حُسن بیان به جای سوء ‌بیان- سیدجمال هادیان طبائی زواره*

کاربرد عبارت نامناسب و شبهه‌ برانگیز «رزمایش قطع اینترنت» صدای اعتراض برخی از فعالان‌رسانه‌ای و به ‌ویژه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را درآورد تا جایی که در تازه‌ترین پیام توئیتری خود نوشت: «عبارت رزمایش قطع اینترنت یکی از فجیع‌ترین عباراتی بود که برای ضایع کردن یک موضوع بسیار مهم مثل بررسی تاب‌آوری زیرساخت‌های حیاتی کشور به کار‌برده شد. اینگونه ناشی‌گری می کنیم و بعد فضای مجازی را مقصر می ‌دانیم. باید بپذیریم در شناخت رسانه ضعف داریم».
اگر اندکی در فرهنگ عمومی و زبان رایج خویش- که خدا را شکر پشتوانه چندهزارساله دارد و یکی از غنی‌ترین گونه‌های زبان جهان است- دقت کنیم به راحتی می‌فهمیم که به اینگونه کاربرد نادرست، برخورنده و شبهه‌برانگیز واژه‌ها یا عبارت‌ها «سوءبیان» می‌گویند و در مقابل به کاربرد واژه‌های مناسب و تعدیل شده «حُسن بیان» گفته می‌شود.
متأسفانه با توسعه رسانه‌ها و فضای مجازی و کم‌اطلاعی از ویژگی‌های این فضا، مرزهای میان حُسن بیان و سوء بیان مخدوش شده واستفاده از واژه‌ها و عبارت‌های نامناسب- گاه و بی‌گاه- در میان خبرها و پیام‌ها مشهود است و به تدریج قبح و زشتی کاربرد سوء بیان کمرنگ می‌شود.
زبان چون شمشیری است دو‌دم، اما تا زمانی که در نیام دهان است اگر سودی نرساند دست‌کم زیانی هم نمی‌رساند و قلب و روح و روان کسی را جریحه‌ دار و زخمی نمی‌کند اما وقتی واژه یا عبارت شبهه‌ انگیز، برخورنده یا ناراحت‌ کننده‌ای از آن جَست، دیگر فرصت جبران و تعدیل و تعادل از بین‌ می‌رود و ممکن است لبه تیز آن زخمی‌کاری یا نقطه کور و مبهمی برجای گذارد که جبرانش به راحتی امکان‌پذیر نیست.
چنین فاجعه‌ای معمولاً حاصل اندیشه نکردن قبل از سخن‌گفتن است.
مثال‌های ملموسی از تعدیل سوء‌ بیان به حُسن بیان با توجه به تغییر زمان و رویکردها عبارتند از: کاربرد مناسب « دفاع مقدس» به جای «جنگ تحمیلی» یا «رفع ابهام» به جای «پاسخگویی به اتهام» .
شاید بدترین نوع کاربرد سهل‌انگارانه و ناخواسته سوء بیان را بتوان کاربرد ضرب‌المثل عامیانه «آن ممه را لولو برد» به جای «آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت» توسط رئیس جمهوری سابق است.
همه این موارد نشان می‌دهد که انسان مسئول باید متفکر باشد و قبل از هر سخن و کاری اندیشه و مطالعه کند . فضای رسانه و خواست مخاطب را بشناسد، دوست و دشمن و سره و ناسره را از هم تمییز دهد و از همه مهمتر کمی هم در انتخاب واژه‌ها و عبارت‌ها سلیقه به خرج دهد.
......................................................................................................
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات