خبرنگار مرده‌شوی نیست

در سال‌هایی که خبرنگار بودم سخن‌های خوش و ناخوش و نوشته‌های خوب و بد بسیار خوانده و بسیار شنیده‌ام اما در این میان یک حرف که از سوی برخی خبرنگاران و استادان این رشته (که این روزها تعدادشان هم کم نیست) طرح شد برایم سخت آمد و در عجب ماندم که چطور یک خبرنگار یا استاد روزنامه‌نگاری می‌تواند چنین سخنی بگوید. این جمله را زمانی می‌شنیدم که به برخی انتقاد می‌کردم چرا با فلان رسانه همکاری می‌کنید. جوابشان این بود: «خبرنگار، مرده‌شوی است و برایش فرق نمی‌کند چه مرده‌ای می‌شوید!»

اینکه استادی با همه دانشجوهایی که داشته و دارد چنین سخنی بر زبان براند یک فاجعه است؛ فاجعه از این جهت که گویی انسان و آزادی او فاقد ارزش‌اند و می‌توان با هر فرد و گروه و جریانی که در برابر آزادی است و انسان را ابزاری در خدمت خود می‌بیند، همکاری کرد.

این همکاری شاید تأثیرگذارترین عامل در تحکیم پایه‌های جریانات یا نظام‌های توتالیتر و اقتدارگر است؛ خبرنگاری که با ایده «خبرنگار مرده‌‌شویی است که برایش مرده فرقی نمی‌کند» چنان خدمتکاری می‌شود که افکار عمومی و پایه‌های فکر یک جامعه را همسو با اقتدارگرایان می‌کند.

در عین حال این را باید پذیرفت که در موقعیت‌های سخت و دشوار و برای گذران زندگی می‌توان تا حدودی از اصول و آرمان‌ها عقب نشست اما نه تا آن حد که در برابر آزادی و انسان قرار گرفت و افکار عمومی را آماده پذیرش آن کرد. جا‌دارد اینجا از نویسنده کشورمان محمود دولت‌آبادی وام بگیرم که گفت این روزها بسیاری از نویسندگان آرمان‌های بزرگ ندارند و آرمانخواهی در میان این طیف مرده است. بخشی از جامعه خبرنگاری که استادان را هم شامل می‌شود آرمان‌‌های بزرگ را زیر پا گذاشته‌اند و به مصلحت و منافع شخصی، آن هم به شکل زیاده‌خواهانه رو آورده‌اند.

خبرنگار متعهد است و لازم است برای خود رسالت قائل باشد. این رسالت و تعهد به هیچ روی، شکل و ماهیت ایدئولوژیک نخواهد داشت. روزنامه‌نگاری که رویکرد ایدئولوژیک دارد و اندیشه خود را فدای آرمان‌خواهی ایدئولوژیک می‌کند به همان اندازه خبرنگاران و استادانی که خبرنگاری را مرده‌شویی می‌دانند، گناهکار است.

رسالت خبرنگار، فعالیت برای انسان و آزادی است. این رسالت بیشتر جنبه انتقادی دارد تا اثباتی. او باید شرایط موجود را برای رسیدن به شرایط مطلوب نقد کند و صدالبته در این میان باید همه‌چیز دقیقا سنجیده شود. گاه لازم است برای رسیدن به آرمانی بزرگ، موقتا از آرمان‌های کوچک گذشت اما نه آنکه به آرمان پشت کرد و جامعه را در حد مرده‌ای که باید شسته شود، تنزل داد.