استارتاپ ها و ظرفیت کاهش آلودگی هوا

استارتاپ ها در زمینه های زیادی ورود کرده و باعث رشد اقتصادی شده اند؛ از جمله توانسته اند به حوزه هایی مانند گردشگری، صنایع دستی و فضاهای شهری رونق ببخشند.
«ریحانه وحیدیان» کارشناسی ارشد شهرسازی از دانشگاه علم و صنعت با یک دهه سابقه فعالیت در شهرداری تهران روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: اولین اقدامی که می توان برای کاهش آلودگی هوا به اجرا درآورد، توسعه حمل و نقل عمومی شامل مترو و اتوبوس است. این حوزه فناوری ها و چالش های مخصوص به خود را دارد اما اگر از این موضوع گذر کنیم و به دنبال این موضوع باشیم که استارتاپ ها چه فعالیتی می توانند انجام دهند تا حمل و نقل شهری را بهبود داده و موجب کاهش ترافیک و آلودگی هوا شود، شاید بتوان نتایج جذاب تری یافت.
دستیار جوان رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران که قرار است عمده فعالیتش در این سمت، در حوزه کسب و کارهای نوپا و شهر هوشمند باشد، افزود: این پرسش، موضوعی گسترده و بسیار نو در ایران است. در آمستردام استارتاپی به نام TreeWiFi فعالیت می کند که مودم اینترنت رایگان را به صورت لانه کبوتر روی درختان تعبیه کرد که به سنسور سنجش کیفیت هوای محیط مجهز می باشد. در صورتی که کیفیت هوای آن محله در محدوده پاک قرار بگیرد، به ساکنان آن منطقه اینترنت رایگان ارائه میی دهد. این کار می تواند باعث جذب حداکثری مشارکت مردم برای کاهش آلودگی هوا مثلا از طریق تردد با دوچرخه شود.
وی که در چند سال اخیر تمرکز خود را بر حوزه کسب و کارهای نوپایی معطوف کرده است که برای حل چالش های شهری تلاش می کنند، درباره استارتاپ های ایرانی فعال در این حوزه نیز گفت: تقریبا حدود دو سال قبل گجتی به نام هواپا برای پایش کیفیت هوا در محیط های داخلی و خارجی ساخته شد. شاید کمترین اثر این نوع کاربرد اینترنت اشیا در موضوع محیط زیست، حساس شدن مردم به وضعیت هوای اطراف خود و تلاش برای مطالبه گری و یا اقدام برای کاهش آلودگی هوا باشد.
وحیدیان با بیان این که حضور استارتاپ ها در کاهش آلودگی هوا هنوز نوپاست، افزود: لازم است ما از کارآفرینان و ایده پردازان دعوت کنیم که به این حوزه ورود کنند؛ در نگاه اول شاید این فعالیت ها درآمدزایی نداشته باشد، اما اگر موضوع کاهش آلودگی هوا را به عنوان یک ارزش کلیدی برای جامعه قرار بدهیم قطعا طرح های کسب و کار خلاقانه ای تدوین می شوند که تاثیر مثبتی روی این موضوع دارند و این جریان می تواند درآمد مناسبی را برای استارتاپ ها ایجاد کند؛ یک رابطه برد-برد که می تواند شهر و کشور را به سمت توسعه فرهنگی، رشد اقتصادی و بهبود محیط زیست ببرد.

**یک موضوع فراملی
وحیدیان که به عنوان متفکر شهری سابقه همکاری با دفتر برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد در تهران را دارد، افزود: آلودگی هوا یک چالش در سطح ملی است که بعضا در بحث ریزگردها سطح منطقه ای پیدا می کند و به سمت طرح در مقیاس فراملی نیز پیش می رود.
«اگر استارتاپ ها می خواهند تاثیرگذار باشند، باید به شکل درستی به این موضوع ورود کند. برخی از آنها به طور غیر مستقیم بر کنترل آلودگی هوای محیط داخلی تاثیر می گذارند، مانند استارتاپ های فروش گل و گیاهان آپارتمانی یا محصولاتی که شهروندان را به سمت وسایل قابل بازیافت مانند مداد و کاغذ سوق می دهند. این موارد در بهبود کیفیت هوای محیط داخلی ساختمان ها تاثیر هرچند اندک خواهند داشت.»

**هوای بی دود
مدیر اسبق مرکز نوآوری و پارک فناوری شهر شهرداری تهران، در بحث استفاده از دوچرخه به عنوان راهکاری برای کمک به کاهش آلودگی هوا اظهار داشت: اخیرا استارتاپی برای کاهش آلودگی هوا به این حوزه ورود کرده است که بیدود نام دارد و تلاش می کند دوچرخه سواری را در شهر توسعه دهد.
وی ادامه داد: همان طور که می دانید حمل و نقل در شهر بزرگی مانند تهران تنها با استفاده از دوچرخه امکان پذیر نیست. نمی توان مسافت زیاد از غرب به شرق و از شمال به جنوب تهران را با دوچرخه رکاب زد. البته شهروندان ورزشکاری هستند که این کار را انجام می دهند اما در مقیاس جمعیت میلیونی، نمی توان از بخش عمده ای از شهروندان این انتظار را داشت.
«در حال حاضر این استارتاپ فرصت استفاده از دوچرخه های اشتراکی را برای سفرهایی که مسافت آن قابل مدیریت است، ایجاد کرده است. شهروندان می توانند از طریق اپلیکیشن بیدود دوچرخه ها را در ایستگاه های مورد نظر و یا مناطق مشخص شده پیدا کنند و تا رسیدن به ایستگاه های حمل و نقل مانند اتوبوس و مترو و یا مقصد خود رکاب بزنند. برای دریافت این دوچرخه ها باید حق اشتراک پرداخت کرد اما این هزینه بسیار به صرفه تر از آن است که چند میلیون بابت خرید دوچرخه پرداخت کنید.»
وحیدیان تاکید کرد: عمده تاثیر فعالیتی که این استارتاپ ها در حوزه محیط زیست، کاهش آلودگی هوا و بهبود حمل و نقل دارند، اطلاع رسانی و آگاه سازی است. آن ها به مردم یادآور می شوند که برخی از فعالیت هایشان ممکن است بر آلودگی بیافزاید. این موضوع زمان بر است اما در نهایت می توان این فرهنگ را جا انداخت تا به این ترتیب شهروندان نیز همراه با مدیران شهری، برای کاهش آلودگی هوا قدم های مثبت بردارند.

**مرغ و تخم مرغ
این کارشناس افزود: طبق داستان مرغ و تخم مرغ و پیچیدگی انتخاب شکل گیری اولی، در حوزه آلودگی هوا هم نمی توان به یقین گفت که صبر کنیم تا کیفیت هوا مناسب شود و بعد از دوچرخه استفاده کنیم یا این که باید در هوای آلوده بیشتر از حمل و نقل پاک استفاده کرد تا آلودگی هوا کنترل شود.
«زمانی که شرایط به سمت بحران پیش می رود، نیاز است رفتارهای خود را مرور کنیم و تشخیص دهیم با کنترل، کاهش و تقویت کدام یک می توان در کاهش آلودگی موثر بود. شاید در برخی موارد لازم است شهروندان تصمیم بگیرند از وسایل حمل و نقل متفاوتی برای تردد روزانه استفاده کنند و حتی در برخی موارد سبک زندگی شان را تغییر دهند.»
وحیدیان در توضیح بیشتر گفت: همانطور که می دانید فعالیت های مختلفی در معاونت ترافیک و حمل و نقل شهرداری تهران و سازمان فناوری اطلاعات در حال روی دادن است. فعالیت هایی که از ان طریق علاوه بر حوزه زیرساختی مانند مسیرهای ویژه دوچرخه، بتوان در بعد فرهنگ سازی و حمایت از شهروندان پیشرو که دوچرخه سواری می کنند و نشان می دهند که شهر و کیفیت زندگی در شهر برایشان اهمیت دارد، قدم هایی مثبت برداریم. شهرداری تهران تصمیم دارد از بسترهای فناورانه برای توسعه دوچرخه سواری در تهران استفاده کند تا دوچرخه سواران هم بتوانند مانند بقیه شهروندان، نسبت به شهری که در آن زندگی می کنند، حق تردد داشته باشند.

**نیاز به مشارکت شهروندان
مشاور رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران گفت: ورود به حوزه حمل و نقل و مبارزه با آلودگی هوا نیازمند فعالیت های زیرساختی و نیز فرهنگسازی است. در بخش عمده ای از این اقدامات دولت و قانونگذار باید پیشرو باشد و در قسمت دیگر که اتفاقا بسیار اهمیت دارد، شهروندان.
پژوهشگر شهر هوشمند ادامه داد: مشارکت می تواند ابعاد مختلف داشته باشد. این که یک استارتاپ را در حوزه کاهش آلودگی هوا و حفظ محیط زیست در شهر راه اندازی کنید یا یک شهروند معمولی باشید که برای سلامتی خود و فرزندانتان رکاب می زنید و سعی می کنید کمتر از خودروی شخصی استفاده کنید؛ همگی ارزشمند است و در کنار هم می تواند یک پازل بزرگ را در قالب مجموعه اقداماتی که برای مبارزه با آلودگی هوا نیاز است، بسازد.

**فعالیت های نمادین تاثیرگذار است
29دی ماه روز ملی هوای پاک در ایران نام گذاری شده است. وحیدیان در خصوص فلسفه این نامگذاری ملی نیز می گوید: باید در این حوزه آگاه سازی جمعی اتفاق بیفتد. شهروندان از مدیران حوزه مرتبط بخواهند که برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار فعالیت مستمر داشته باشند و یا اینکه افراد تاثیرگذار اقدامات نمادین و مطالبه گرانه انجام دهند.
«شاید بسیاری از افراد تاثیرگذار بودن فعالیت های نمادین را نپذیرند ولی اینکه شهردار تهران سه شنبه های بدون خودرو را پیگیرانه با دوچرخه، اتوبوس و مترو برگزار می کند، موجب می شود که بخش های مختلف شهرداری تهران خود را مکلف به پاسخگویی مجدانه به شهردار بدانند. این تاثیرگذاری می تواند برای شهروندانی که علاقمند به استفاده از دوچرخه هستند، مانند یک تلنگر باشد تا آن ها نیز به میدان بیایند و سعی کنند در هفته بخشی از ترددهای درون شهری را به دوچرخه یا حمل و نقل عمومی اختصاص بدهند.

** یک حرکت جمعی
«کنترل آلودگی هوا و کاهش ترافیک یک کار جمعی است. بخش عمده آن بر عهده شهرداری و دستگاه های دولتی است اما شهروندان هم در این موضوع دخیل هستند.» وحیدیان در توضیح این مسئله گفت : شهروندان با مطالبه گری و اصلاح الگوی ترددها و تلاش برای حفظ محیط زیست می توانند در کاهش ترافیک و آلودگی هوا موثر باشند و بدانند این کار تنها از عهده نهادها برنمی آید.
«تجسم کنید کل تهران به فاصله مسافت های 5 دقیقه ای، ایستگاه مترو احداث شود اما اگر شهروندان چالش تغییر سبک زندگی و سوار شدن بر مترو، اتوبوس، دوچرخه را انتخاب نکنند، این زیرساخت ها بی اثر می مانند و از بین می روند. اما زمانی که مورد استفاده قرار بگیرند و در خصوص افزایش کیفیت و کمیت آنها آن ها مطالبه گری شود، در نهایت توسعه پیدا می کنند.»
علمی*م.ش*2017