عروسک‌هایی که جایگاه «باربی» را تصاحب کردند

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ ـ

از زمانی‌که عروسک «باربی» تولیدات انبوه‌اش را شروع کرده بود و درمیان کودکان جایگاه مقبولی برای خود دست و پا کرد، شرکت‌های مختلفی به تکاپو افتادند تا عروسک‌ها، به‌خصوص شخصیت‌های کارتونی و انیمیشنی‌شان را وارد دنیای اسباب‌بازی‌ها کنند. بسیاری از کمپانی‌های قدرتمند همانند والت دیزنی، ام‌جی‌آی، رین‌بو و... شخصیت‌هایی را خلق کردند که جایگاه «باربی» را کمی متزلزل کردند و در ذهن کودکان نشستند و ماندگار شدند، شخصیت‌هایی همانند عروسک‌های «برتز» که از انیمیشن «برتز و قالیچه پرنده» به دنیای عروسک‌ها راه پیدا کرد به صورت ۴ سال متوالی برنده جایزه‌ اسباب‌بازی سال مجله سرگرمی‌های خانوادگی شدند. همچنین از انیمیشن «یخ‌زده»، محصول کمپانی والت‌دیزنی شخصیت‌های السا و آنا تولید شد که برای کودکان جذابیت‌های بسیاری داشته و دارد و همچنان به عنوان پرطرفدارترین عروسک‌ها در جهان هستند. این عروسک‌ها به نوعی دنباله‌رو «باربی» بودند و از مولفه‌های این عروسک مشهور پیروی کردند و به مقبولیت خوبی رسیدند و در صدر بهترین‌ها قرار گرفتند. البته شاید این عروسک‌های اروپایی در رقابت با «باربی» قرار بگیرند اما قصد نداشتند همانند فولای اسلامی، لیکای ژاپنی و پولیپ کره‌ای، «باربی» را کاملا از دسترس کودکان حذف کنند و بر اساس فرهنگ اصیل و تمدن قدیمی‌ خود عروسک‌هایی را متناسب با کودکان‌شان تولید کنند. کمپانی‌ها عروسک برتز، سیندی و وینکس خودشان بودند با شباهت‌هایی به «باربی»! منتقدان و روان‌شناسان درباره مفاهیم تربیتی و تاثیرات این عروسک‌ها همان نقدهایی را داشتند که درباره عروسک «باربی» گفته بودند، روان‌شناسان معتقدند که این عروسک‌ها به کودکان القا می‌کنند تا به خودشان به عنوان کالای جنسی نگاه کنند. این گزارش، درباره رقیبان اروپایی «باربی» است.

«تینکر بل»

«تینکر بل»، عروسک جادوگر خیالی است که توسط کمپانی والت‌دیزنی و براساس داستان «پیترپن» و رمان «پیتر و وندی» ساخته و پرداخته شده است. او بیش از ۶۰ سال است که یکی از شخصیت‌های مهم کمپانی «والت‌دیزنی» است و به عنوان نماد جادوی دیزنی شناخته می‌شود. «تینکر بل» در ابتدای بسیاری از فیلم‌ها و انیمیشن‌های «والت‌دیزنی» با چوب جادویی‌اش دیده می‌شود او مثل باقی پری‌ها پرواز می‌کند و می‌تواند با پاشیدن گرده جادویی روی دیگران آن‌ها را هم به پرواز درآورد. از مهم‌ترین ویژگی این عروسک خلق کردن است. از دیگر ویژگی ظاهری «تینکر بل»، چشمانی آبی، موهای طلایی، پوست سفید و روشن، گونه‌های برآمده، قد کوتاه است که لباس‌هایی شبیه برگ گل سبز و و تازه بر تن دارد.

عروسک ‌های «تینکر بل» تنوع در مدل‌های خود دارد، که به عنوان «رزتا، پری باغ‌ها»، «سیلورمیست، پری آب‌ها»، «فان، پری حیوانات که به پرنده‌ها پرواز را یاد می‌دهد یا حیوانات را از خواب زمستانی بیدار می‌کند»، «اریدسا، پری نورانی و خالق رنگین‌کمان‌ها»، «ویدیا، پری پُرسرعت و خالق نیروهای طبیعت» و «پریوینکل، خواهر دوقلوی تینکر بل و پری سرما و زمستان» در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. از محصولات ارائه شده عروسک «تینکر بل» می‌توان به لباس‌های بل، لوازم‌التحریر، کیف کولی مدرسه، صندل، لیوان جادویی، کفش و... اشاره کرد.

این عروسک که شخصیتی از انیمیشن «تینکر بل» است در ۲۱ سپتامبر، ستاره ۲۴۱۸ پیاده‌رو مشاهیر هالیوود شد، او سیزدهمین شخصیت کمپانی «والت‌دیزنی» است که این افتخار را به دست آورده است.

«برتز»

یکی از حریفان قدرتمند باربی عروسک «برتز» است. عروسک‌های برتز توسط شرکت آمریکایی «ام‌جی‌ای» که پدید آورنده آن اسحاق لاریان که یهودی است و در کاشان به دنیا آمده، طراحی و ساخته شدند و فروش آنها در سال ۲۰۰۱ آغاز شد. تفاوت طراحی این عروسک‌ها با باربی داشتن سری بزرگ و چشم‌های بادامی شکل است. چهار عروسک «جید، یاسمین، کلویی، ساشا و رایا» موفقیت قابل توجه‌ای داشتند، دوستان جدیدی هم برای آن‌ها طراحی شد تا پاسخگوی تقاضا و سلیقه‌های متفاوت باشد. «برتز» نیز مانند تمام عروسک‌های با لوازم شخصی و جانبی بسیاری فروخته می‌شد. این عروسک‌ها اشتیاق شدیدی به مُد دارند و لباس‌هایی که می‌پوشند بسیار فشن و متفاوت است عموما هم اسپرت بر تن می‌کنند، بیشتر به سمت مارک‌های تجملاتی و گران‌قیمت می‌رود و کفش‌های بزرگ لژدار می‌پوشد. از ویژگی‌های ظاهری این عروسک، صورت‌ها و لب‌های بزرگ، چشمان درشت، موهای بلند و رنگارنگ و اندام‌های زنانه هستند. طراحان این شخصیت، با تنوع چند ملیتی دادن به برتز، طرفداران جهانی بیشتری از ملیت‌ها و نژادهای مختلف برای خود جذب می‌کنند. جید عروسکی با موهای قهوه‌ای و رنگ پوست برنزه، یاسمین عروسکی با موهای مشکی چشمانی کشیده و رنگ پوست سفید، کلو عروسکی با موهای بلوند و رنگ پوست و چشم روشن، ساشا عروسکی با موهای تیره و پوست سیاه و رایا عروسکی با موهای بلوند و رنگ پوست سفید و چشمانی آبی است.

این عروسک‌ها هم‌چنین یک فیلم سینمایی، سریال، آلبوم موسیقی و بازی‌های ویدئویی و رایانه‌ای ساخته شد. عروسک‌های برتز به اندازه‌ای موفق بودند که شرکت متل مجبور شد در سال ۲۰۰۳ برای کنترل بازار دو خط تولید برای دو عروسک جدید تحت عنوان «فلاواس» و «مای سین» راه اندازی کند. تولید عروسک‌های برتز هم چنان ادامه دارد. هرچند این عروسک از سوی انجمن روانشناسی آمریکا متهم به داشتن ظاهری غیرواقعی و جنسیت‌گرایانه شده و برای کودکان که اکثریت مشتریان آن را تشکیل می‌دهند، نامناسب است. در سایت رسمی مایکروسافت «msn» با عنوان آیا عروسک‌های برتز بیش از حد عریان نیستند؟ به آثار مخرب این عروسک برای کودکان اشاره کردند و خواستار برخورد با آن شدند. موسسه مبارزه با تبلیغات آزاد کودکان «CCFC» معتقد است این عروسک‌ها، دختران را تشویق می‌کنند تا به خودشان به عنوان کالای جنسی نگاه کنند.

«وینکس»  

مجموعه عروسک‌هاب «وینکس» هفت شخصیت «بلوم، فلورا، تکنا، میوسا، لایلا، استلا، راکسی» هستند. «وینکس» در مسئله جادو از هری‌پاتر، در موضوع پری بودن از تینکر بل، در نوع پوشش و لباس پیشرفته‌تر از باربی، در چند شخصیتی بودن هم از برتز الگوبرداری کرده است. شکل ظاهری عروسک‌های «وینکس» بدنی لاغر و قد بلند، دست و پاهای کشیده شبیه حشرات، موهای رنگارنگ، چشمان درشت و کشیده و لب‌ها و بینی کوچک است. عروسک‌های «وینکس» دارای ۱۱ مَفصل هستند که اجازه می‌دهند عروسک‌های به مدل‌ها مختلف درمی‌آیند و همچنین قابلیت تبدیل شدن از یک دختر به یک پری را دارند که برای این قابلیت بال‌هایی در پشت عروسک تعبیه شده است. از محصولات که در کنار این عروسک عرضه شده، کیف، کفش، مدادرنگی جادویی، لوازم اتاق خواب و... است.  

«تامی»

عروسک «تامی» عروسکی ۱۲ اینچ بود که توسط شرکت «آیدیل» در سال ۱۹۶۲ ساخته شد. این عروسک با شعار «عروسکی که دوست دارید آن را لباس بپوشانید»، مدعی بود که پرتره  یک نوجوان آمریکایی معمولی به صورتی عادی‌تر و نرمال‌تر از باربی به نمایش می‌گذارد. «تامی» نیز کمد لباسی وسیع و بزرگ، خانواده‌ای عروسکی، دوستان عروسکی، خانه، خودرو و وسایل کوچک داشت. نمونه اندکی متفاوت‌تر و بزرگ‌تر «تامی» در سال ۱۹۶۵ و تحت عنوان «تامی جوان» تولید شد. با این وجود در طول همان سال از محبوبیت «تامی» کاسته شد و در سال ۱۹۶۶ تولید آن متوقف شد

«سیندی»

این عروسک «سیندی» در سال ۱۹۶۳ توسط شرکت «پدیگری» ساخته شد و در واقع واکنش انگلیس به محبوبیت باربی بود. اولین لباس‌های او توسط طراحان لباس مشهور طراحی شدند و از مُد روز پیروی می‌کردند. «سیندی» سریعا به موفقیت رسید، سازنده و طراحان این عروسک مجبور بودند برای تامین تقاضا به شدت تلاش کنند و تمام نوآوری ها را به کار گیرند. «سیندی» به پرفروش‌ترین عروسک بریتانیا تبدیل شد و در سال های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۰ جایزه «عروسک سال دختران» را از آن خود کرد. به مدت ۲۰ سال سیندی و لباس‌ها و لوازم‌اش منعکس‌کننده آخرین مد و سبک زندگی دختران بود. «سیندی» برای هر موقعیتی لباسی مخصوص داشت؛ لباس کار پرستاری یا مهمانداری، لباس مهمانی و لباس‌هایی برای زندگی روزمره. اما اواسط دهه ۸۰ بود که شرکت «پدیگری»، علی‌رغم تمام تلاش‌ها برای به روز بودن و مقابله با حریفان خارجی و حتی تولید عروسکی متفاوت تحت عنوان «سیندی با ظاهر جدید»، کنترل بازار را از دست داد. سال ۱۹۸۶ بود که شرکت تمام حقوق «سیندی» را به شرکت آمریکایی «هاسبرو» فروخت.  شرکت هاسبرو عروسک را بازسازی کرد تا ظاهری آمریکایی به آن ببخشد. اما با توجه به رشد روزافزون محبوبیت باربی، «سیندی» به موفقیت چندانی نرسید و شرکت هاسبرو در سال ۱۹۹۷ تمام حقوق آن را به شرکت «پدیگری» بازگرداند. با این وجود «سیندی» هنوز از مارک‌های تجاری صنعت عروسک‌سازی محسوب می‌شود.

«السا و آنا»

عروسک‌های «السا و آنا» شخصیت‌های عروسکی انیمیشن «یخ‌زده» هستند که این دو عروسک براساس رمان «ملکه برفی» اثر ادبی نویسنده مشهور «هانس کریستین آندرسن» ساخته و پرداخته شده‌اند. این محصول کمپانی بزرگ والت دیزنی است، در انیمیشن می‌بینیم شخصیت «السا» قدرتی خارق‌العاده دارد که آن قابلیت منجمد کردن همه چیز است و با این قدرت، او می‌تواند باعث نابودی یا نجات جهان شود. از شعارهای این عروسک «رها شو» و از زندگی لذت‌ببر است. شکل ظاهری این عروسک که به سبک کلاسیک قدیمی طراحی شده است اندامی لاغر و قد بلند، پوست سفید با گونه‌های گل‌انداخته، موهای بلوند و نارنجی، چشمانی درشت و کشیده و آبی دارد. از محصولات عرضه شده در کنار این عروسک لوازم‌التحریر، لوازم اتاق خواب و... است. همچنین انیمیشن «یخ‌زده» در مدت کوتاهی به پُرفروش‌ترین انیمیشن تبدیل شد.