جهت‌دهی هنرمندان برای نجات کالای وطنی/ از زن ایرانی غفلت کرده‌ایم

خبرگزاری مهر-گروه هنر-آزاده فضلی: پنجمین جشنواره «هنر مقاومت» همزمان با چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی در حالی در دی و بهمن ماه ۹۷ برگزار می شود که در این دوره بر مردمی بودن و محصول محوری تاکید شده و همچنین با رویکرد اعضای شورای سیاستگذاری، هنرهایی که ارایه آنها به صورت دیجیتال است مورد توجه ویژه هستند تا هم جوانان درگیر شوند و هم در کاغذ و انرژی صرفه جویی شود. از دیگر اهداف جشنواره «هنر مقاومت» ایجاد ارتباط نزدیک تری بین حلقه های تولید و توزیع است، به همین منظور بخش طراحی صنعتی بسیار مورد توجه قرار دارد. همچنین در بخش عکس این جشنواره، به موضوع مغفول مانده «زن ایرانی» توجه شده که اخیراً به شدت مورد هجمه‌های رسانه‌ای فرهنگی قرار گرفته است.

در نشستی با دست اندرکاران جشنواره «هنر مقاومت» به تحلیل و بررسی این رویداد هنری پرداختیم. در بخش اول نشست مسعود نجابتی دبیرکل جشنواره «هنرمقاومت» در مورد ضرورت‌ها و اهداف جشنواره صحبت و تاکید کرد جشنواره امسال از نگاه صرفا نخبه گرا فاصله خواهد گرفت و مدلی از جشنواره عمار را تجربه خواهد کرد.

در بخش دوم نشست پای صحبت‌های حسن قائدی دبیر بخش عکس، احمد عابدینی دبیر بخش طراحی صنعتی و امین صافی زاده دبیر بخش روابط عمومی و اطلاع رسانی نشستیم. در این بخش بر مسایلی چون غفلت از ابزار فرهنگی تاثیرگذار برای مقابله با هجمه‌های فرهنگی غرب و طراحی کالاهایی که به صورت مستقیم بر سبک زندگی مردم تاثیر دارد، تاکید و همچنین راهکارهایی برای این مسایل پیشنهاد شد.

قسمت پایانی این نشست را در ادامه می‌خوانید:

* با توجه به اینکه مقوله هنرهای تجسمی برای مردم نامأنوس است در حوزه روابط عمومی و اطلاع رسانی جشنواره چه اقداماتی صورت گرفته است تا آن را متناسب با اهداف تعریف شده به دل مردم ببرید؟

امین صافی‌زاده: نظرسنجی ها نشان می دهد که مردم با مفهوم هنرهای تجسمی آشنا نیستند آنها ممکن است روزی چند بار از میدان حر و میدان ولیعصر (عج) عبور کنند و ندانند که مجسمه میدان حر و دیوارنگاره میدان ولیعصر نیز هنر تجسمی محسوب می شود ولی آنها را می بینند و بر سلیقه بصیری شان تاثیر می گذارد.

ما با توجه به پتانسیل محدودی که داریم، کلیپی با توجه به گرایشات پنجمین جشنواره «هنر مقاومت» در دست تهیه داریم و امیدواریم زمینه پخش آن از صداوسیما مهیا شود. همچنین در بخش روابط عمومی برنامه تولیدی ترتیب داده‌ایم که شامل کلیپ های چند دقیقه‌ای درباره عملکرد و رویکرد جشنواره «هنر مقاومت» و با رویکرد علاقمندسازی مخاطب عمومی به هنرهای تجسمی است که در فضای مجازی و رسانه ملی منتشر خواهند شد.

نکته حایز اهمیت دیگر این است که ما از منابع انسانی دوره های گذشته جشنواره «هنر مقاومت» بهره بردیم و تعدادی از دبیران بخش های جشنواره امسال، نفرات برگزیده دوره های گذشته جشنواره هستند مثل حسن قائدی، حسن روح الامین و محمدرضا دوست محمدی.

* آقای قائدی به عنوان دبیر بخش عکس جشنواره «هنر مقاومت»، رویکردتان به آثار چیست، به این معنی که آیا عکس هایی با ترکیب بندی خاص با موضوع «زن ایرانی» مدنظرتان است یا تنها تاکید بر این موضوع خاص مدنظر است؟

حسن قائدی: این سال‌ها که در فضای مطبوعات و عکاسی هستم به این نتیجه رسیده ام که متاسفانه آثار دوستان عکاس، خروجی گالری‌ها، رسانه‌ها و کتاب های داخلی و خارجی نسبت به شأن زن ایرانی کم لطف بوده است، به‌ویژه طی سال های اخیر هجمه زیادی به زن ایرانی شکل گرفته و متاسفانه نقش عکس و عکاسی در این هجمه فرهنگی رسانه‌ای پررنگ و محسوس بوده است با این حال نمی توان عکاس را مقصر دانست اما می‌شود جامعه عکاسی را یکی از مقصران این کم‌لطفی به زنان ایرانی دانست.

فراموش نکنیم که به طورکلی نمایش تصویر مثبت از جهان اسلام با محدودیت‌ها و مقاومت‌های سرسختانه مواجه است به دلیل اینکه از یک سو تمام ابزارها و تجهیزات تاثیرگذار فرهنگیِ دنیا از جمله رسانه‌ها، موزه‌ها و گالری‌ها، انتشارات و شبکه توزیع در اختیار نظام سرمایه‌داری و ضداسلامی است و از سوی دیگر برای تاثیرگذاری در سایر جوامع  باید رسانه داشته باشیم تا حرف‌مان شنیده شود.

همیشه در هر مصاحبه‌ای این موضوع را مطرح کردم که جهان اسلام رسانه ندارد تا حرفش را از داخل به بیرون منتقل کند. جهان اسلام نیازمند رسانه‌ای فراگیر و تاثیرگذار است تا مرجعی برای علاقمندان باشند و این دغدغه همیشگی من بوده و هست. وقتی پیشنهاد دبیری مسابقه عکس «هنر مقاومت» به من داده شد بلافاصله موضوع «زن ایرانی» را مطرح کردم که خوشبختانه مورد استقبال دبیرکل جشنواره واقع شد.

دلیل استفاده نکردن از واژه مسلمان در عنوان مسابقه این بود که این ذهنیت ایجاد نشود صرفا قرار است به زنان مسلمان پرداخته شود بلکه فعالیت‌های اجتماعی زنان و بانوان سایر ادیان که در جامعه ایرانی زیست می‌کنند هم مورد انتظار جشنواره است. همه این موارد دلیل و دغدغه کلی من برای انتخاب عنوان «زن ایرانی» برای موضوع مسابقه عکس بود، اما قرار هم نیست با برگزاری این جشنواره تمامی کمبودها و نواقص را پوشش دهیم. هدف و نیت ما باز کردن یک معبر کوچک در این میدان مین بزرگ است تا دیگران بعد از ما نیز تلاش کنند معبر عریض‌تر شود بنابراین امیدوارم تداوم این موضوع را در دوره‌های آتی جشنواره «هنر مقاومت» یا سایر جشنواره‌ها شاهد باشیم.

* آیا شیوه اجرا یا تکنیک تولید عکس‌ها در انتخاب و داوری تاثیر دارد؟ رویکرد جشنواره در انتخاب آثار در بخش عکس بر چه مبنایی است، به این معنی که آیا عکس‌هایی با ترکیب‌بندی خاص مدنظر است یا صرفاً نمایش حضور زن ایرانی در جامعه؟

- رویکرد ما در بخش عکس پنجمین جشنواره «هنر مقاومت»، عکس‌های صرفاً مستند است. ماهیت عکس مستند بی‌واسطه بودن در نشان دادن یا بازنمایی واقعیت است در نتیجه هر تکنیکی که موجب تغییر در واقعیت شود یا اصالت موضوع را خدشه‌دار کند، نمی‌پذیریم. البته یک تبصره‌ای وجود دارد که در تمام دنیا پذیرفته شده اینکه «پرتره‌های محیطی» نیز جزو عکاسی مستند به حساب می‌آید بنابراین بازنمایی ابعاد مختلف حضور زن در تمامی بخش‌های اجتماع مورد نظر بوده و دوست داریم زندگی روزمره‌ای از «زن ایرانی» را در عکس‌ها شاهد باشیم و قرار هم نیست شعار بدهیم. در فراخوان هم اشاره شد که شرکت تمامی عکاسان اعم از حرفه‌ای و آماتور یا زن و مرد در این جشنواره بلامانع بوده و هیچ اشاره‌ای هم به ابزار تولید نکردیم یعنی برای جشنواره مهم نیست که عکس ها با دوربین حرفه‌ای یا تلفن‌همراه ثبت شده باشند بلکه کیفیت مشاهده و سندیت برای ما مهم است.

* نحوه پذیرش عکس‌ها به صورت تک عکس است یا مجموعه عکس؟

- فقط تک‌عکس می‌پذیریم. البته علاقمند به دریافت مجموعه‌عکس هم بودیم اما بودجه مقاومتی جشنواره سبب شد از حضور مجموعه‌عکس صرفنظر کنیم تا حمایت مالی بیشتری از شرکت کننده‌ها و برگزیده ها داشته باشیم. ویژگی‌ مسابقه عکس در این دوره از جشنواره مقاومت، امتیازدهی به شرح‌عکس یا کپشن است که در داوری تاثیرگذار بوده و نحوه نوشتن شرح‌عکس یکی از نکاتی است که داوران به آن اهمیت می‌دهند. این مورد برای اولین بار در تک‌عکس صورت می‌گیرد و امیدواریم از آن نتیجه بگیریم.

* آیا عکس های مربوط به گذشته نیز برای حضور در جشنواره انتخاب می شوند؟

- تاریخ تولید عکس‌ها برای این جشنواره مهم نیست و می تواند عکس‌هایی از حضور زنان در مبارزات دوران انقلاب یا دفاع‌مقدس باشد، اما عکس‌ها نباید در دوره‌های پیشین جشنواره «هنر مقاومت» شرکت کرده باشند.

* مراحل کار هیات انتخاب و داوری به چه صورت است؟

- در این مسابقه به دو دلیل هیات انتخاب نداریم. مهمترین دلیل این بود که مایل بودیم تمام عکس‌ها توسط داوران دیده شوند و دلیل بعدی ملاحظات مالی بود چون در تمام قسمت ها سعی کردیم از هزینه‌های اضافی فاکتور بگیریم تا هر مقدار پول باقیمانده را در قالب حق‌التصویر یا خرید پروژه به عکاس و جامعه عکاسی تزریق کنیم. در داوری هم از دو خانم یعنی شباهنگ کوثر و مریم کهوند استفاده می کنیم که هر دو کارشناسان عکاسی و ارتباط تصویری هستند به علاوه اینکه در کنار این دو خانم از فرهاد سلیمانی هم استفاده خواهیم کرد.

* به خرید پروژه اشاره کردید، در این مورد بیشتر توضیح دهید.

مصداقی نیز برای هر کدام از این رویکردها وجود دارد؟

- بله، ماهیت طراحی صنعتی به گونه ای است که اگر رها شود تولید اسراف می کند و مثال واضح آن مبلمان است، وقتی مبلمان جدیدتری به بازار می آید مردم بدون هیچ دلیلی مبلمان قدیمی را کنار می گذارند و جدید خریداری می کنند. در واقع این رشته با طراحی های جدید تبدیل به اسراف شده است.

در مورد سبک زندگی مردم و تجمل‌گرایی هم باید بگویم سبک زندگی مردم از سادگی خارج شده و به سمت تجمل‌گرایی رفته است و مردم دیگر ساده زندگی نمی کنند و حتی افرادی که درآمد خوبی ندارند، سعی می کنند خانه هایشان را طوری تزیین می کنند که انگار مدیرکل یک اداره یا وزارتخانه هستند. این مشکل را می‌توان به گردن طراحی محصولات انداخت، اما این همان هجمه های غربی است. مردم قدیم چه دلیلی داشتند که به جای صندلی روی فرش می نشستند، در حالی که اولین صندلی دنیا در موزه ایران باستان قرار دارد که متعلق به ایران است.

  الان بدون هیچ توجهی مردم از روی فرش نشستن پرهیز کرده و روی مبلمان می‌نشینند. این موضوع چه اثرات فرهنگی یا فیزیولوژیکی دارد، بماند اما این اتفاقی است که به دلیل ورود محصولات وارداتی رخ داده است و هر محصول زندگی ما را تغییر می دهد چون هر محصولی فرهنگ مخصوص به خود را دارد و ما برای این محصولات برنامه نداریم. بر این اساس لازم است محصولات به گونه ای طراحی شوند که با کیفیت خوب ما را به سمت ساده زیستی ببرند.

* با توجه به اینکه طراحی این محصولات زمان بر است و وقت زیادی می طلبد، آیا در فراخوان به این موضوع توجه شده است؟

- مطمئناً همین طور است به همین دلیل زمانبر بودن طراحی این محصولات، بر عکس همه بخش ها که ارسال آثار آنها تا اول آبان است، زمان ارسال آثار بخش طراحی صنعتی تا اول آذرماه است.

* طراحی صنعتی یا طراحی محصول با خلق مفاهیم جدید در حوزه‌های مختلف زندگی انسانی سروکار دارد و از این جهت بسیار تاثیرگذار است، آیا در جشنواره «هنر مقاومت» درصدد جهت دهی به هنرمندان و طراحان صنعتی بوده اید یا فقط بر طراحی محصولاتی با رویکرد زندگی ساده تاکید داشتید؟

- قطعاً یکی از اهداف جشنواره «هنر مقاومت» این است که معبری باز کنیم و خط و مسیری به هنرمندان و طراحان صنعتی نشان دهیم که آن را دنبال کنند، چراکه همین اصل، نجات دهنده کالای ایرانی است. ما اگر بخواهیم دنباله روی محصولات غربی با سبک آنها باشیم، همیشه دست دوم هستیم و هیچوقت نمی توانیم بهتر از اورجینال طراحی کنیم بنابراین تاکید ما بر این است که طراحی فرهنگی ایرانی داشته باشیم و مزیت افزوده های ایرانی را برای طراحی ایجاد کنیم، چه بسا با همین محصولات ایرانی بتوانیم به غرب هجوم بیاوریم. همچنان که شهید آوینی، سرباز جوان بوسنیایی با سربند دست نویس «الله اکبر» بر پیشانی را نماد غلبه فرهنگی انقلاب اسلامی به غرب می دانست. این غلبه فرهنگی ما باید از لحاظ محصولات هم اتفاق بیفتد، زمانی بود که فرش ایرانی به غرب می رفت و به نوعی به آنها تلقین می کرد چطور زندگی کنند، اما الان طراحان باید رویکردی را مدنظر قرار دهند تا فرهنگ با محصولات ایرانی به گونه ای آمیخته شوند که قابلیت صادرات داشته باشند.