فعالیت عمرانی در حریم محوطه تاریخی قلعه جوق فامنین همدان ممنوع شد

به گفته این باستان شناس براساس ضوابط حفاظتی عرصه پیشنهادی هرگونه فعالیت عمرانی، ساخت و ساز، خاکبرداری،تسطیح، کاشت درختان،کشاورزی، حفرچاه و کانال و موارد مشابه در این محدوده ممنوع است.

او همچنین ایجاد راه و جاده خاکی، ساخت و عبور هر گونه خطوط لوله، نفت، گاز، آب و برق و دکل مخابراتی در عرصه اثر را ممنوع اعلام کرد و گفت: برای حفظ منظر طبیعی و ویژگی های زیست محیطی اثر هرگونه فعالیت عمرانی، نصب دکل‌های مخابراتی،تغییرکاربری اراضی زراعی، از بین بردن یا تغییر مسیر آبهای سطحی(نهر وچشمه) و نیز ساخت و ایجاد جاده و غیره باید با تهیه طرح و تصویب سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باشد.

نگاهی اجمالی به روند کار

به گفته این باستان شناس، با توجه به گستردگی و پراکندگی آثار در سطح و وسعت محوطه، ابعاد گمانه ها در بخش های مختلف محوطه در ابعاد 1×1 متر انتخاب شد.

او با اشاره به اینکه یکی از مهمترین فاکتورها در گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم انتخاب محل ایجاد گمانه‌ها است، گفت: در این پژوهش، برای ثبت و ضبط اطلاعات و مطالعه لایه‌های فرهنگی ـ طبیعی از روش معمول لایه و لوکوس بهره گرفته شد.

رحمانی در ادامه به معرفی هر لایه فرهنگی یا طبیعی با ویژگی‌های ثابت و پایدار و مجزا از دیگر عناصر محیطی، به عنوان یک واحد یا لایه مستقل اشاره کرد و گفت: زیر لایه‌ها و همچنین مواد فرهنگی ثابت و پایدار مانند نهشته، ساختار، یافته‌های ویژه و خاص، به عنوان لوکوس، در هر لایه معرفی شد.

گورستانی از دوره قرون میانی اسلامی

این باستان شناس با اشاره به 6 گمانه ایجاد شده در محدوده گورستان گفت: فقط در دو گمانه داده‌های فرهنگی سفالی به دست آمد.

او براساس داده‌های سفالی به دست آمده از گمانه‌های ایجاد شده و همچنین گونه‌شناسی قبور این محدوده گفت: به نظر می‌رسد این گورستان در دوره قرون میانی اسلامی و محتمل در دوره تاریخی، مورد استفاده قرار گرفته است.

وی دستیابی به اطلاعات جامع درباره جزییات قبور و گاه‌نگاری دقیق‌تر آنها را نیازمند برنامه‌های هدفمند کاوش در این محدوده دانست.

رحمانی در توضیح گمانه‌های ایجاد شده در محدوده استقراری گفت: در این بخش هم از بین 14 گمانه ایجاد شده، فقط در 2 گمانه داده‌های فرهنگی سفالی به دست آمد.

وی اظهار داشت: داده‌های استخوانی به دست آمده از گمانه‌های هفت و ده نیز نیازمند آزمایش‌های کارگاهی است تا اطلاعات قدمت سنجی درست در اختیار باستان شناسان قرار دهد.

این باستان شناس افزود: بخش میانی محوطه را ،باغات دره دربند دربر دارد که گستره آثار و دیواره‌ها را می‌توان بیشتر در بخش مرکزی آن از چشمه بلاغ به سمت گوردخمه مشاهده کرد.

او در ادامه اظهار داشت: این فضاسازهای سکونتی در محدوده گور دخمه در سمت شمالی محوطه نیز دیده می‌شود اما متاسفانه در فرایند باغ‌سازی آسیب‌های جدی به آن وارد شده است و به نظر می‌رسد بخش اعظمی از محدوده استقراری تخریب و تسطیح شده است.

این باستان شناس افزود: بنا بر روایت اهالی، در فرایند این باغ سازی، آثار تنورها و داده‌های سفالی و سنگی بسیاری مشاهده که در اثر دخل و تصرف‌ها، نابود شده‌اند همچنین در سده‌های گذشته در مرزبندی باغات به صورت دیوارچینی از تخته سنگ‌ها و قلوه سنگ‌های محدوده استقراری استفاده شده است.

رحمانی گوردخمه صخره‌ای قلعه جوق  را ازجمله نادرترین آثار موجود در منطقه دانست که تاکنون نمونه مشابه آنها در منطقه شناسایی نشده است.

به گفته وی، این اثر در طی دهه‌های گذشته توسط کارشناسان اداره کل حفاظت آثار باستانی و بناهای تاریخی ایران، وزارت فرهنگ و هنر، و نیز سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان، مورد بررسی و بازدید قرار گرفته است. این در حالی است که تاکنون اطلاعات دقیق یا گزارش مدونی از این آثار تهیه نشده است.

سفال‌هایی از دوره تاریخی تا اسلامی

این باستان شناس در ادامه افزود: از نظرگاهنگاری سفال های مذکور محدوده‌ای از دوره تاریخی (اشکانی و ساسانی) تا دوره اسلامی (سلجوقی تا قاجاریه) را دربرمی‌گیرد هرچند اغلب این دسته از سفال‌ها را به طور دقیق نمی‌توان تاریخ گذاری کرد.

او در توضیح دلیل تاریخ گذاری نکردن دقیق سفال‌ها گفت: تمامی قطعات سفالی در لایه فرهنگی برجا به دست نیامده‌اند، بلکه قطعات حاصل جمع آوری‌های سطحی است که طی سالیان دراز توسط فعالیت‌های انسانی از جمله حفارهای غیرمجاز از بافت اصلی خود جدا و روی سطح خاک منتقل شده‌اند.

رحمانی در ادامه افزود: بسیاری از قطعات به صورت بخش‌های کمی از ظروف بوده و چون بسیاری از سفالینه‌های مذکور در قالب فرمی منسجم در تمامی دوره‌ها تولید می‌شدند، بنابراین تعیین تاریخ دقیق ساخت سفالینه‌ها تقریبا غیرممکن است، لذا می‌توان در محدوده زمانی احتمالاً قرون تاریخی تا دوره قرون میانی اسلامی را برای آنها در نظر گرفت.