خانوار‌های شهری کشور در سال 1395 به‌طور متوسط در هر هفته 175 هزار و 548 تن پسماند تولید کردند، سرانه پسماند تولید شده توسط هر خانوار شهری 9.7 کیلوگرم در هفته بود که بخش عمده ای از آن را پلاستیک ها و ظروف یکبار مصرف تشکیل دادند.
به گفته مسوولان در کل شهرها و روستاهای کشور روزانه حدود 58 هزار تن زباله با نسبت 70 درصد تر و 30 درصد خشک تولید می شود.
براساس آمار رسمی از سوی مدیران شهرداری تهران، سهم تفکیک زباله از مبدا در شهر تهران معادل پنج درصد است، اگر حتی بپذیریم که آمار اعلام شده دقیق است اما حاکی از آن است که مدیریت پسماند در پایتخت به سنتی‌ ترین شکل ممکن انجام می ‌شود، در حالی که براساس طرح جامع مربوط به این حوزه بنا بود تا پایان سال 90 همه پسماندهای عادی به ‌صورت تفکیک شده جمع ‌آوری شوند.
هر فرد تهرانی به ‌طور متوسط سالانه شش برابر وزن خود زباله تولید می‌کند، این اطلاعات نشان می ‌دهد که متوسط سرانه زباله تولید شده در تهران 320 کیلوگرم و ارزش روزانه زباله تولید شده در تهران هزار و 800 میلیون ریال است.
سرانه تولید روزانه زباله در جهان 250 تا 300 گرم است که در ایران این عدد برابر با 600 گرم است، زباله تولید شده در شمال ‌شهر تهران طبق مطالعات انجام شده حداقل دو برابر میانگین آن در سطح کشور و چهاربرابر استاندارد جهانی است.
تعداد دفعات جمع‌آوری زباله در تهران دو تا سه ‌بار در روز است که این مقدار در کشورهای جهان 2 تا سه بار در هفته است، ایرانی‌ ها سالانه 20 میلیون تن زباله تولید می‌ کنند که 177 هزار تن آن را زباله ‌های پلاستیکی تشکیل می‌دهد، زباله ‌هایی که سهم 15 درصدی از زباله ‌های جهان دارند و توسط یک درصد از جمعیت دنیا یعنی ما ایرانیان تولید می‌ شوند.
صاحبنظران مدیریت پسماند و دفن غیراصولی زباله را برای جلوگیری از تهدیدهای زیست محیطی ضروری می دانند و لازمه تحقق و اجرای تمام راهکارهای حل معضل پسماند، منوط به تفکیک زباله از مبداست.
به نظر می رسد، اختصاص سطل های زباله ویژه زباله های کاغذی، پلاستیک، شیشه، قوطی های فلزی، پس مانده مواد غذایی و مواد غیرقابل بازیافت برای واحدهای مسکونی، در ترغیب مردم به تفکیک زباله در مبدا موثر است.
زباله و مدیریت درست آن در تولید ارزش ‌افزوده نقش بسیاری دارد، به حدی که در شرایط حاضر، صنعت بازیافت 15 درصد تولید ناخالص داخلی برخی کشورها را تشکیل می ‌دهد و فرصت شغلی بسیاری هم ایجاد می ‌کند.
مدیران شهری می گویند تهرانی‌ ها هر دقیقه 6 تن زباله تولید می ‌کنند، بر این اساس به طور میانگین روزانه هفت تا 9 هزار تن پسماند در شهر تهران تولید می‌ شود که از این مقدار هفت هزار تن از پسماند روزانه ‌تر و 2 هزار تن خشک است.
کارشناسان محیط زیست معتقدند تولید پسماند مردم پایتخت از میانگین جهانی بالاتر است و به ‌رغم این حجم از زباله، تفکیک پسماند خشک از ‌تر خیلی کم صورت می‌گیرد، بررسی ها حاکی از آن است به‌ طور میانگین فقط سه درصد از زباله شهر تهران تفکیک می‌ شود.
این در حالی است که امروزه تفکیک پسماندهای خشک از ‌تر به یکی از اولویت ‌های جوامع توسعه یافته تبدیل شده است به طوری که کارشناسان براین باورند چنانچه تفکیک زباله از مبدأ و بازگشت آن به چرخه مجدد تولید و انرژی به خوبی انجام شود علاوه بر حذف حجم قابل توجهی از زباله های تولیدی از چرخه طبیعت، این طلای کثیف، به یک ظرفیت اقتصادی تبدیل می شود.
در این میان اگرچه در چند سال اخیر برنامه ریزان مدیریت شهری و محیط زیست در صدد کنترل زباله تولیدی و اثرات آن بر محیط زیست بودند اما یکی از مشکلات این بخش که کمتر به آن پرداخته شده مربوط به فرهنگ‌ سازی در میان مردم برای اجرای فراگیر تفکیک زباله از مبدأ است، این مساله موجب شد روند چرخه تولید زباله در کشور تا امحاء و بازگرداندن آن به چرخه تولید، به صورت ناقص اجرا ‌شود.
بنا به نظر کارشناسان امر، در زمان حاضر تفکیک زباله در کشورهای توسعه ‌یافته به یک اقدام رایج از سوی شهروندان بدل شده ‌و فرهنگ ‌سازی صورت گرفته در این حوزه سبب می ‌شود تا شهروندان به ‌صورت اختیاری به این فرآیند اقدام کنند اما نبود تفکیک زباله‌، نبود کنترل در تولید زباله، محدود بودن قوانین و مقررات مشوق بازدارنده در زمینه مدیریت پسماند و اطلاع‌ رسانی، آموزش و فرهنگ ‌سازی ناکافی همچنان مهم ‌ترین چالش‌ های مدیریت پسماند در ایران است.

**تاثیر طبقات اجتماعی بر اجرای تفکیک زباله
پژوهش 'مطالعات باستان شناسی پسماند' در تهران نشان می دهد طبقات بالای اجتماعی نسبت به تفکیک زباله و بهداشت دفع پسماند بسیار بی‌ تفاوت ‌تر از مناطق فرودست‌ اجتماعی هستند.
به گزارش ایرنا و به نقل از مرکز مطالعات و برنامه‌ ریزی شهرداری تهران، نتایج این پژوهش که از اسفند ماه سال 96 تا تیرماه امسال به سفارش مرکز مطالعات شهرداری در 2 منطقه (7 و 17) انجام‌ شده بیش از 800 نمونه زباله احصا و بیش از 100 مصاحبه انجام شده که براساس آن، الگوها و مدل هایی به مرحله طراحی رسیده که می تواند مورد استفاده در برنامه ریزی حوزه پسماند قرار گیرد.
نتایج این پژوهش علمی در میان شهروندان تهرانی نشان می ‌دهد که طبقات بالای اجتماعی نسبت به تفکیک زباله و بهداشت دفع پسماند بی‌ تفاوت ‌تر از مناطق فرودست‌ اجتماعی هستند و این تفاوت در حدی است که مدیران شهری را بر آن داشته تا به فکر برنامه‌ ریزی ویژه برای آموزش این قشر باشند.
علاوه بر این هرچه به سمت طبقات مرفه‌ تر شهری می‌ رویم مصرف شامل اشیایی می ‌شود که اولیه نیستند و لایه‌ های دیگری از حوزه زیست را شامل می‌ شوند؛ برای مثال کیسه حاوی شش عطر فرانسوی در خیابان میرداماد یا عروسک 250 ‌هزار تومانی در خیابان خرمشهر، نشانه مصرفِ بی‌ رویه اشیایی است که لزوماً ارزش زیستی ندارند.
طبق این بررسی‌ ها در منطقه 17 هرچه درآمد بیشتر می‌ شود میزان پسماند شامل پسماند خشک و تر هم بیشتر می ‌شود، خانواده ‌های فقیرتر کمتر از یک کیلو و خانواده‌ های متوسط‌ تر بالای یک کیلو پسماند‌تر در روز تولید می‌ کنند.
هرچه خانواده فقیرتر باشد تمایل بیشتری به فروش پسماند خشک دارد، از این‌ رو در میان پسماند خانواده‌ های فقیر زباله خشک شناسایی نشده است، آنها ترجیح می‌ دهند این پسماند را به دوره‌ گردهایی که پلاستیک می‌ خرند بفروشند، بنابراین حجم دورریز زباله ‌تر و خشک بر اساس طبقات متفاوت است، در منطقه هفت هم هرچه درآمد بیشتر می شود، میزان پسماند هم به همان میزان بالا می‌ رود.
مطابق نتایج این پژوهش، تفکیک زباله در میان خانواده‌ های مرفه به طور تقریبی معنایی ندارد و تمامِ پسماند درهم و در یک کیسه بیرون گذاشته می ‌شود، به نظر می‌رسد فروش زبالۀ خشک در منطقه هفت بی ‌معناتر از منطقه 17 است و در عمل صورت نمی‌ گیرد.
تفکیک زباله خشک و تر در مناطق ضعیف‌ تر به ‌صورت خودجوش صورت می‌ گیرد، مقداری از این زباله تحویل دکه‌ های بازیافت شهرداری می ‌شود اما حجم بیشتری فروخته می ‌شود، هر روز از حدود ساعت 10 گاریچی ‌هایی در منطقه حضور دارند که اقدام به خرید زباله ‌های پلاستیکی و خشک می‌ کنند.
از سوی دیگر افراد فرودست بیشتر به دلیل فقر و درآمد اندکی که فروش زباله برایشان ایجاد می‌کند، اقدام به فروش زباله ‌های خشک می‌ کنند، این زباله ‌های خشک در مناطق عبدل‌آباد دوباره به فروش می ‌رسد و در عمل چرخۀ معیوبی را به وجود می‌ آورد، با بالاتر بردن مبلغی که در ازای هر کیلو از زبالۀ خشک ارائه می ‌شود یا آموزش بیشتر شهروندان به فروش زباله به دکه ‌های بازیافت می‌ توان این چرخه را متوقف یا ضعیف کرد.
این بررسی ها همچنین نشان داده است که هرچه طبقه اقتصادی ساکنان منطقه بالاتر می‌ رود میزان بهم‌ ریختگی ساعت بیرون‌ گذاری زباله بیشتر است، همچنین تفکیک در طبقات بالاتر منطقه هفت هم کمتر رعایت می‌ شود و کیسه‌ ها شامل انبوهی از مواد آلی و غیرآلی، زباله‌ های تر و خشک درهم است، بی ‌توجهی به بهداشت سطل‌ های مکانیزه و محل بیرون گذاری زباله هم در ساکنان با طبقه اقتصادی بالاتر بیشتر است.
مطابق نتایج این پژوهش، بالاتر رفتن طبقۀ اقتصادی رابطه مستقیم با بالا رفتن بی‌ توجهی به تفکیک پسماند و سطل‌ های مکانیزه دارد؛ بنابراین برخلاف پیش‌ فرض در کوچه‌ ها و محلاتی که مردمِ فرادست‌تر زندگی می‌کنند، مشکل تفکیک نکردن جدی ‌تر و بی ‌توجهی به پاکیزگی مشهودتر است، با این ‌حال به دلیل وضعیت اقتصادی نیروی خدمت رسان بیشتری در این محله‌ ها کار می‌ کنند.

** پیشینه فرهنگی مردم ایران در تفکیک زباله
نبود آموزش های لازم و فرهنگ سازی اصولی و هدفمند در حالی به خلاء بزرگ تفکیک زباله از مبدا تبدیل شده است.
به گزارش ایرنا و بنا بر اظهارات مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست به تازگی 25 هزار تن زباله برای کارخانه های بازیافت از کشورهای عراق، افغانستان و کشورهای کوچک شمال ایران به کشور وارد شده است.
علی مریدی گفته است: جای تاسف دارد که در کشور ما به جای اینکه پلاستیک‌ کهنه و آشغال‌ های خشک را از مردم خودمان بخریم و در بازیافت استفاده کنیم، اقدام به خرید و واردات پلاستیک‌ کهنه از عراق می‌ کنیم، دلیل این وضعیت آن است که در ایران زباله‌ های خشک از جمله پلاستیک ‌ها به درستی به دست صنایع بازیافت داخل کشور نمی ‌رسد و مجبور می‌ شویم از کشور همسایه آشغال وارد کنیم.
مریدی با یادآوری نان خشکی ها و برگرداندن شیشه ها در دهه 60 اعتقاد دارد که باید قانون 'گرویی' را دوباره در سبک زندگی مردم ایران زنده کرد.
وی اضافه کرد : در دهه 60 مردم خودشان را موظف می دانستند که شیشه نوشابه ها را برگردانند. همین هم باعث می شد تا این زباله وارد چرخه محیط زیست نشود؛ این رفتار واکنش آن روز جامعه به تولیدات کم کارخانه های داخلی بود و نان خشکی هایی که در کوچه زباله های بازیافت را جمع می کردند و در مقابل نمک می دادند یکی از کارکردهای مهم یعنی حفاظت محیط زیست را انجام می دادند.

**حل توامان مشکل اشتغال و محیط زیست کشور با تفکیک زباله
به گفته مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در ایران عمده تمرکز مدیریت پسماند بر زباله‌ سوزی‌ها و از تفکیک پسماند از مبدا غفلت شده است از این رو سازمان محیط زیست به عنوان ناظر پیگیر آن است که زیرساخت قانونی لازم را برای جمع‌آوری پسماندهای خشک ایجاد شود.
مریدی معتقد است شهرداری ‌ها هم باید از شرکت‌ های جمع‌آوری زباله حمایت کنند چون شهرداری‌ ها همین کار را به شکل غیراصولی و غیربهداشتی و توسط کودکان کار انجام می‌ دهند.
وی بیان کرد : تفکیک زباله از مبدا باعث کاهش هزینه 40 درصدی مدیریت پسماند می‌شود، افزون بر اینها، تفکیک پسماند از مبدا باعث می‌ شود که حجم مورد نیاز زباله ‌سوزها در کشور حداقل تا 50 درصد کاهش یابد.
وی با بیان اینکه چنین طرح‌ هایی بیش از اینکه به کمک مالی نیاز داشته باشد به حمایت ‌های قانونی نیازمند است، اضافه کرد: برنامه سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت پسماند، در اولویت قرار گرفتن تفکیک از مبدا و کاهش تولید زباله‌هاست و شهرداری‌ ها باید از طرح ‌های جمع‌آوری پسماندهای خشک از طریق استارت ‌آپ‌ها حمایت کنند.
مریدی مدیریت صحیح پسماند و تفکیک از مبدا را در حل مشکل اشتغال و محیط زیست کشور موثر دانست و افزود: در تفکیک از مبدا، روش‌ های مدرن مثل خدمات اینترنتی مدنظر است تا جمع‌آوری زباله ‌های خشک که ارزش اقتصادی بالایی هم دارند به شکل ساماندهی‌شده توسط برخی شرکت‌ های خصوصی و استارت ‌آپ‌ها صورت گیرد.
وی خاطر نشان کرد: متاسفانه بودجه‌ درخواستی سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت پسماند از صندوق توسعه ملی در مجلس شورای اسلامی رای نیاورد و با مخالفت نمایندگان روبه‌روشد بنابراین امسال سعی داریم روی تفکیک از مبدا زباله‌ ها، تمرکز کنیم که به حجم سرمایه‌گذاری ناچیزی نیاز دارد و به طور طبیعی ابعاد زباله‌ سوزها کاهش می‌ یابد بنابراین حجم بودجه درخواستی کمتر می‌ شود.
به گفته وی این برنامه باید در قالب بودجه 98 در دولت تصویب شود که 2 منبع تامین برای آن وجود دارد، یکی صندوق توسعه ملی است و دیگری محل دریافت عوارض از کالاهایی مثل محصولات پلاستیکی، یخچال و تلویزیون است که پسماند ویژه تولید می‌ کنند.

**نفع اقتصادی فرایند تفکیک زباله از مبدا
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت درباره تفکیک از مبدا در گفت و گو با ایرنا در این خصوص، اظهارداشت: دلال های پسماند در دو سطح خرید می کنند، در سطح خرد که از شهروندان می خرند و در سطح عمده که وابسته به خرید صنایع است ولی ما معتقدیم اگر شهروندان وارد این چرخه خرید و فروش شوند هم تفکیک از مبدا صورت می گیرد و هم مبلغی را برای فروش پسماند دریافت می کند و این به نفع شهروندان خواهد بود.
سید امین صدرنژاد درباره ارزش اقتصادی بازیافت بیان کرد: اگر زباله ها به صورت تفکیک شده از خانه های مردم بیرون بیاید نه تنها 25 تا 30 درصد حجم زباله های ما کاهش می یابد، بازیافت پلاستیک، کاغذ، شیشه و فلزات ارزش اقتصادی خوبی از نظر ارزش افزوده و اشتغال برای ما خواهد داشت.
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران در باره خبر واردات زباله ادامه داد ریشه این ماجرا در قیمتی است که دلال های پسماند بعد از عید با افزایش قیمت ارز، قیمت پسماندها و زباله ها را بالا بردند، پسماندی که قیمت آن کیلویی بین 2هزار تا 3 هزار و پانصد تومان بود، به کیلویی هفت هزار و پانصد تا 9 هزار تومان رسیده است.
وی افزود: مواد خام کارخانه های بازیافت، پسماند است و کارخانه ها برای تهیه این مواد از روی استیصال به واردات روی آورده اند، از طرف دیگر دلال ها، پسماندها را با این قیمت بالا صادر می کنند، این روند افزایش قیمت غیر منطقی است چون هزینه جمع آوری پسماند برای دلال ها همچنان کیلویی 700 تومان است و ما به تفاوت قیمت را سود می برند، در حالی که پسماند و زباله را با قیمت ناچیزی از مهاجران افغان، کودکان کار و کارگران می خرند.
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران درباره اقدامات کنترلی صادرات پسماند گفت: در راهکاری کوتاه مدت برای جلوگیری از صادرات پسماند و الزام فروش پسماند به کارخانه های دارای پروانه فعالیت، اتحادیه به همراه وزارت صنایع کدهای صادراتی پسماند را بسته است.
در راهکار بلند مدت نیز بعد از چهار سال پیگیری، سامانه جامع مبادله پسماند در مجلس مطرح شد تا مبادلات پسماند از حالت انحصاری بیرون آید و شفاف شود.

**ارزش افزوده بازیافت پسماند 10 میلیارد دلار است
صدرنژاد گفت: در سطح کلان تخمین زدیم که ارزش افزوده بازیافت پسماند 10 میلیارد دلار است ولی ما تنها امکان بهره برداری از نیم میلیارد آن را داریم، همچنین ایران با وجود هفت همسایه این ظرفیت را دارد که نقش منطقه ای در بازیافت پسماند داشته باشد و از این طرق اشتغال زایی صورت خواهد گرفت.
به گفته وی واردات زباله به ایران در صورتی رخ می دهد که این مواد خام به دست کارخانه های بازیافت نمی رسد و حلقه های واسطه ای همچون دلال ها در اختلال این بازار طلای کثیف نقش دارند.

** تفکیک زباله از مبدا فقط هفت درصد!
سرپرست دفتر هماهنگی خدمات شهری سازمان شهرداری ها و دهیاری های وزارت کشور مهر امسال در نشست کمیته تخصصی پسماند کلانشهر های کشور در مشهد، با بیان اینکه اکنون تنها پنج درصد از حجم کل زباله ها در کشور به صورت بهداشتی دفن می شود، افزود: خسارت پسماندها از سه منظر تولید گازهای گلخانه ای، فرسایش و آلودگی خاک و هزینه کرد منابع مالی بر اساس آمار سال پایه مطالعاتی (1395) سالانه 45 میلیارد تومان برآورد شده است.
به گفته وی از مجموع پسماند جمع آوری شده در کشور 25 درصد بازیافت و 75 درصد دفن می شود، برای27 درصد آن جمع آوری مکانیزه و هفت درصد تفکیک زباله تر از خشک در مبداء انجام می شود.
حبیب راضی اضافه کرد: بر اساس برنامه ریزی، در افق پنج سال آینده باید در بازیافت زباله از 25 به 80 درصد، در بخش دفن از 75 درصد به 20 تا 30 درصد، جمع آوری مکانیزه از 27 به 60 درصد و تفکیک زباله از هفت به 30 درصد دست یافت.
به گفته وی بر پایه این چشم انداز در کشور 283 منطقه مدیریت پسماند شهری و روستایی با 123 پروژه پردازش و کمپوست، 264 محل دفن و 18 نیروگاه زباله سوز پیش بینی شده است .

**ایجاد حساسیت در مردم، گام نخست
شهردار تهران ماه دی امسال درنشست با اعضای کمیته اجتماعی مجمع نمایندگان استان تهران در مجلس شورای اسلامی در این خصوص گفت: سرمایه های اجتماعی یکی از راه حل های کاهش پسماند است و اگر بتوانیم از آن استفاده کنیم، می توانیم آن را به یک فرصت و ثروت تبدیل کنیم.
به گفته وی با ایجاد حساسیت در شهروندان و کمک سمن ها (سازمان های مردم نهاد) می توانیم این سرمایه اجتماعی را به دست آوریم.
پیروز حناچی با بیان اینکه در بسیاری از کشورها اگر زباله بخوبی تفکیک نشود شهروندان متحمل جریمه های سنگین می شوند، اظهارداشت: استفاده از سازمان های مردم نهاد، افزایش حساسیت شهروندان نسبت به کاهش پسماند و افزایش هزینه تولید زباله سه راهکاری هستند که می توانیم برای کاهش تولید پسماند از آنها استفاده کنیم.
وی با اشاره به اینکه پسماندهای تهران معضلاتی مثل کودکان کار و آسیب های محیط زیستی را نیز به همراه دارد، گفت: دولت باید شهرداری ها را در انجام ماموریت های حاکمیتی مانند توسعه حمل و نقل عمومی، دفع پسماند، رفع آلودگی هوا و منابع پایدار حمایت کند که البته شرایط شهرداری تهران در مقایسه با بسیاری از شهرهای دیگر بهتر است.
حناچی جانمایی مخازن زباله سر کوچه ها را در کاهش سهم شهروندان در تفکیک زباله از مبدا موثر دانست و افزود: باید در این شیوه جمع آوری تجدیدنظر کنیم.
وی با بیان اینکه دستگاه های حکومتی در این بخش خودشان را کنار کشیده اند، افزود: شهرداری ها در این موضوع که با سلامت شهروندان در ارتباط است، تنها مانده اند.
حناچی معتقد است اگر در بودجه سال 1398 برای مشکل پسماند کلانشهرها بودجه ای در نظر گرفته شود کمک بزرگی به این بخش خواهد بود.

** فقط 12 درصد زباله های تولیدی اصفهان بازیافت می شود
دبیر علمی انجمن صنایع بازیافت فلز استان اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: با توجه به رشد جمعیت انسانی میزان تولید زباله هم افزایش یافته و سرانه تولید پسماند در کلانشهر اصفهان 570 گرم به ازای هر فرد برآورد شد که نسبت به میانگین جهانی آن کمتر است.
مهشید گرجی با بیان اینکه روزانه یکهزار تن پسماند در کلانشهر اصفهان تولید می شود، ادامه داد: از این میزان 30 درصد آن قابلیت بازیافت دارد اما با توجه به ضعف در طرح تفکیک از مبدا پسماند، تنها 12 درصد آن بازیافت می شود.
وی خاطرنشان کرد: در زمان حال سرانه تولید پسماند در اصفهان از متوسط سرانه کشور650 گرم کمتر و 500 گرم به ازای هر فرد است که با توجه به مهاجرت، توسعه شهرها و تغییر رفتار مصرفی، انواع پسماندها در شهر تولید می شود.
دبیر علمی انجمن صنایع بازیافت فلز استان اصفهان اظهارداشت: اگر سرانه پسماند در اصفهان مدیریت نشود با چالش هایی برای مدیریت شهر روبه رو خواهیم بود.
گرجی افزود: اگر بخواهیم روزانه یکهزار تن پسماند تولیدی اصفهان را دفن کنیم ، در شعاع 70 کیلومتری این شهر باید یکهزار متر مکعب زمین را از بین ببریم.
وی اضافه کرد: براساس شناخت منابع تولید کننده پسماند های شهری و تجزیه و تحلیل فیزیکی و شیمیایی آن در کلانشهر اصفهان مشخص شد که بیشترین سهم تولید پسماند را اماکن مسکونی به خود اختصاص دادند.
گرجی بیان کرد: مدیریت پسماند جامد شهری با توجه به سطح فرهنگی و اقتصادی هر منطقه با منطقه ای دیگر متفاوت است و نیاز به راهبرد خاص خود دارد.

** اغلب خانواده ها زباله را تفکیک نمی کنند
دبیر علمی انجمن صنایع بازیافت فلز اصفهان ادامه داد: به علت نبود آموزش و فرهنگ سازی مناسب و کافی در ایران، اغلب خانواده ها زباله هایشان را تفکیک نمی کنند.
گرجی به راهکارها و سیاست های تشویقی برای مشارکت شهروندان در طرح تفکیک از مبدا اشاره و بیان کرد: به منظور درک بهتر از کمیت تولید پسماند در مناطق شهر اصفهان لازم است که سرانه تولید آن برای هر نفر و سرانه تولید برای هر خانوار در یک روز محاسبه شود.
به گفته وی برای دفن یک تن پسماند به یک متر مربع فضای زمین نیاز داریم، به ازای یک تن پسماند 100 تا 130 لیتر شیرابه تولید می شود و یک لیتر شیرابه قادر به آلوده کردن یک هزار مترمکعب آب است.
وی مدیریت زباله های شهری را از دغدغه های اصلی دولت ها دانست و اظهارداشت: کاهش زباله در مبدا، تفکیک از مبدا، استفاده مجدد و بازیافت از جمله سیاست دولت ها برای کاهش زباله است.
وی ادامه داد:مدیریت صحیح و اصولی پسماندها براساس الگوی هرم پسماند و جلوگیری از تولید، کاهش دورریز و استفاده مجدد، براساس وظایف ذاتی و قانونی شهرداری ها، باید به نحوی جدی و موثر در دستور کار قرار بگیرد که واقع بینانه راهکارهای مدیریتی عملی و طرح های اجرایی مناسبی انجام داد.
به گفته گرجی اصولی ترین اقدام در راستای مدیریت پسماند اجتناب از تولید و یا کاهش حجم پسماند به حداقل ممکن است ولی در این راستا نباید از استفاده مجدد و بازیافت پسماند تولیدی غافل شد.

**اصفهان؛ شهر بدون پسماند در افق 1400
مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری اصفهان در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه در اصفهان روزانه حدود یکهزار تا یکهزار و 200 تن پسماند تولید می شود، بیان کرد: حدود 6 تا هفت درصد پسماندها در مبدا و توسط شهروندان تفکیک می شود و حدود پنج تا 6 درصد توسط پیمانکاران جمع آوری، پردازش و بازیافت می شود که البته چندان تحت کنترل و مدیریت نیست.
علی دهنوی افزود: در ایران هرچند به موضوع پسماند توجه شده اما بدلیل استفاده نکردن از فناوری روز، ناکافی بودن قوانین مرتبط و نبود سند راهبردی و نقشه راه موثر، در این صنعت توسعه ای نداشته ایم.
وی بازیافت پسماندهای مختلف شهری و صنعتی از جنبه های مختلف از جمله کاهش منابع محیط زیست، جلوگیری از آلودگی محیط زیست و درآمدزایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در کشورهای توسعه یافته جز جدانشدنی از مدیریت پسماند است.
دهنوی اظهارداشت : اکنون در تعدادی از کشورهای توسعه یافته و با بالاترین شاخص های کیفی زیست محیطی، بخش قابل توجهی از پسماند شهری بازیافت شده و به چرخه طبیعت و یا چرخه تولید صنعتی باز می گردد که این موضوع در دستور کار سازمان مدیریت پسماند اصفهان قراردارد.
مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری اصفهان خاطرنشان کرد: مهم ترین راهبرد این سازمان، شهر بدون پسماند در افق سال 1400 است به همین منظور احداث کارخانه پیرولیز برای ریجکت در دستور کار است که فراخوان آن به زودی در روزنامه های رسمی اعلام می شود.
به گفته وی از مهم ترین بخش هایی که این سازمان آمادگی جذب سرمایه گذار را دارد، احداث کارخانه پیرولیز، پسماند سوز بیمارستانی و بازیافت پسماندهای ساختمانی است.

**جمع آوری روزانه 2 تن زباله خشک از طریق تفکیک از مبدا در غرب اصفهان
مدیر عامل شرکت بازیافت و تفکیک زباله از مبداء غرب استان اصفهان در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه روزانه بیش از 2 تن زباله خشک در چهار شهرستان فریدن، فریدونشهر، چادگان و بوئین میاندشت جمع آوری می شود، افزود: این زباله ها شامل چوب و محصولات وابسته به آن، فلزات، انواع پلاستیک، شیشه، کاغذ و مقوا و نان خشک است.
بهمن جاوید به فعالیت دوره گردها و چند انبار خرید زباله خشک در شهرک قطب صنعتی فریدن اشاره کرد و گفت: چنانچه از فعالیت غیرقانونی دوره گردها و انبارداران جلوگیری شود، مقدار زباله های خشک جمع آوری شده به بیش از چهار تن خواهد رسید.
جاوید بیان کرد : فعالیت دوره گرد در شهرهایی که در آن طرح مدیریت پسماند اجرا می شود ممنوع است؛ دوره گرد بخش مرغوب زباله خشک خانوارها را تنها در فصول گرم سال و روزهای آفتابی با قیمت ناچیز خریداری می کند اما شرکت تفکیک زباله از مبداء موظف به خریداری کل زباله خشک تولیدی در تمام روزهای سال به ازای اعطای هدایایی از قبیل کیسه زباله، نمک و دستمال کاغذی است.

* دوره گردها، مهم ترین مانع تفکیک اصولی زباله از مبدا
مدیرعامل شرکت بازیافت و تفکیک زباله از مبدا غرب استان اصفهان ادامه داد: دوره گردها زباله های خریداری شده از منازل را به خانه های خود می برند که این کار موجب انتقال بیماری و میکروب به حیوانات خانگی و سپس به اعضای خانواده و همسایه ها می شود.
جاوید با بیان اینکه موافق حذف دوره گرد نیستیم، افزود:آنها باید در چارچوب قانون فعالیت کنند، پیشنهاد این است که این افراد تحت نظر شرکت بازیافت و تفکیک زباله از مبدا کار خود را ادامه دهند؛ در اینصورت علاوه بر ساماندهی و برخورداری از مزایای شرکت، به طور ثابت و پایدار به کار گرفته خواهند شد.
وی افزود: با فعالیت دوره گردها تحت نظر شرکت ، آنها از کد شناسایی و لوگوی مشخص برای برقراری امنیت در شهر برخوردار خواهند شد، رفت و آمد و هزینه های استهلاک وسیله نقلیه آنها کاهش خواهد یافت، همچنین به جای اینکه بار زباله و سود حاصل از آن را از منطقه خارج کنند و در مراکز استان ها مانند اصفهان و اراک به فروش برسانند برای شهروندان بومی مستقر در شرکت ارزآوری می کنند.
جاوید اضافه کرد : با نصب دستگاه ردیاب بر روی ماشین آلات جمع آوری زباله و کنترل آن توسط دو نفر نیروی مستقر در دفتر مرکزی، چنانچه ماشینی بلوک مشخص شده را پوشش ندهد و یا دچار خرابی شود رصد خواهد شد؛ این در حالی است که دوره گرد در بسیاری از بلوک ها و کوچه ها تردد نمی کند و این امر موجب بی نظمی و پوششش ناقص جمع آوری زباله خانوارها خواهد شد.
مدیرعامل شرکت بازیافت و تفکیک زباله از مبدا غرب استان اصفهان افزود: در زمان حاضر 30 نیروی آموزشی، 52 نیروی ثابت و بین 60 تا 80 نفر نیروی فصلی در این شرکت مشغول فعالیت هستند.
به گزارش ایرنا؛ فعالیت شرکت بازیافت و تفکیک زباله از مبدا غرب استان اصفهان از نیمه دوم سال 1396 در سطح هشت شهر داران ، دامنه، فریدونشهر، برف انبار، بویین میاندشت ، افوس، چادگان و رزوه و نیز تمام روستاهای شهرستان های فریدن، فریدونشهر، چادگان وبوئین میاندشت، آغاز شده است.
فریدن با بیش از 49 هزار نفر جمعیت، فریدونشهر با 35 هزار نفر جمعیت، چادگان با 32 هزار نفر و بوئین میاندشت با بیش از 24 هزار نفر به منطقه 'فریدن بزرگ ' مشهور هستند.

**نتایج ملموس تفکیک زباله نیازمند مشارکت گسترده مردمی
یک کارشناس و محقق آب و خاک به ایرنا گفت: مسئولان استانی باید ساماندهی پسماند شهری و روستایی را به عنوان یک راهبرد در قالب عزم ، اراده و یک برنامه ملی در رئوس برنامه های خود قرار دهند.
حمید غلامی افزود: بخش زیادی از این زباله ها، توسط بخش های خصوصی غیررسمی ، غیرمجاز و دوره گردهای زباله جمع کن از سطح شهر جمع آوری و در انبارها و گاراژهایی به ظاهر متروکه، ساماندهی و تفکیک می شوند.
وی ساماندهی بهینه این گونه فعالیت ها در سطح شهرها را خواستار شد تا شاهد موفقیت های چشمگیر مدیریت پسماند در مناطق شهری و روستایی باشیم.
غلامی اظهارداشت: زباله ها از دو بخش ضایعات خشک و زباله های تر تشکیل می شوند و هر کدام از آنها، بنحوی قابل استفاده هستند و زباله های خشک مثل شیشه، چوب، پلاستیک، لاستیک و بطری ها از این نوع هستند که از طریق بازیافت دوباره به چرخه تولید بر می گردند و می توانند تامین کننده مواد اولیه برای تولید مجدد باشند.
این کارشناس افزود: زباله های تر که همان ضایعات مواد خوراکی، غذایی و میوه و غیره است، براحتی در کارخانه های کمپوست طی عملیات فشرده شدن و هوادهی و تجزیه هوازی قابل تبدیل شدن به خاک سیاه و کود آلی برای استفاده در بخش کشاورزی و خوراک دام است.
غلامی ادامه داد : در بحث مدیریت زباله ها و پسماندها باید به موضوع های مهمی همچون تفکیک از مبدا و بازیافت آن توجه شود و این مهم، باید از مبدا تولید یعنی در منازل مسکونی شهری یا روستایی، بیمارستان ها و مراکز درمانی و یا حتی مراکز عمده فروشی بازارهای میوه و تره بار توسط خود مردم و با مشارکت آحاد جامعه بخوبی تفکیک و جداسازی شوند.
وی خاطرنشان کرد: باید مواد قابل بازیافت، برای انجام عملیات بازیافتی و استفاده مجدد به کارگاه های مجاز بازیافت جمع آوری و انتقال داده شده و مواد تر زباله ها برای کارخانجات کمپوست، برای تهیه کودهای آلی و ارگانیک مدیریت و برنامه ریزی شود.
غلامی اظهارداشت: این طلای دور ریز یا طلای کثیف، یکی از بهترین منابع تولید انرژی محسوب می شود و می تواند در تولید انرژی گرمایی، برق و گاز متان نقش داشته باشند و فناوری های آن در جهان موجود است.

**آموزش، زیربنای فرهنگ تفکیک زباله
یک کارشناس برنامه ریزی فرهنگی در گفت و گو با ایرنا، تشکیل تیم های مشارکتی در محله ها برای ایجاد و توسعه فرهنگ بازیافت ، برگزاری کارگاه های آموزشی تفکیک زباله از مبدأ، برپایی دوره های آموزشی گروهی و فردی خانم های خانه دار؛ برپایی نمایشگاه های ثابت و سیار عکس و محصولات تولید شده از بازیافت ، برگزاری نمایشگاه های آموزشی برای کودکان و استفاده از خلاقیت کودکان در گسترش فرهنگ بازیافت در خانواده ها؛ برگزاری همایش ها، طراحی و نصب سیلک و تراکت های تبلیغاتی در معابر عمومی را از جمله راه های گسترش فرهنگ مدیریت پسماند در بین مردم برشمرد.
به گفته وی آموزش چهره به چهره، آموزش از طریق رسانه های جمعی، تهیه و توزیع محصولات فرهنگی و آموزش از طریق فعالیت های نمادین در جهت آگاه سازی و فرهنگ سازی صحیح زیست محیطی زیربنای فراگیر شدن این فرهنگ است.
الهام نصرتی به نقش محوری رسانه ها در فرهنگ سازی تفکیک زباله از مبدا اشاره کرد و افزود: توزیع انواع بروشور و کیسه های زباله در رنگ های مختلف به صورت رایگان، پخش تیزرهای تبلیغاتی و انیمیشن های آموزشی بخصوص به صورت طنز در سیما؛ آموزش دانش آموزان به منظور آشنایی با مواد بازیافتی و توزیع جعبه های مخصوص کاغذ های باطله در مدارس؛ بازدید اقشار مردم به خصوص کشاورزان و باغداران و صاحبان غذاخوری ها از نحوه و هدف از تولید کمپوست و آموزش مردم جهت تبدیل زباله های تر خانگی به کمپوست از راهکارهای آسان و زودبازده در خصوص این مساله است.
کارشناسان اقتصادی، از زباله با عنوان طلای کثیف یاد می کنند. امروزه دفن زباله در حال تبدیل به یک روش منسوخ شده است و برخی از کشورها مانند سوئد و سوئیس مشکل پسماندهای خودشان را حل کرده و به طور تقریبی به مرحله بدون زباله رسیدند حتی کشورهایی مانند اتریش وارد کننده پسماند هستند.
صاحبنظران زیست محیطی معتقدند با اجرای دقیق و فراگیر طرح تفکیک زباله از مبدا علاوه بر حذف قابل توجهی از زباله در چرخه طبیعت زمینه بسیار گسترده ای برای بازدهی اقتصادی مهیا خواهد شد.
شهر اصفهان با وسعت 15 هزار و 263 کیلومترمربع و دارای 14 منطقه شهری است، سرانه تولید پسماند برای هر نفر در این شهر 650 گرم در روز برآورد شده و بنابر آمار معاونت سازمان خدمات شهری میزان پسماند ورودی به کارخانه کود آلی روزانه به طور میانگین 950 تن بوده است.از جمع آوری روزانه یکهزار تن پسماند در اصفهان حدود 600 تن به کمپوست تبدیل می شود، همچنین روزانه 400 تن ضایعات و مواد دورریز و پلاستیکی در اصفهان تولید و به طور نامناسب در دشت سجزی(شرق اصفهان) دفن می شود.
آمارها نشان می دهد، حدود 68 درصد از مجموع زباله های تولید شده در اصفهان به واحدهای تولید کود کمپوست ارسال می شود،هر اصفهانی در روز 480 گرم زباله تولید می کند، کارخانه های کمپوست در استان زباله های تولیدی 80 درصد جمعیت استان را بازیافت کرده و در نهایت به کود کمپوست تبدیل می کنند.
اکنون حاضر کارخانه های تولید کود کمپوست در شاهین شهر، خمینی شهر ، برخوار، فلاورجان، لنجان ، نجف آباد ، کاشان و آران و بیدگل، مستقر است و در آینده ای نزدیک فریدن به این شهرها می پیوندد.
کارخانه های کمپوست گلپایگان ، خوانسار، مبارکه، دهاقان و شهرضا در دست احداث است، این به آن معناست که رقابت بسیار سخت برای احداث این کارخانه در میان شهرهای استان وجود دارد.
بنا به نظر کارشناسان، با احتساب زباله های دفن شده و نیز زباله های غیر قابل بازیافت در واحدهای تولید کمپوست ، در مجموع 45 درصد از این مواد زاید بازیافت و بقیه از دسترس خارج می شود.
طبق برنامه پنج ساله شهر، اصفهان در سال 1400 شهری بدون دفن پسماند نامگذاری شده است بر این اساس شهرداری اصفهان سرمایه‌گذاری مناسبی برای سال 97 و 98 در نظر گرفته تا دفن پسماند به حداقل برسد.
در اصفهان 1400، با استفاده از صنایع تبدیلی راه اندازی شده، پسماندهای خشک یا غیرآلی به سوخت جامد یا مایع تبدیل می شود که از آن در تولید انرژی های حرارتی و الکتریکی استفاده خواهد شد.
به گفته مسوولان در زمینه پسماندهای خشک با توجه به فرهنگ سازی و آموزش های صورت گرفته بین 8 تا 10 درصد تفکیک زباله های خشک و تَر صورت می گیرد که با همکاری و مساعدت مردم می توان تا 20 درصد این میزان تفکیک را افزایش داد.
از یکهزار تن تولید زباله در شبانه روز در اصفهان، حدود 600 تن آن را پسماندهای آلی تشکیل می دهد که پیش از این در یک چرخه سه الی چهار ماهه حدود 200 تُن کود آلی از آن تولید می شود.
پسماندها به پنج گروه اصلی شامل پسماندهای عادی، بیمارستانی (ویژه)، کشاورزی و صنعتی تقسیم می شوند و مسوولیت و هزینه مدیریت پسماند به عهده تولید کنندگان پسماند است.
6026/9861