تحقیق و توسعه حلقه مفقوده در زنجیره ارزش فعالیت‌های شبکه تعاونی صنعت زنبورداری کشور است

به گزارش ایلنا، حسین شیرزاد، مدیرعامل و رئیس هیات مدیره این سازمان در حاشیه بازدید از فروشگاه مرکزی فرآورده‌های صنعت زنبورداری کشور و دیدار با مدیرعامل و اعضای هیات مدیره صندوق حمایت و توسعه زنبورداران کشور (اکسیر) گفت: صنعت زنبورداری ایران، به واسطه پیچیدگی‌های تکاملی مناسبات زنجیره تولید - بازار و عقب‌‌‌‌ماندگی‌های تاریخی گریبانگیر آن و وقوع سوانح و حوادث نظیر آسیب‌های وارده بر زنبورداران طی پنج سال اخیر از جمله خشکسالی، گرد و غبار، بیماری‌های نوظهور نوزادان، تغییرات اقلیمی بیش از هر زمان دیگری نیازمند عبور از شرایط تولید خرده پایی - معیشتی به سوی تولید اقتصادی و رقابتی است.

وی ادامه داد: ما نیازمند تحول در فهم شخصی‌مان در بهره‌برداری از منابع پایه و بازنگری "دانشی، بینشی و مهارتی" در صنعت زنبورداری کشور و ایجاد نهادهای مدنی - تولیدی مدرن و ساختارهای بازارمحور نوین هستیم. از طرفی تولید اقتصادی و رقابتی و بهره‌ور بدون بازگشت ارزش افزوده واقعی محصول تولیدی به تولیدکننده کامل نخواهد بود. رسیدن به این مقصود، نیازمند در اختیار داشتن یک برنامه و الگوی جامع توسعه است که اجرای آن زمینه رشد شاخص‌های توسعه را در طول زنجیره ارزش صنعت زنبورداری کشور از قبل تا بعد از تولید تضمین نماید.

مدیرعامل سازمان تعاونی روستایی ایران فقدان ردیف بودجه‌ای مستقل جهت فعالیت‌های زنبورداری در کشور، عدم پوشش چتر ایمنی – حمایتی بیمه و تأمین اجتماعی زنبورداران را از جمله چالش‌های بزرگ دانست و از نمایندگان مجلس خواستار حساسیت بیشتری در این رابطه شد. حال سوال اصلی اینجاست که کدام الگو و برنامه توسعه‌ای می‌تواند مسیر گذار بخش زنبورداری کشور را از تولید معیشتی به تولید رقابتی فراهم آورد و ارزش افزوده واقعی محصول تولید شده را به تولید‌کننده تسهیل و یا زمینه‌سازی نماید؟ از طرفی این الگوی توسعه، چگونه به مورد اجرا گذاشته می‌شود، توسط چه کسی؟ و الزامات آن چیست؟ 

به اعتقاد شیرزاد، در ورای گزینش الگوی‌های توسعه، ابعاد مختلفی که باید در فرآیند بومی توسعه صنعت زنبورداری ایران به آن پرداخت را باید در حوزه‌های توسعه بازار، توسعه زیرساخت‌ها، توسعه تکنولوژی، بهبود و ارتقاء منابع انسانی، تأمین سرمایه درگردش، گسترش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و پرتفوی ریسک یا خطر‌پذیری صنعت زنبورداری جستجو نمود. اما در بعد نحوه اجرای الگوی توسعه، آنچه تجربیات مختلف و مطالعه و بررسی تجربیات کشورهای مختلف نشان می‌دهد هر برنامه توسعه‌ای در هر زیر بخشی نیازمند یک سازمان‌های توسعه‌ای پیش برنده و تسریع کننده است، این سازمانهای توسعه‌ای با رهبری، هم افزایی و پشتیبانی کسب و کارها و ایجاد نقش واسط بین دولت، صنعت و بازار و همچنین پر کردن خلاء حلقه‌های مفقوده در صنعت می‌توانند نقشی تأثیر گذار در تحقق اهداف و بهبود شاخص‌های توسعه در صنعت و تسهیل‌کننده روندگذار باشند.

وی با اشاره به اینکه در زمینه چشم‌انداز و تدوین استراتژی صنعت زنبورداری ضعف داریم، اظهار داشت: اقتصادی کردن تولید عسل و استفاده از تجارب بین‌‌‌‌المللی در ارتقای کارایی و بهره‌‌‌وری کندوها، به ویژه در زمینه ملکه مادر و ملکه‌های هیبرید و همچنین تاکید بر تقویت زنجیره تولید زنبورعسل در کشور، انتخاب بازارهای هدف و برندسازی و فعال شدن بیشتر اتحادیه‌ها، تشکل‌ها و انعکاس پژواک صدای تشکل‌های زنبورعسل در فضای ملی و تأکید بر توسعه صنعت تولید ژل رویال و اهمیت اشتغالزایی آن در مناطق روستایی و آموزش‌های ترویجی لازمه در این زمینه در استان‌های دارای مزیت رقابتی کشور را از اهم راهبردهای آتی صنعت زنبورداری برشمرد.

این مقام مسئول واردات ملکه هیبرید و ملکه مادر زنبورعسل و ارتباط تنگاتنگ با دانش روز زنبورداری را الزامی دانست و در این رابطه از سازمان دامپزشکی و معاونت تخصصی امور دام خواست حال که شبکه تعاونی‌های روستایی کشور پیشتاز این مسئله شده و به استقبال ریسک‌ها رفته، معاضدت و گشایش‌های بیشتری در این خصوص بخرج دهند.

شیرزاد موضوع پیگیری تدوین استانداردهای عسل طبیعی از طریق سازمان دامپزشکی، معاونت امور دام، دفتر امور اقتصادی معاونت برنامه‌‌‌ریزی و اقتصادی و اتحادیه سراسری زنبورداران را برای حضور کیفی‌تر و انکشاف بازارهای صادراتی جدید پدیده ای حیاتی دانست.

وی ادامه داد: تجربه صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور، به عنوان یک سازمان توسعه‌‌‌ای و الگوهای به کار گرفته شده توسط این صندوق برای بهبود وضعیت در این صنعت از جمله تأثیرگذاری و نقش آفرینی در حوزه توانمند سازی تشکلهای زنبورداری، انتقال تکنولوژی و نوآوری‌های جدید به صنعت، ارتقای سطح دانش و آگاهی فعالین صنعت، زمینه سازی بازگشت ارزش واقعی اقتصادی محصول به تولید کنندگان، کاهش هزینه تولید، افزایش بهره‌‌‌وری، خروج صنعت از تک محصولی، توسعه پتانسیل‌‌‌‌ها و بازارهای صادراتی و... یک الگوی موفق برای توسعه صنعت زنبورداری کشور، مدنظر و توجه محققان، کارشناسان، برنامه‌‌ریزان و تصمیم‌‌گیرندگان در حوزه‌‌های مختلف قرار گرفته است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی اضافه کرد: اما صرف حضور یک سازمان توسعه‌‌‌ای کفایت نمی‌کند، در کنار هر سازمان توسعه‌ای پویا، شبکه‌ای از رهبران زنجیره ارزش مورد نیاز است که بتوانند خدمات، حمایت‌ها و زیرساخت‌های ایجاد شده توسط سازمان توسعه‌‌ای را در اختیار جامعه تولید کننده قرار دهند. این رهبران زنجیره در بخش کشاورزی نه تنها ایران که در نقاط مختلف دنیا از جمله کشورهای پیشرفته در بخش‌‌های مختلف کشاورزی، شبکه تعاونی‌‌ها و اتحادیه‌‌های کشاورزی هستند.

شیرزاد افزود: هیچ کشور پیشرفته‌ای به لحاظ کشاورزی را یافت نخواهید کرد که در آن کشور نقش تعاونی‌ها و اتحادیه‌های کشاورزی در تأمین نیاز اعضاء و خرید محصول آنها کم و ناچیز باشد. لذا ضروری است با برنامه‌ریزی دقیق و اصولی شبکه تعاونی‌های کشاورزی کشور به ویژه آنها که تحت پوشش سازمان مرکزی تعاون روستایی هستند، نقش محوری خود در کسب خدمات حمایتی سازمان توسعه‌ای نظیر صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور و انتقال آن به جامعه تولید کننده را برعهده گیرند. 

وی ادامه داد: در طی سال‌های فعالیت صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور، این مهم به خوبی محقق شده است، بطوریکه تعداد تعاونی ها فعال در این زیر بخش از ۳۰ تعاونی در سال ۱۳۹۲ به بیش از ۱۵۰ تعاونی فعال و کارآمد در سال ۱۳۹۷ افزایش یافته است. امروز شبکه تعاونی‌‌های زنبورداری تحت پوشش سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، کانال انتقال حمایت های نهاد توسعه ای صندوق به زیر بخش هستند، به طوریکه در حوزه‌‌ای که نگاه کنیم این نقش در اختیار تعاونی‌‌‌ها است. اگر انتقال تکنولوژی در صنعت اتفاق افتاده است از طریق شبکه تعاونی‌ها و اتحادیه‌‌های زنبورداری بوده است.

وی اضافه کرد: اگر آموزشی انجام شده است و سطح دانش و آگاهی جامعه زنبورداری کشور ارتقاء پیدا کرده از طریق شبکه تعاونیها بوده است. اگر نهاده های مورد نیاز صنعت تأمین شده است از طریق شبکه تعاونی ها و اتحادیه های زنبورداری بوده است، اگر امروز بخشی از محصول زنبوردار با قیمت مناسب خریداری می شود و در بهترین نقطه مصرف عرضه می شود توسط شبکه تعاونی های زنبورداری انجام می شود. اگر بخشی از سرمایه در گردش مورد نیاز جامعه زنبورداری تأمین می شود، این کار توسط شبکه تعاونیها و اتحادیه های زنبورداری سهامدار صندوق انجام می شود. بنابراین مشاهده می شود الگوی توسعه حضور یک سازمان توسعه ای در کنار شبکه ای از تعاونی ها و اتحادیه های کارآمد و موثر در بخش زنبورعسل کشور می تواند زمینه رشد، ارتقاء و توسعه بخش زنبور عسل کشور را فراهم نماید.

رئیس هیات مدیره سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران میزان سرمایه‌‌‌گذاری برای ایجاد برند اکسیر را بالغ بر ۲۰ میلیارد ریال اعلام کرد و درخصوص ساختار سازمانی خدمات رسانی صندوق تصریح کرد: شاخص‌هایی نظیر تعداد نمایندگی‌های ایجاد شده توسط اتحادیه‌‌های استانی، چهار نمایندگی (تبریز، شیراز، یزد، لرستان)، سرمایه‌‌‌گذاری بخش خصوصی برای ایجاد شعب اکسیر، سه نمایندگی (تهران، میدان امام حسین، لواسان)، افزایش قیمت خرید از زنبوردار توسط تعاونی های زنبورداری حداقل ۳۰ درصد (میانگین قیمت فروش عسل توسط زنبوردار ۲۵ هزار تومان، میانگین فروش به برند اکسیر ۳۹ هزار تومان)، سرمایه گذاری مشترک یونیدو و صندوق برای برگزاری دوره‌‌‌های آموزشی، تجهیز آزمایشگاه مرجع، حضور در رویدادهای بین المللی مجموعاً ۱۰ میلیارد ریال، تخصیص و محقق شده دو میلیارد ریال را نشان پویایی و فعالیت موفق صندوق و اکسیر برشمرد و خاطرنشان کرد: صندوق در طی مدت فعالیت (۵ سال) بیش از ۱۴۰ میلیارد تومان تسهیلات مالی ارزان قیمت و سهل‌‌‌الوصول در اختیار شبکه تعاونی ها و اتحادیه های زنبورداری قرار داده است.

شیرزاد افزود: همچنین تأمین بالغ بر ۲۱ هزار تن نهاده به ارزش بیش از ۵۲۰ میلیارد ریال برای شبکه تعاونی‌‌ها و اتحادیه‌های زنبورداری سراسر کشور به صورت سهل الوصول و ارزان قیمت، کاهش ۱۸ درصدی قیمت نهاده مورد نیاز زنبورداران از این طریق و صرفه جویی ۵۰ میلیارد ریالی، ایجاد بیش از ۲۰ میلیارد ریال درآمد برای شبکه تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها، تأمین حداقل ۱۵ درصد نهاده‌های مورد نیاز جامعه زنبورداری کشور از طریق شبکه تعاونی‌ها و اتحادیه‌های زنبورداری، سرمایه‌‌‌گذاری ۱۴ میلیارد ریالی صندوق برای ایجاد واحدهای فروشگاهی برای تعاونی ها و اتحادیه ها، ایجاد بیش از ۱۵ واحد فروشگاهی برای عرضه نیازمندی‌های زنبورداران از طریق شبکه تعاونی‌ها به واسطه حمایت صندوق، سرمایه گذاری بالغ بر ۲۰ میلیارد ریال برای ایجاد برند ملی شبکه تعاونی ها و اتحادیه های زنبورداری به نام "اکسیر" به همراه ایجاد ۸ شعبه زنجیره‌ای تحت پوش برند اکسیر "توسط تعاونی‌ها و اتحادیه‌های زنبورداری در سطح کشور" و عرضه بالغ بر یکصد تن عسل در طی سه سال گذشته توسط فروشگاه های مذکور؛ سلسله ای از موفقیت‌های شبکه در حوزه صنعت زنبور عسل است اما بهره‌برداری و استفاده زنبورداران از تسهیلات سامانه بهین‌یاب جهت اخذ تسهیلات اعتباری مورد نیاز را مایوس‌کننده است.

وی از سازمان دامپزشکی کشور خواست تا نسبت به دادن مجوزهای لازمه جهت واردات اقلامی از داروهای مجاز به شبکه تعاونی‌‌‌ها و اتحادیه سراسری زنبورداران در شرایط تحریم های ظالمانه سریعا همکاری نماید و موضوع اطلاع‌‌رسانی عام شود.

همچنین این مقام مسئول از سازمان مذکور خواست تا در خصوص استفاده از ماشین های کددار جهت حمل و نقل زنبور عسل (مجوز کد رهگیری) و مسئله مهم ناتوانی بخش اعظم جامعه زنبورداران در دسترسی به ماشینهای مذکور تمهیدات ویژه ای را از طریق منابع بانکی و کمک به زنبورداران فراهم آورد.

شیرزاد اضافه کرد: سرمایه‌‌گذاری بیش از دو میلیارد ریالی صندوق در پروژه‌های تحقیق و توسعه برای تولید فرآورده های جانبی در حوزه‌های آرایشی و بهداشتی، غذایی و دارویی از محصولات اصلی زنبور عسل وتولید حداقل سه محصول جدید با نام قرص ژل رویال، کرم صورت بره موم و آدامس بره موم در طی پروژه تحقیق و توسعه به همراه اخذ اولین توافق اصولی تولید محصولات جانبی زنبور عسل از معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت برای تولید قرص ژل رویال را گام بزرگی برای تنوع سبد کالایی صنعت زنبور داری کشور است.

وی سرمایه‌‌گذاری بالغ بر پنج میلیاردی صندوق برای حضور مدیران تعاونی های زنبورداری در معتبرترین رویدادهای بین‌‌‌المللی و حضور بالغ بر ۵۰۰ نفر زنبوردار و مدیران تشکل‌ها در اپی موندیای ترکیه با تسهیل‌گری و حمایت صندوق، سرمایه‌‌‌‌گذاری و تسهیل حضور شرکت های دارای قابلیت صادراتی در قالب ۸ غرفه متمرکز در رویداد مذکور و کسب اولین مدال جهانی صنعت زنبورداری ایران در قالب کسب مقام سوم و مدال برنز با کیفیت ترین عسل جهان که منجر به کاهش هزینه حضور مدیران تشکل‌ها، شرکت‌ها و زنبورداران در رویدادهای مذکور به میزان حداقل ۵۰ درصد گردید را ستود.

شیرزاد ادامه داد: باید جذب سرمایه‌‌گذاری داخلی و خارجی را در سرلوحه کار قرار دهیم، وی سرمایه‌‌‌گذاری دو میلیارد ریالی برای انتقال یافته‌‌‌‌های تحقیقاتی از طریق شبکه تشکل‌های زنبورداری به بدنه تولید در قالب حمایت از ایستگاه اصلاح نژاد ملکه زنبور عسل استان گلستان، تولید ۱۰۰ عدد برید اصلاح شده و مطالعه شده و تکثیر و پروش حداقل ۲۰۰ هزار عدد ملکه اصلاح شده در کنار تأمین سرمایه در گردش تعاونی‌‌های زنبورداری به میزان حداقل ۱۴۰۰ میلیارد ریال در طی پنج سال گذشته به صورت سهل‌‌الوصول و ارزان قیمت و سرمایه‌‌گذاری دو میلیارد ریادی صندوق برای توسعه صادرات محصولات زنبورعسل به خارج از کشور و ایجاد اولین زنبورستان‌های ایرانی در خارج از کشور در قالب تولید فراسرزمینی از طریق تشکلهای زنبورداری در قالب پروژه آفریقای جنوبی را فعالیت‌هایی سازنده توصیف کرد که باید گسترش یابد.