«جامعه‌شناسی مردم‌مدار در کارزار عمل» منتشر شد

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «جامعه‌شناسی مردم‌مدار در کارزار عمل» مجموعه‌ای است از ده مقاله به قلم جامعه‌شناسانی عموماً جوان از ملیت‌های گوناگون و مقدمه و موخره‌ای از مایکل بوراووی که طلایه‌دار عمده‌ این گونه از رویکرد جامعه‌شناختی محسوب می‌شود.

پیش از این، نشر نی با ترجمه‌ای به سرپرستی بهرنگ صدیقی، در قالب چهارده مقاله، جامعه‌شناسی مردم‌دار را معرفی کرده بود. یکی از مهم‌ترین مقالات آن مجموعه، مقاله‌ای بود نوشته‌ی بوراووی که در آن یازده تز جامعه‌شناسی مردم‌دار ارائه شده بود.

به گفته‌ بوراووی مقصود از جامعه‌شناسی مردم مدار آن علمی است که دغدغه‌اش «گروه‌های مردمی» و روشش آمیختن با آنان است. جامعه‌شناسی مردم‌مدار برخلاف جامعه‌شناسی‌های حرفه‌ای و سیاستگذار، «تاملی» است نه «ابزاری»، بنابراین به جای مباحث تکنیکی، دلمشغول ارزش‌ها و نیت‌هاست.

جامعه‌شناسی مردم‌مدار برخلاف جامعه‌شناسی‌های حرفه‌ای و انتقادی، به مردمانی توجه دارد که بیرون از دانشگاهند و حتی به شکل‌گیری آنها نیز کمک می‌کند. در حالی که رشته اقتصاد به بازارها می‌پردازد رشته سیاسی به دولت، جامعه‌شناسی مردم‌مدار با جامعه مدنی پیوند دارد که در آن خیل عظیمی از انجمن‌ها و جنبش‌ها در تقابل با دولت و اقتصاد حضور دارند.

«بوراووی» معتقد است جامعه‌شناسی و به ویژه جامعه‌شناسی مردم‌مدار مبین «منافع بشری است؛ منافعی که در گرو عقب راندن استبداد دولت و جباریت بازار است.» او همچنین جامعه‌شناسی مردم‌مدار را «فاقد هرگونه هنجار ذاتی» می‌داند تا آن حد که «می‌تواند در عین دفاع از چیزی چون بنیادگرایی مسیحی نوعی جامعه‌شناسی رهایی‌بخش هم باشد.

بوراووی در پیشگفتار کتاب حاضر چهار نوع جامعه‌شناسی را احصا می‌کند: حرفه‌ای، انتقادی، سیاستگذار و مردم‌مدار. به گمان او دو نوع اولِ جامعه‌شناسی رویکردی آکادمی‌محور دارند و دو گونه‌ی دیگر مخاطبان برون‌دانشگاهی را مدنظر قرار می‌دهند. این چهار گونه، نه چهار گرایش در جامعه‌شناسی، که چهار راه برای یافتن کارکردهای جامعه‌شناختی محسوب می‌شوند. (۲۲)

او آفاتی که ممکن است هر یک از این چهار گونه به آن دچار شوند را هم بیان می‌کند. جامعه‌شناسی حرفه‌ای با آفت خودارجاعی روبه‌روست، جامعه‌شناسی انتقادی ممکن است دچار جزم‌اندیشی شود،‌ جامعه‌شناسی سیاست‌گذار در معرض نوکرمآبی در قبال قدرتمندان قرار دارد و جامعه‌شناسی مردم‌مدار ممکن است عوام‌پسند (populist) یا عوام‌زده (faddish) شود.(۲۳)

این بیانِ بوراووی در واقع نوعی پاسخِ در عینِ پذیرش، به مهم‌ترین انتقادی است که به جامعه‌شناسی مردم‌مدار وارد می‌شود. به گفته‌ی بوراووی «جامعه شناسی مردم مدار وظیفه‌ای سیزیف‌وار به دوش دارد. از سویی وسوسه می‌شویم به جای جامعه‌شناسی مردم مدار یا به دانشگاه عقب نشینی کنیم یا اینکه به خوش‌خدمتی در برابر ادراکات عوامانه بپردازیم.» (۲۱)

این خط نازک سختی کارِ جامعه‌شناسی که بنا دارد آنگونه که بوراووی می‌گوید «در عصر بنیادگرایی بازار» رویکردی نه تفسیرگر (چنان‌که آکادمی و اصحاب قدرت می‌خواهند) و نه تاییدگر عوام را اتخاذ کند را نمایان می‌سازد. جامعه‌شناسی مردم‌مدار که ریشه در گفتمان چپ دارد و به گفته‌ی بوراووی برآمده از ایده‌های مارکس و دورکیم است از جمله رویکردهای پیش‌رو جامعه‌شناختی در قرن بیست‌ویکم محسوب می‌شود و اهتمام نشر نی و بهرنگ صدیقی در معرفی این رویکرد جالب توجه است.

ده مقاله‌ کتاب «جامعه‌شناسی مردم‌مدار در کارزار عمل» که هر یک به مسائل یکی از کشورهای جهان می‌پردازد (اسپانیا، فرانسه، کلمبیا، چین، هند، روسیه، آفریقای جنوبی، ایالات متحده، لبنان و فیلیپین) برآمده از دیالوگ مایکل بوراووی و دستیار ایرانی‌اش لاله بهبهانیان با جامعه‌شناسانی از سراسر دنیاست. این جامعه‌شناسان مسائل مبتلابه خود را با دانشجویان دانشگاه برکلی مطرح کرده‌اند و سپس مقاله‌ی مفصلی در مورد آن مسائل نوشته‌اند که در این کتاب جمع‌آوری شده است.

این خصوصیت تنوعی درخشان و ویژه به کتاب بخشیده است. یک کتابِ بینافرهنگی که با رویکردی یکسان مسائلی ناهمسان در سرتاسرِ کره‌ی خاکی می‌پردازد. بدون درگیری با جزم‌اندیشی‌های ناشی از نگاه از بیرون به مقوله‌ی دیگری، بودن درگیری با مقوله‌های نظیر جزم‌های شرق‌شناسانه، مخاطب را در معرض کاربستِ ایده‌های جامعه‌شناسی مردم‌مدار در جوامع گوناگون قرار می‌دهد و همین، این کتاب را از یک متنِ نظری خارج می‌سازد و به یک مجموعه‌ی متنوع برآمده از تجارب زیسته گوناگون تبدیل می‌سازد. صرفِ خواندن تیتر مقالات کتاب موید این سخن است.

در این کتاب با روندهای تغییر نگرش جامعه شناختی در هند و خصوصیات جامعه‌شناسی رسمی در این کشور، شکل‌گیری جامعه‌شناسی مردم‌مدار در آفریقای جنوبی پساآپارتاید، حرکت از جامعه‌شناسی سیاست‌گذار به سمت جامعه‌شناسی مردم‌مدار در جهان عرب با تکیه بر سوریه، مصر و فلسطین، بررسی جنبش اشغال وال‌استریت از منظر جامعه‌شناسی مردم‌مدار، چالش‌های فمینیستی در جامعه‌ی پدرسالار روسیه و... آشنا می‌شویم.

کتاب «جامعه‌شناسی مردم‌مدار» در کارزار عمل را مایکل بوراووی، فرانسیس فاکس پیوِن، ساری حنفی و... نوشته‌اند و ترجمه‌ آن را بهرنگ صدیقی و روح‌الله گلمرادی بر عهده داشته‌اند. این کتاب را نشر نی در تابستان ۹۷ با شمارگان ۷۰۰ نسخه و قیمت ۳۵۰۰۰ تومان منتشر کرده است.