اسناد تاریخی خطر نیستند و ترس ندارند/پنج مرتبه ممیزی کتابی که تنها سند است، چه معنایی دارد؟

به گزارش خبرنگار ایلنا، علی باغدار دلگشا به انگیزه‌ی انتشار کتاب «مکتوبات خیالی: اسنادی از گفتمان سیاسی عصر مشروطه» در یادداشتی اختصاصی از حذف و جرح اسناد تاریخی در کتاب‌‌ها گلایه کرده است.

 کامل این یادداشت بدین شرح است:

از اواسط دورۀ ناصرالدین شاه قاجار با تغییر ساختار اجتماعی و سیاسی کشور و تبلیغ روشنفکران برای برقراری نظام سیاسی نوین و استقرار حاکمیت قانون، قدرت مطلقه و شبه استبدادی وقت که جایگاه و قدرت سیاسی خود را در خطر می دید به مقابله با هر نوشته و مکتوبی پرداخت که از قانون و تفکیک قوا صحبت می‌کرد؛ برای نمونه در این برخورد که تا اواخر دورۀ محمد علی شاه قاجار تداوم داشت؛ دگراندیشان متعددی ترک وطن کردند، عده‌ای چون یوسف خان مستشارالدوله زندانی شدند، دیگرانی چون کرمانی و ملکم از وطن گریختند و دسته‌ای دیگر چون ملک‌المتکلمین، سیدجمال واعظ، جهانگیرخان صوراسرافیل و سلطان العلمای خراسانی در باغ شاه به جرم مشروطه‌خواهی به قتل رسیدند. وجود اختناق در شرایط سیاسی جامعه باعث شد تا منتقدان اجتماعی و دگراندیشان جامعه از زبان طنز و داستان برای بیان وقایع و حقایق جامعه استفاده کنند؛ "مکتوبات خیالی" که بیان رخدادهای واقعی در قالب روایت‌هایی داستانی است، بارزترین وجه انتقادی نو در گفتمان سیاسی دورۀ مشروطه است.

کتاب "مکتوبات خیالی: اسنادی از گفتمان سیاسی عصر مشروطه" که نخستین بار در سال ۲۰۱۷ میلادی توسط شرکت کتاب در لس‌آنجلس منتشر شده است، چنین روایت و رخدادی را نشان می‌دهد. این کتاب جنبۀ سندی دارد، پنج مکتوب مندرج در آن از خلال بررسی بیش از پانزده هزار برگ مطبوعاتی مستخرج شده است و حاصل چهار سال ورق زدن اوراق مطبوعاتی دورۀ قاجار می‌باشد. "مکتوبات خیالی" نشان دهندۀ نبوغ فکری دگراندیشان دورۀ قاجار برای بیان حقایق است. اوضاع سیاسی ایران در سال‌های پس از مشروطه را نشان می‌دهد و تلاش استبداد برای مقابله با قانون خواهی و آزادی را نمایان می‌کند. دغدغه‌مندی افرادی ناشناس یا نا معروف را ترسیم می‌کند که چگونه به مبارزه با استبداد و دیکتاتوری داخلی پرداخته‌اند و چه تلاش‌هایی برای ایجاد آگاهی در جامعۀ خود داشته‌اند. این مکتوبات، چهرۀ واقعی افرادی چون شیخ فضل الله نوری را در نظر بخشی از جامعۀ ایران در دورۀ مشروطه نشان می‌دهد – البته به اجبار مجبور به حذف هر بخشی شدم که نام شیخ فضل الله در آن آمده بود- ، ایستادگی سنت گرایان و متحجران را در برابر استفاده از دوش حمام به جای خزینه‌های عمومی نمایان می‌سازد و از وطن پرستی و حفظ استقلال و آزادی ایران سخن می‌گوید. "مکتوبات خیالی" در حقیقت وجه انتقادی نو در گفتمان سیاسی و البته اجتماعی دورۀ مشروطه است.

و اما سخن آخرم با بخش ممیزی کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی!

صبر بیشتری داشته باشند. اسناد تاریخی خطر نیستند و ترس ندارند. آگاهی بخشی در جامعه واهمه‌ای ندارد. پنج مرتبه ممیزی خوردن برای کتابی که تنها سند است و دیگر هیچ نمی‌دانم چه معنایی دارد؟ حذف خط‌های متعدد اسناد برابر است با تحریف تاریخ و جعل اسناد تاریخی، بیایید به اسناد تاریخی‌مان احترام بگذاریم، تاریخ را تحربف نکنیم، اسناد تاریخی ما، پیشینه‌های هویتی ما هستند، خودمان به تاریخ و هویت خودمان احترام بگذاریم. افرادی باسواد و دانشمند را برای بررسی و دادن مجوز نشر به کتاب‌هایتان برگزینید نه افرادی فاقد کمترین اطلاعات تاریخی و دارای نگاه‌های کاملا ایدئولوژیک و غیرعلمی. هرچند من مجبور به حذف خطوطی شدم اما شگفت آن که " [...] " گذاشتن در مورد بخش‌های حذفی هم، بخشی از مواردی بود که همان افراد کم سواد دستور حذفش را به من داده بودند، بگذریم به قول متن مندرج در مکتوب خیالی نالۀ وطن:

این چه خوابی است که دنبالش بیداری نیست

این چه مستی است که راهش سوی هشیاری نیست...