سفر ظریف؛ نقطه عطفی در روابط تهران - بغداد

به گزارش ایرنا، همکاری های اقتصادی چند وجهی در حوزه های مختلف بین جمهوری اسلامی ایران و عراق در طول سنوات گذشته به باور کارشناسان، از عوامل مهم گسترش مناسبات و در عین حال امنیت پایدار در مرزهای دو کشور بوده است.
به رغم کوته بینی هایی که در بین بعضی کشورهای منطقه و بعضا برخی کشورهای جهان وجود دارد، اما هیچ کس منکر این واقعیت نیست که یکی از عوامل ثبات و امنیت نسبتی در منطقه، متاثر از همین روابط خوب فی مابین ایران و عراق است.
نکته ای که 'برهم صالح' رئیس جمهوری عراق روز پنجشنبه گذشته در دیدار 'بیژن زنگنه' وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران و هیات همراه با وی، بر آن تاکید کرد و گفت که گسترش روابط تهران - بغداد به نفع ثبات و امنیت در کل منطقه است.
صالح که طرح مدنظر خود برای تعریف یک ساختار روابط اقتصادی و سیاسی جدید در منطقه مبتنی بر مشارکت و گفتگوی آزاد و جدی میان همه کشورها را نخستین بار در کسوت ریاست جمهوری در سفرش به تهران رونمایی کرد.
اهمیت روابط دو کشور همچنین بارها مورد تاکید 'عادل عبدالمهدی' نخست وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح این کشور قرار گرفته و آخرین بار و در شرایطی که بغداد به شدت تحت فشار واشنگتن برای تن دادن به تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران است، در دیدار وزیر نفت ایران، به عمق روابط دو ملت و دو کشور همسایه ایران و عراق اشاره کرد و بر اهمیت تقویت آن در زمینه های مختلف در راستای منافع دو ملت تاکید کرد.
به اعتقاد کارشناسان، روابط نزدیک اقتصادی در کنار همکاری های گسترده در حوزه مبارزه با تروریسم و وحدت مواضع در نهادهای بین المللی و راهبرد مشترک در خصوص امنیت منطقه ای، نه تنها برای دو کشور ثمربخش بوده بلکه منطقه را نیز از آن بهره مند کرده است.
برهمین اساس، هرچه حوزه مناسبات اقتصادی و از طرفی هماهنگی های سیاسی بین دو کشور (ایران و عراق) گسترده تر و قوی تر شده، امنیت و مناسبات دو جانبه نیز پایدارتر شده و این امر، برای منطقه نیز آرامش عمومی را به همراه داشته است.
واقعیت روابط اقتصادی امروز بین ایران و عراق، رقم 13 میلیارد دلار است که دو کشور در راستای اهداف و دستاوردهای مترتب بر آن، بنای افزایش آن را تا سقف 20 میلیارد دلار در مرحله اول قرار داده اند.
جمهوری اسلامی ایران این سیاست را با همه شرکای اقتصادی خود در پیش گرفته و سفر اخیر سه روزه وزیر خارجه ایران به هند (17 تا 19 دیماه) که یک هیات بزرگ اقتصادی او را همراهی می کرد، در همین راستا بوده است.
«محمد جواد ظریف» بنا دارد به همین ترتیب در راس هیاتی بزرگ از بازرگانان و سرمایه داران ایرانی روز یکشنبه وارد بغداد پایتخت عراق شود و قرار است همزمان با سفر و حضور او در این کشور ، همایش بزرگ تجاری ایران و عراق در سه شهر بغداد، سلیمانیه و کربلا برگزار شود.
همان طور که ظریف در جریان سفر به هند اعلام کرد، جمهوری اسلامی ایران منتظر اتحادیه اروپا نمی ماند و روابط را با شرکای سنتی خود در راستای منافع مردم ایران گسترش می دهد.
گزارش 9 ماهه سال 97 سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز نشان می دهد که همچنان شرکای سنتی ایران در تعامل اقتصادی خود با تهران بیشترین سهم را دارند.
براساس این آمار، پنج کشور، چین، عراق، امارات، افغانستان، ترکیه به علاوه هند همچنان مهمترین شرکای تجاری ایران هستند و تعامل تجاری با این کشورها باعث شده است که تراز تجاری در طول این مدت نه تنها نزول نکند بلکه با رشد 5.40 درصدی، مثبت هم باشد.
عراق به دلیل موقعیت راهبردی و اهمیت سیاسی و اقتصادی که در منطقه و جهان دارد، در بین این کشورها جایگاه ویژه ای دارد.
این کشور در حوزه صادرات غیرنفتی در 9 ماهه سال جاری با رقم 30 درصد رشد، از چین (29 درصد) هم جلو زده و بعد از آنها، امارات با 22 درصد، افغانستان با 10 درصد، ترکیه با 9 درصد و هند با حدود 5 درصد در مراتب بعدی قرار گرفته اند.
طبق گزارش رایزنی بازرگانی جمهوری اسلامی ایران در بغداد، صادرات روزانه کالا از ایران به کشور عراق به طور میانگین 20 میلیون دلار است.
در حوزه نمایشگاه ها در طول یک سال نمایشگاه های متعدد تخصصی برگزار شده که براساس آمار رایزنی بازرگانی ایران در بغداد در سال 97 – 98 قریب 20 نمایشگاه تخصصی برگزار شده و می شود که همه آنها، اولین دوره برگزاریشان در کشور عراق به شمار می رود.
این نمایشگاه ها که توانمندی های متنوع ایران به ویژه بخش خصوصی را به نمایش می گذارد شامل حوزه های مختلف کیف و کفش، فرش ماشینی و دستباف، ساختمان، نیروگاه و الکترونیک، سنگ، تجهیزات هتلداری، تجهیزات بیمارستانی و پزشکی و غیره است.
از نمونه های بارز نزدیکی روابط دو کشور، تبادل هیات های رسمی بین دو کشور است که شاید در طول یکسال گذشته سفر «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری و وزیران دفاع، نفت، برق و دیگر وزیران کشور مهمترین این هیات ها بوده اند.
در مقابل مسوولان بلندپایه عراق و رهبران سیاسی این کشور نیز به ایران سفرهای متعددی را داشته اند که شاید مهمترین این سفرها در این یکسال، سفر «برهم صالح» رییس جمهور عراق بوده است.
علاوه بر اینها، هیات های مختلف از نخبگان هنری و فرهنگی دو کشور به منظور تقویت روابط فرهنگی و هنری نیز به دو کشور در رفت و آمد هستند و نمایشگاه های هنری و فرهنگی متعددی از ایران در این سال ها در عراق برپا شده است.
مشارکت فعال ایران در فعالیت های فرهنگی و هنری عراق از جمله جشنواره بین المللی سینمای بغداد و هفته های فرهنگی و هنری از دیگر نمودهای بارز گسترش روابط است که باعث تقویت مناسبات و اعتماد سازی بیشتر بین دو کشور شده است.
شاید گستردگی روابط دو جانبه از مهمترین عواملی است که باعث شده است نخست وزیر عراق بارها در طول ماه های گذشته اعلام کند که بغداد به تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران پایبند نیست.
وی تاکید کرده است که موضع عراق در قبال تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران مشابه اتحادیه اروپا و چین و ترکیه و روسیه است و به جزیی از نظام تحریم ها علیه تهران تبدیل نمی شود.
این اظهارات صریح نخست وزیر و دیگر مقامات عالی این کشور فضا را حتی برای وزیران و مسوولان اجرایی این کشور برای پیشبرد مثبت رایزنی ها با مسوولان ایرانی در حوزه های همکاری اقتصادی و حتی سیاسی و امنیتی بازگذاشته است.
وزیر خارجه ایران این بار در حالی در راس یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی عازم عراق می شود که پیش از او در سه روز گذشته، «بیژن زنگنه» وزیر نفت ایران، مذاکرات ثمربخشی را در حوزه همکاری نفت و انرژی با مقامات عراقی به اتمام رساند.
حوزه همکاری های نفت و انرژی در حال حاضر یکی از حوزه های مهم همکاری بود که در جریان رایزنی های دو وزیر نفت عراقی و ایرانی در سفر زنگنه به بغداد به آن پرداخته شد.
صادرات بیش از 18 میلیون مترمکعب گاز، بحث پژوهش های مطالعاتی برای بهره برداری از میادین مشترک نفتی، همکاری در زمینه سواپ نفتی و سرمایه گذاری شرکت های ایرانی در پروژه های نفتی، حوزه های گسترده ای از همکاری را بین دو کشور فراهم کرده است.
همین امر سبب شده است که دو کشور در سازمان اوپک مواضع همسانی در قبال سیاستگذاری های نفتی و افزایش قیمت های جهانی نفت داشته باشند که ماحصل این امر بر تصمیمات مثبت اوپک نیز در طول یکسال اخیر منعکس شده و در افزایش قیمت های نفت خود را نشان داده است.
جدا از مناسبات اقتصادی و مراودات تجاری، رفت و آمد حدود چهار میلیون زائر از دو کشور برای زیارت عتبات عالیات یا درمان و گردشگری از جنبه های مهم دیگر مناسبات بین دو کشور است که توانسته در تحکیم روابط اجتماعی بین دو ملت اثر شایان توجهی داشته است.
در کنار مجموعه این عوامل، نقش حامی همیشگی که جمهوری اسلامی ایران در روند سیاسی عراق و حمایت از رای و انتخاب مردم در دوره ها و دولت های مختلف این کشور انجام داده است، عامل مهم دیگری در نزدیکی دو کشور و عمق روابط فی ما بین بشمار می آید.
گرچه آمریکا انتظار داشت که با اعمال تحریم های یکجانبه ایران را از حیث اقتصادی زمین گیر کند، اما اعتماد سازی که تهران با دیپلماسی فعال روحانی - ظریف با شرکای خود در طول سنوات گذشته ایجاد کرده باعث شده است که تحریم ها کمترین اثرگذاری را در عرصه مناسبات اقتصادی ایران با این کشور داشته باشد.
آمار مثبت تراز تجاری ایران در 9 ماهه سال جاری گویاترین دلیل است و تاکید هند بر خرید نفت از ایران در جریان سفر اخیر ظریف به «دهلی نو» و یا تاکید عراقی ها بر حفظ و گسترش مناسبات خود با ایران از نمونه های بارز در این راستا است.
از نگاه ناظران عراقی نیز، در صورتی که اتحادیه اروپا اقدامات مربوط به «سازوکار ویژه مالی» (SPV) را به اتمام برساند، اروپا نیز در کنار روسیه، چین، هند، عراق و ترکیه و دیگر شرکای اقتصادی ایران، عملا از نظام تحریم های یکجانبه آمریکا جزء نامی باقی نمی گذارد و همه نشانه های آن برچیده خواهد شد.
به اعتقاد کارشناسان، قطع امید ترامپ و دارو دسته اش در کاخ سفید از شرکای ایران باعث شده است که امروز به کشورهای حاشیه ای در نظام تحریم ها متوسل شود تا شاید چند صباحی مرگ بالینی تحریم های یکجانبه اش را به تاخیر بیندازد.
چنانکه مقامات دو کشور در مناسبت های مختلف تاکید کرده اند ریشه های عمیق روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی فی مابین ایران و عراق در دو سطح مردمی و دولتی چنان است که اقدامات مخرب و خصمانه جریان سعودی و بعثی که بویژه در ماههای اخیر برای تضعیف این روابط صورت گرفته است، نتوانسته است خللی در روند رو به توسعه روابط ایجاد کند.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد نیز چند روز پیش در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه دفاع ملی عراق تاکید کرد که روابط ایران و عراق در کلیه زمینه ها آنگونه گسترش می یابد تا به عنوان الگویی موفق از همکاری دو کشور همسایه در روابط بین الملل در آید.
'ایرج مسجدی' با بیان این که نگاه ایران به عراق مبتنی بر رویکرد فرقه ای و حزبی نمی باشد بلکه نگاه انسانی، اسلامی و برادری است تاکید کرد : عراق هیچ دوستی صادق تر از ایران نخواهد داشت.
به هر روی، سفر ظریف به عراق در این برهه را می توان نقطه تحول تازه ای در سطح مناسبات دو جانبه سیاسی و اقتصادی ارزیابی و اثر مثبت آن بر اوضاع منطقه در حوزه اقتصاد و امنیت را مورد تاکید قرار داد.
خاورم *10*353*380*