روایت سرممیز اداره‌ کتاب‌ از سانسور: کاری به کیهان و شرق نداریم

خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ : نام اسماعیلی امینی بیشتر با شعر و نقد شعر همراه بوده است. شاعری کم حاشیه و منتقدی صریح که نظرات قابل توجهی در حوزه شعر داشته و البته خود نیز دستی در کار شعر طنز دارد. امینی اما به تازگی در گفتگویی یکساعته با مجله ادبی بنیاد شعر و ادبیات داستانی به صراحت درباره اداره کتاب و سانسور کتاب-تعبیری که اصرار دارد باید به جای ممیزی از آن استفاده کرد- صحبت کرده است تا برای اولین بار یکی از سرممیزان اداره کتاب وزارت ارشاد با اذعان به مسئولیت خود و با تاکید بر اینکه وقتی در این موضع فعالیت می‌کنی باید تبعات آن را بپذیری، درباره این اداره و سازوکار حاکم بر ممیزی کتاب صحبت کرده است.

امینی در این گفتگو سانسور کتاب را حق حاکمیت ندانسته و تاکید می‌کند ممیزی و سانسور حق عرف حاکم بر جامعه است چرا که حاکمیت‌ها و دولت‌ها دادم در حال تغییر هستند اما عرف جامعه خیر.

وی در ادامه با اشاره به اینکه ناشران معتبر در کشور خود دارای گروه‌های ارزیابی کیفی و محتوایی هستند، از طیف ناشران به تعبیر او، کاسب یاد می‌کند که بیشترین هیاهو در بازار کتاب درباره ممیزی را صورت می‌دهند: برخی ناشران کاسب با هیایو درباره ممیزی کتاب بازار گرمی می‌کنند. مثلا طرف کتابی را که متعلق به ناشر دیگری است برای انتشار عرضه کرده و مجوزش را نگرفته و بعد هیاهو می‌کند که من ممنوع الکار شده‌ام. مثل کسی که به جرم دزدی بازداشت می‌شود و بعد مدعی می‌شود دولت تحمل من را ندارد.

امینی در بخشی از این گفتگو تاکید کرده است که هر کسی که دستور و قانونی را صادر می‌کند باید مسئولیت آن را نیز بپذیرد، عنوان داشته است: روحیه‌ای وجود دارد که تصمیمی حکومتی را می‌گیرد اما مسئولیتش را قبول نمی‌کند در حالی که باید از تصمیمات معقول دفاع کرد و پشت آن ایستاد.

این شاعر در ادامه با بیان اینکه خیلی از آثار داستانی که برای کسب مجوز به ارشاد می‌آید رمان نیست بلکه به تعبیر وی «الفی شلفی» است، عنوان داشته است: در هیچ کجای دنیا مانند ایران درباره خیانت و بی‌بندوباری رمان نوشته نمی‌شود و یا اگر می‌نویسند با این غلظت نمی‌نویسند. در دنیا کسانی که این دست آثار را می‌نویسند نام مشخص دارند. به آنها می‌گویند هرزه‌نگار و نه نویسنده. ناشرشان هم مشخص است.

وی در ادامه در پاسخ به سوالی درباره چرایی بررسی این دست آثار در اداره کتاب می‌گوید: در بخش شعر به طور مشخص قانونی داریم که اگر اثری موجب وهن شعر بود اجازه انتشار پیدا نمی‌کند. کاربرگ‌های قانونی ما هم در این زمینه‌ها محرمانه نیست. در اختیار ناشران است.

امینی در بخش دیگری از این گفتگو درباره سانسور سلیقه‌ای کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید: ممکن است در جریان ممیزی کتاب چیزی از چشم ممیز افتاده باشد. بودند کتابهایی که سراسرش توهین به همه چیز ما بود اما به دلیل بی‌سوادی بررس کتاب مجوز گرفته بود. من جلوی تجدید چاپ این اثر که از قضا پرفروش هم بود گرفتم. مولفانی که اسمشان همراه است با مفسده و با این نام مشهورند یا کسانی که فساد و وطن‌فروشی شهره‌اند مثل شاهین نجفی، حتی یک خط از آثارشان مجوز انتشار نمی‌گیرد.

وی همچنین گفت: با اصرار من مساله بازی با زبان فارسی جزو خط قرمزهای اداره کتاب شد. نمی‌شود که شما در شعر همه چیز خط که یک داشته ملی است را به هم بریزی. در هیچ کجای دنیا اجازه دستکاری در خط داده نمی‌شود. خط فارسی میراث ماست و بازی بردار نیست

این شاعر در ادامه با خاطره‌ای از محسن نامجو گفت: ایشان روزگاری آثارش را در حوزه هنری منتشر کرد. همان موقع هم من مخالف اینکار بودم و می‌گفتم ایشان دارد همه چیز ما را مسخره می‌گیرد اما فقط می‌گفتند که پرفروش است. نگاه حاکم سیاسی آن موقع در حوزه‌هنری کار او را منتشر کرد و چند ماه بعدش ماجرای توهین او به آیات قرآن شکل گرفت. در کشور ما شما اگر کاری به کار سیاست نداشته باشی هر کاری که بخواهی شدنی است برای همین است که معتقدم در سراسر دنیا سیاستمداران هستند که عامل ابتذال می‌شوند.

امینی تاکید می‌کند که اشتهار به فساد داشتن موضوعی است که در کاربرگ‌های اجرایی اداره کتاب با مصادیق روشن درباره آها صحبت شده است. اگر شاعری و یا نویسنده‌ای مورد پسند روزنامه کیهان و شرق نباشد برای قانون فرقی نمی‌کند و در بررسی اثر تاثیری ندارد. هیچ فردی جز به تشخیص دادگاه از حق قانونی انتشار کتابش محروم نیست الا اینکه بتوان مواردی را که گفتم درباره‌اش تشخیص داد.

وی در ادامه این گفتگو بیشتر مطالبات از اداره کتاب را سیاسی و نه فرهنگی بر می‌شمارد و می‌گوید: بسیاری از ناشران و نویسندگان ما از منظر فضای ذهنی سیاست زده هستند و ذهنشان خط کشی شده است. ما هیج لیست سیاه از کلمات و ناشران در اداره کتاب نداریم. هرگز اصطلاحات و عبارت خاصی در کتاب جستجو نمی‌کنیم. شاید بررسی به حساب و کتاب خودش چیزی در متن جستجو کرده اما این کار قانونی نیست.

امینی اما در پاسخ به این سوال که چرا حاضر به معرفی خود به عنوان سرممیز بخش شعر اداره کتاب شده است گفت: باید مسئولیت و تبعات تصمیم‌هایمان را بپذیریم. همین الان هستند مقام‌های دولتی که آثار برای بررسی با پیک به دفترشان می‌رود و می‌آید تا کسی به همکاری آنها به اداره کتاب پی‌نبرد. این کار اما در ذات خود تبعات دارد. کارت را شاید از تو بگیرد. شاید جلوی انتشار کتابت را بگیرد و خیلی چیزهای دیگر که برای من رخ داده است، مثلا جلوی انتشار کتابهایم را گرفتند و یا جلوی استفاده ار ترانه‌هایم را. با این همه من قرارم بر این بوده که قانون و آئین‌نامه را اجرا کنم آن هم با کارشناسی خودم و همراهی دوستان از قضا باسواد و فهمیده‌ای که به عنوان همکار انتخاب کرده‌ام. من پای اعتقاد فرهنگی‌ام ایستاده‌ام و تبعاتش را پذیرفته‌ام.

وی در ادامه درباره دخالت نهادهای امنیتی در کار سانسور کتاب نیز گفته است: مشاوره دادن نهادهای امنیتی خوب است اما اعمال قدرت از سوی آنها نه. نوع مواجهه با مسائل فرهنگی و امنیتی از اساس تفاوت دارد. بسیار اتفاق افتاده این نهادها کتابی را جمع کرده‌اند اما نه به خاطر مسائل فرهنگی بلکه به خاطر سلیقه جناحی و سیاسی خودشان در حالی که اگر مساله ملی بود همه پشت آن می‌ایستادند.