منطق تحول و دینامیسم تغییر در شیعه کتاب می‌شود

عبدالمجید مبلغی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به خبرنگار مهر گفت: این کتاب در اصل فرآیند سامان یابی و هویت شیعه از ابتدای عهد امامان تا پایان حوزه اولیه علمیه بغداد است. به عبارتی در کتاب بحث شده که دوره تاریخی میان ائمه تا زمان حمله سلاجقه به شهر بغداد و مهاجرت شیعیان به نجف، چگونه شیعه از نظر هویتی سروسامان پیدا کرد و به عنوان یک جریان مهم شکل گرفت.

وی افزود: در اینجا من از چهار گفتمان شیعی صحبت کردم که سامانه فکری شیعه را شکل دادند: «گفتمان سیاسی شیعه»، «گفتمان شیعه اجتماعی»، «گفتمان شیعه دانشی» و «گفتمان شیعه هویتی». مباحثی چون تحول فقه هم در ضمن بحث درباره این چهار گفتمان مطرح شده است. تالیف این کتاب پنج سال طول کشید و انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی آن را منتشر می‌کند. هنوز عنوان این کتاب نیز قطعی نشده، اما شاید «شیعه و هویت» یا «سیر تطور شیعه نخستین» عنوان نهایی آن باشند.

مبلغی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا در کتاب صرفا به شیعه امامیه پرداخته شده یا دیگر فِرَق شیعه هم مطرح شده‌اند، گفت: تا حدی به فرقه‌های دیگر هم پرداخته‌ام. البته فِرَق دیگر روی بردار تاریخ ایجاد شدند و ما ابتدا تنوع فرقه‌ایی چندانی نداشتیم، هرچه در طول تاریخ جلوتر آمدیم، تکثر بیشتر شده است. تلاش من بر این بود که منطق تحول و دینامیسم تغییر را در شیعه در اطوار و ادوار تاریخی توضیح بدهم و در حین بحث تاریخی در دوره خاص جدایی یک فرقه، من سعی کردم نحوه جدایی را تا حدی شناسایی و توضیح دهم، اما بعد دوباره بحث را به شیعه  امامیه برگرداندم.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: جریان اصلی بحث کتاب و تداوم علمی تطور تفکر شیعی تا پایان حوزه علمیه بغداد بر اساس تمرکز روی شیعه امامیه شکل گرفته است، چرا که به هر حال جریان اصلی شیعه هم شیعه امامیه بوده است، البته شیعه اسماعیلیه و در دوره‌ای هم شیعه زیدیه بسیار مهم بودند. البته در این میان نباید فراموش کرد که تنها فرقه‌ای از شیعه که تداوم مستمر داشته و در جامعه به مثابه اقلیت بروز و ظهور بیشتری داشته شیعه امامیه است.

 دکتر عبدالمجید مبلغی پژوهشگر حوزه علوم سیاسی و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است. «درآمدی بر تروریسم پژوهی: رویکردها، تعاریف و موضوع‌شناسی فقهی» از جمله تالیفات منتشر شده مبلغی است. کتاب مجموعه مقالات «نواندیشی دینی» هم به کوشش مبلغی در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.