پشت پرده آلودگی هوا در روزهای گرم تهران

حسین حسن‌خانی، كارشناس فني شركت كنترل كيفيت هوا تهران در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این‌که آلاینده‌های هوا در تهران به دو دسته آلاینده‌های گازی و ذرات معلق تقسیم‌بندی می‌شوند، اظهار کرد: آلاینده‌های گازی شامل منوکسیدکربن، ترکیبات اکسیدهای نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و ازون هستند. در فاز ذرات معلق نیز در حال حاضر ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون و ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در شهر تهران اندازه‌گیری می‌شوند.

حسين حسين‌خاني گفت: تمرکز پروژه منشایابی ذرات معلق شرکت کنترل کیفیت هوا تهران، ریزگردها یا ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون و ۱۰ میکرون است. منشا منوکسیدکربن در شهر تهران خودروهاست. البته در حال حاضر به دلیل این‌که ناوگان شهری از سیستم کاربراتوری خارج و تبدیل به سیستم انژکتوری شده است، میزان منوکسیدکربن در تهران به حد استاندارد رسیده و در حال حاضر معضلی به عنوان منوکسیدکربن نداریم.

این کارشناس فنی شرکت کنترل کیفیت هوا تهران ادامه داد: آلاینده‌هایی چون اکسیدهای نیتروژن، ازون، دی‌اکسید گوگرد به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مربوط به خودروها می‌شوند. دی‌اکسید گوگرد از خودروهای دیزلی و سنگین تولید می‌شود البته این آلاینده حاصل از صنایع نیز است ولی در شهر تهران بیشتر مربوط به حمل و نقل شهری می‌شود.

حسن‌خانی با بیان این‌که ازون یک آلاینده ثانویه است که از ترکیب گرمای هوا و اکسیدهای نیتروژن تولید می‌شود، گفت: تا حدودی می‌توان ازون را حاصل احتراق ناقص سوخت خودروها دانست.

او در ادامه با اشاره به این‌که ذرات معلق کمتر از ۲.۵ و ۱۰ میکرون عمده‌ترین پارامترهای آلاینده هوا هستند، اظهار کرد: در اکثر مواقع اعلام شاخص کیفیت هوا بر اساس این آلاینده‌ها است. ذرات معلق نیز به سه گروه ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون و ذرات معلق با قطر کمتر از ۰.۱ میکرون تقسیم‌بندی می‌شوند که میزان اثرگذاری نامطلوب این ذرات بستگی به قطر آن‌ها دارد.

این کارشناس فنی شرکت کنترل کیفیت هوا تهران در ادامه تصریح کرد: ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون اثرات مخرب‌تری نسبت ذرات دیگر بر سلامتی موجودات زنده به‌ویژه انسان دارند چرا که نفوذپذیری این ذرات بر سیستم تنفسی زیاد است و به دلیل کوچک بودنشان به‌سرعت جذب خون می‌شوند. این ذرات همچنین ترکیبات فلزی سنگینی مانند منگنز، آرسنیک، سرب و ذرات کربن دارند که برای سلامتی انسان‌ها خطرناک است.

حسن‌خانی افزود: ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون همچنین می‌توانند سبب ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، تنفسی و کاهش وسعت دید شوند. همچنین این ذرات به دلیل ریز بودنشان در کیسه‌های هوایی جذب و وارد جریان خون می‌شوند و می‌توانند از این طریق سبب بیماری شوند بنابراین ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در حال حاضر برای ما اهمیت بیشتری دارند و غالبا این آلاینده است که شاخص کیفیت هوا تهران را وارد شرایط ناسالم می‌کند.

او گفت: استاندارد مورد قبول برای ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون طی ۲۴ ساعت ۱۵۰ و سالانه ۱۵۰ میکروگرم بر متر مکعب است. این مقدار برای ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون روزانه حدود ۳۵ میکروگرم بر متر مکعب است همچنین میزان استاندارد این ذرات سالانه ۱۵ میکروگرم بر متر مکعب است.

این کارشناس فنی شرکت کنترل کیفیت هوا تهران در ادامه توضیح داد: گاهی ذرات مایع، گرده گیاهان و نمک‌های دریایی نیز می‌توانند ریزگرد یا ذرات آلاینده را تولید کنند. طی سه سال گذشته چگونگی تولید ذرات معلق را بررسی و منشایابی کردیم. براساس یکی از نتایج به دست آمده در ۹۱ درصد از روزهایی که این پروژه را انجام می‌دادیم وضعیت آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون - که شاخص اصلی کیفیت هوا تهران است - بالاتر از حد مجاز بود.

حسن‌خانی ادامه داد: همچنین نتایج آنالیز شیمیایی نشان داد که به‌طور میانگین ذرات آلی، گرد و غبار، سولفات‌های بدون نمک به ترتیب عدد ۳۵، ۲۵ و ۱۱ درصد سهم در جرم میزان ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون تهران را داشتند. غلظت ذرات آلی نیز ۲۸.۸۰ میکروگرم بر متر مکعب بود که حدود ۱۳ تا ۵۴ درصد میزان غبارهایی بود که در هوا تهران آنالیز کردیم.

او گفت: در بیشتر ماه‌های سال به غیر از ماه‌های گرم و خشک مانند خرداد، تیر، مرداد و شهریور مولفه‌های اصلی در جرم ذرات معلق، ذرات آلی بودند.

این کارشناسی فنی شرکت کنترل کیفیت هوا تهران در ادامه اظهار کرد: مجموع ترکیبات کربنی مانند کربن آلی، کربن سیاه، کربن‌های ارگانیک و عنصری در طول این نمونه‌برداری ۳۸ درصد از غلظت غبار ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون هوا را تشکیل داده بودند. میزان این کربن‌ها در جرم ذرات بین ۲۰ تا ۷۰ درصد متغیر است.

حسن‌خانی با اشاره به این‌که برای انجام پروژه منشایابی ذرات معلق تهران از سیستم‌های مدل‌سازی مختلفی استفاده کردیم، گفت: این سیستم‌های مدل‌سازی ما را به این نتیجه رساندند که وسایل نقلیه بنزینی ۷۲ درصد میزان کربن ارگانیک در ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون را تشکیل می‌دهند. به این معنا که وسایل نقلیه دیزلی و بنزینی بیشترین سهم انتشار در ذرات معلق شهر تهران را دارند البته گرد وغبار به دلیل خشکی هوا در ماه‌های گرم سال به بیشترین میزان خود می‌رسند.

به گفته او، خودروهای دیزلی یکی از منابع انتشار کربن سیاه در شهر تهران هستند. امروزه برخی ایستگاه‌های سنجش آلایندگی هوا تهران این مقدار را به صورت آنلاین اندازه‌گیری می‌کنند که نتایج آن پس از بررسی اعلام خواهد شد.