پرخاشگری؛ از تعریف تا درمان

خبرگزاری مهر، گروه جامعه،  میلاد سعیدی : موضوع اصلی آن ها این است که آیا پرخاشگری را باید بر اساس پی آمدهای قابل مشاهده تعریف کرد، یا بر اساس اهداف کسی که پرخاشگری را از خود بروز می دهد(اکبری، ۱۳۸۵: ۱۸۹) روان شناسان اجتماعی نیز اگر چه پرخاشگری را به صورت «آسیب رسانی عمدی» تعریف می کنند، ‌اما آن ها می دانند تعیین این که آیا عملی که باعث آسیب وارد شدن به دیگری شده است از روی قصد و عمل بوده یا نه، کاری بسیار دشوار است(بارون و همکاران، ‌۱۳۸۸: ۶۱۹)

به هر حال، ‌در لغت نامه فارسی، پرخاشگری به معنای «ستیزه جویی» آمده است. اتکینسون معتقد است که پرخاشگری رفتاری است که قصد آن، ‌صدمه زدن جسمانی و زبانی به فرد دیگر و نابود کردن دارایی اوست.

 باندورا نیز پرخاشگری را رفتاری می دانست که از نظر اجتماعی مخرب و صدمه زننده است و ارونسون در این خصوص می گوید: پرخاشگری از ویژگی های فطری و غریزی است و انسان، ‌حیوانی پرخاشگر و ستیزه جو می باشد» (شکاری، ‌۱۳۸۳: ۹۰).

 اما بهترین و جامع ترین تعریفی که از پرخاشگری ارائه شده، تعریف براون(BROWN) است. از نظر او «هر عمل و رفتاری که به طور مستقیم در جهت هدفی و به منظور آزار و اذیّت رساندن به دیگران که مایل نیستند مورد آزار و اذیت قرار گیرند اعمال شود» پرخاشگری نامیده می شود (صادقی و مشکبید حقیقی، ۱۳۸۵ :۳۱).                                                                                                                            

پرخاشگری‌  یک‌ نوع‌ رفتاری‌ است‌ که‌ از خشم‌ و عصبانیت ‌ نشأت‌ می ‌گیرد.این‌ رفتار را می ‌توان‌ به‌ دو گروه‌ تقسیم‌ بندی‌ کرد:

پرخاشگری‌ خصمانه

رفتاری‌ است‌ که‌ به‌ منظور صدمه‌ و آزار رساندن‌ به‌ دیگری‌ یا دیگران‌ ابراز می ‌شود؛ و هدف‌ در آن‌ صرفاً آزار رساندن‌ است. مثلاً کودکی‌ کودک‌ دیگر را می ‌زند و یا در مدارس‌ دیده‌ می‌ شود که‌ زنگ‌های‌ تفریح، کودکان‌ در حیاط‌ مدرسه‌ بعضاً به‌ کتک ‌کاری‌ می ‌پردازند.                                                                                            

پرخاشگری‌ وسیله‌ ای

رفتاری‌ است‌ که‌ فرد به‌ وسیله‌ آن‌ خواستار به‌ دست ‌آوردن‌ هدفی‌ دیگر است‌ و ابداً قصد حمله‌ به‌ دیگران‌ یا اذیت‌ کردن‌ آنها را ندارد.

البته‌ در این‌ میان‌ ممکن‌ است‌ لطمه‌ ای‌ نیز به‌ کسی‌ وارد شود. مثلاً کودکی‌ بزهکار کیف‌ خانمی‌ را می ‌رباید تا به‌ این‌ وسیله‌ مورد تشویق‌ و تأیید گروه‌ همسالان‌ قرار گیرد.

دیدگاه علوم پزشکی توارث و عملکرد سیستم عصبی و هورمونی را علت پرخاشگری می داند و متعاقبا در درمان آن نیز کاربرد دارو را در درمان ترجیح می دهد. دیدگاه روانشناسی رفتارگرایی بکارگیری رفتار درمانی در کنترل رفتار موثر می داند. دیدگاه روانشناسی شناختی علت پرخاشگری را طرز نگرش فرد می داند و در درمان به بازسازی شناختی فرد اعتقاد دارد. دیدگاه روانکاوی نیز رفتار نابهنجار را ناشی از عقده های سرکوب شده گذشته فرد می داند و در درمان این اختلالات نیز اعتقاد به برون ریزی این عقده های روانی بوسیله فنون روانکاوی از جمله تداعی آزاد دارد.                                                                                                                              

اگر چنانچه بخواهیم عوامل پرخاشگری را از دیدگاه های متفاوت نام برده و توضیح دهیم از بحث خارج است. بنابر این برخی از عواملی که باعث پرخاشگری می گردند را ذکر می کنیم. البته هیچ یک از عواملی که در اینجا نامبرده می شوند بتنهایی نمی توانند عامل پرخاشگری و یا هر اختلال دیگری باشند.                                             

این عوامل عبارتند از: ۱- عوامل خانوادگی ۲- عوامل شخصیتی ۳- وقایع تلخ گذشته ۴- ناکامی ۵- ژنتیک و عملکرد سیستم عصبی و هورمونی ۶- عوامل اجتماعی ۷- طرز نگرش افراد

در پایان باید گفت که در برخورد با پرخاشگری و یا هر اختلال روانی دیگری ۴ گروه موثر و مسئول هستند که در ابتدا باید از آحاد مردم گفت که همچون مشکلات جسمانی ، مشکلات روانی را نیز مهم به حساب آورده و از طرفی در نقطه مقابل مشاوران و روانشناسان حضوری فعال در جامعه داشته باشند و فقط به دنبال روش های نخ نما و کهنه کلینیکی نباشند. از بعد دیگر باید گفت دولت نیز باید در رابطه با اختلالاتی چون پرخاشگری قدمی بلندتر از شعار برداشته و یاری رسان باشد.در پایان از رسانه ها نیز این انتظار هست که با دیدی اجتماعی و علمی به این مسئله توجه کنند.                                                                                                            

 کارشناس ارشد مشاوره خانواده دانشگاه علامه طباطبایی