ایران وطن دوم من است/ چرا تار آذربایجان در یونسکو ثبت شد اما تار ایرانی نه؟

به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری کنسرت ارکستر سمفونیک فرهنگ و هنر با حضور رامیز قلی‌اف، سوسن تقی‌پور (رئیس دانشگاه علمی کاربردی فرهنگ هنر واحد ۴۶)، شهرام توکلی، علی اکبر قربانی و رشید وطن‌دوست صبح امروز دوشنبه ۲۷ آذر در تالار وحدت برگزار شد.

سوسن تقی‌پور در ابتدای این نشست خبری درباره این کنسرت گفت: ارکستر سمفونیک فرهنگ و هنر سال ۱۳۹۳ در مرکز علمی کاربردی فرهنگ و هنر واحد ۴۶ افتتاح شد. این ارکستر تلفیقی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته موسیقی است که اجراهایی در تالار وحدت داشته‌ایم. ما همچنین به دعوت کنسرواتوار چایکوفسکی در سالن راخ مارینوف در روسیه اجرا داشته‌ایم. سمفونی افلاکیان را تهیه و اجرا کردیم که اجرا‌هایمان در سالن موزه دفاع مقدس روی صحنه رفت. اجرای پیش رو را نیز در خدمت استاد رامیز قلی اف هستیم که روز ۳۰ آذر مصادف با شب یلدا و روز اول دی در دوسئانس اجرا‌هایمان روی صحنه می‌رود.

وی در ادامه افزود: به نظرم هر دانشگاهی که رشته موسیقی دارد باید ارکستر داشته باشد. وقتی رشته آهنگسازی داریم وقتی رشته‌های نوازندگی داریم باید جایی باشد که دانشجویان بتوانند روی صحنه بروند و هنرشان را ارائه دهند. علمی کاربردی ادعا دارد که هفتاد درصد از کارش عملی است. پس حضور ارکستر برای ما لازم بود. ارکستر سمفونیک فرهنگ و هنر در جاهای مختلفی روی صحنه رفته است و به مرحله کارآفرینی رسیده است. همچنین استادان بسیاری در کنار ارکستر هستند و همین حضور این استادان برای بقای ارکستر ما کمک کرده است. تلاش بسیاری کرده‌ایم تا اجراهایی برای ارکستر فراهم کنیم تا ارکستر به درآمدزایی برسد.

تقی‌پور همچنین عنوان کرد: هدف اصلی ما معرفی ارکستر و معرفی نوازندگان است. همت استادان و همت خودِ نوازندگان باعث پایداری ارکستر شده است. فکر می‌کردم که آذری زبانان ایران استبال بسیار بیشتری از برنامه داشته باشند. رامیز قلی‌اف از نوازندگان بزرگ هستند. برای برگزاری این کنسرت هم نه اسپانسر و نه حامی نداشته‌ایم.  

رامیز قلی اف نیز در بخش دیگری از این نشست خبری گفت: خوشحالم که در سالن زیبای تالار وحدت قرار است برنامه‌ای اجرا کنیم. در مملکت‌های مختلفی برنامه اجرا کرده‌ام اما این برنامه برای من اهمیت بسیار زیادی دارد. در اجرای پیش رو موسیقی کلاسیک، موسیقی آذربایجان و موسیقی مقامی در کنار هم قرار می‌گیرند که اتفاق‌های بسیاری خوبی خواهد بود. در این برنامه آثاری هست که برای نخستین بار اجرا می‌شوند. این اجرا برای من تازگی خاصی دارد. نخستین بار است که در تهران با هنرمندانی خاص روی صحنه می‌روم. آقای قربانی و توکلی رهبران ارکستر هستند و آقای رشیدوطن دوست هم خواننده برنامه است.

این موزیسین آذربایجانی در ادامه افزود: ۳۰ دی روز تولد من است که به هفتاد سالگی می‌رسم. این سن برای من هم زیاد و هم کم است. از این جهت که علاقمندان بسیاری برای تار پیدا کردم زیاد است و از این جهت که باز هم دوست دارم کار کنم اجرا داشته باشم؛ اندک است. تا کنون با ارکسترهای زیادی برنامه اجرا کرده‌ام و در این مدت کرهٔ زمین را دوبار دور زده‌ام. تاکنون با بیش از هفتاد ارکستر کار کرده‌ام و این نخستین بار است که با ارکستر سمفونیک فرهنگ و هنر کار می‌کنم. اعضای این ارکستر بسیار جوان هستند اما در عین جوانی رهبرانی دقیق دارند. رپرتواری که این برنامه دارد، رپرتواری دقیق و عالی است.

وی همچنین عنوان کرد: آرزو‌ها و حرف‌های زیادی برای گفتن دارم، این حرف‌ها را موقع اجرای کنسرت بهتر به شما انتقال می‌دهم. مردم ایران به موسیقی علاقه دارند. ایران وطن دوم من است و قلبا این کشور را دوست دارم. این عشق به ایران را با تارنوازی برایتان عرضه می‌کنم. این دیدار با شما زیباست و تاثیر بسیاری روی من خواهد گذاشت.

رشید وطن‌دوست نیز در بخش دیگری از این نشست گفت: من متولد تبریز هستم و تخصصم خوانندگی اُپراست. از سال ۱۳۴۸ سولیست اُپرای تهران بودم. پیش‌تر اجراهایی با ارکسترهای سمفونیک تهران، ارکستر ملی و دیگر ارکستر‌ها داشته‌ام. در اجرای پیش رو هم برخی از آثار مهمِ موسیقی آذربایجانی را می‌خوام. خیلی خوشحالم که این آثار را در کنار رامیز قلی اف اجرا می‌کنم. استاد قلی اف بسیار مهربان و افتاده و در عین حال بسیار چیره دست هستند.

شهرام توکلی نیز در ادامه گفت: بودن در این برنامه برای من افتخار بزرگی است. صدای تار استاد رامیز قلی‌اف را از بچگی شنیده‌ام و عاشق تارنوازی ایشان هستم.

سپس علی‌اکبر قربانی عنوان کرد: اصالت من آذری است و موسیقی آذری همیشه برای من جذابیت داشته است. صدای تار آقای قلی اف همیشه برای من رویایی و دست نیافتنی بود. از اینکه در این رویداد کنار هم قرار می‌گیریم بسیار خوشحالم. چند سال پیش هم آقای قلی اف به دعوت استاد فخرالدینی به ایران آمد و در کنار ارکستر ملی تار نواخت. این بار به دعوت دانشگاه علمی کاربردی فرهنگ و هنر واحد ۴۶ به ایران آمده تا باز هم در کنار ارکستری ایرانی تار بنوازد. الان ارکسترهایی داریم که بودجه‌های کلانی در اختیار دارند اما در عین حال مشکلات بسیاری دارند. ما در ارکستر سمفونیک فرهنگ و هنر مانند یک خانواده هستیم و عشق و علاقه بیاری بین اعضای ارکستر وجود دارد.

رامیز قلی اف نیز در بخش دیگری از نشست درباره موسیقی ایران گفت: پیش‌تر با ارکستر ملی ایران و با رهبری فرهاد فخرالدینی اجرایی داشته‌ام. در آن اجرا رپرتوار مفصلی را روی صحنه بردیم. در آن اجرا استاد فخرالدینی قطعه‌ای برای ارکستر و تار نوشته بودند که ما آن را اجرا کردیم و بعد‌ها همین قطعه را با ارکستر باکو هم اجرا کردیم. در شهرهای تاریخی ایران اجراهای بسیاری داشته‌ام. همیشه منتظر بودم که ارکستری مانند ارکستر فرهنگ و هنر من را دعوت کند و خوشبختانه این اتفاق افتاد. ممنونم که با دعوت خانم تقی‌پور به ایران آمدم و در کنار کنسرت‌مان مسترکلاسی برای تارنوازان داشتیم. آرزو داشتم که امکان برگزاری کنسرتی مشترک با فخرالدینی داشته باشم.

این موزیسین افزود: در بیست سال گذشته موسیقی در ایران گسترش زیادی داشته است. نوازندگان با اصول صحیح در حال پیشرفت هستند. رپرتوار اجرای پیش رو را به صورت تلفنی با من هماهنگ می‌کردند. قطعهٔ «اولین عشق» و «زیر نور ماه» را به شنوندگانمان معرفی می‌کنم. دوستی و برادری بین ایران و آذربایجان به اندازهٔ یک تاریخ طولانی است. ما فرهنگ و تاریخ مشترک داریم. رفت و آمد بین این دو کشور همیشه بوده است. هر زمان که ما را به ایران دعوت کرده‌اند، آمده‌ایم. هنرمندان ایرانی هم به آذربایجان دعوت می‌شوند. همین سال گذشته پیانیست جوانی از ایران به آذربایجان دعوت شد و با ارکستر فیلارمونیک آذربایجان اجرای مشترک داشتند.

وی همچنین عنوان کرد: ساز تار برای ایران یا آذربایجان نیست. این ساز برای سرزمین شرق است.‌‌ همانطور که می‌بینید هر کشوری ساز تار خاص خودش را دارد. نمی‌دانم این ساز از چه دوره‌ای وارد فرهنگ و هنر ما شده است. شاید از زمان نظامی گنجوی بوده است. سوال این است که چرا ساز آذربایجانی در یونسکو ثبت شده و ساز ایرانی ثبت نشده است؟ سال ۲۰۱۲ میلادی جلسه بین‌المللی در یونسکو برگزار شد و در آن جلسه تمام سازهای تار مورد بررسی قرار گرفت. در آن جلسه ایران می‌گفت ما فرهنگ قدیمی داریم. چینی‌ها و مصری‌ها هم تارهای قدیمی داشتند. هر کدام از این سازهای تار صدای خاص خودش را داشت. این ساز از نظر تکنیکی و صدایی بسیار گستردگی دارد.

وی افزود: در آن جلسه هر کشوری از سازِ تار خودش می‌گفت. اما آذربایجان از نوازندگی تار می‌گفت. ایتالیایی‌ها من را دعوت کردند و من برایشان اجرا کردم. نوازندهٔ تار آذری در نقش یک سولیست در کنار ارکستر قرار می‌گیرد. من یک اجرای مشترک با ارکستری ایتالیایی داشتم که در آن اجرا تار هدایتگرِ ارکستر بود. در تاریخ دنیا برای نخستین بار ارکستری با تارنوازی من اجرایی مشترک داشت و ضبط تلویزیونی هم شد. با بیش از هفتاد ارکستر سمفونیک در دنیا اجرا داشته‌ام که هر کدام را رهبران بزرگی رهبری می‌کردند. تمام این موارد را در آن جلسه یونسکو مطرح کردیم. آیا شما این کار‌ها را با ساز تار انجام داده‌اید؟

رامیز قلی‌اف گفت: از نظر پرده بندی و فاصله‌هایی که در موسیقی ایرانی هست، تفاوت‌هایی با تار آذری وجود دارد. اگر یک نوازنده تار ایرانی در کنار یک پیانیست قرار گیرد فقط می‌تواند موسیقی ایرانی اجرا کند. اگر بخواهید قطعه‌ای کلاسیک اجرا کنید با تار ایرانی امکانش نیست اما این امکان را ما در تار آذربایجانی ایجاد کرده‌ایم. تهران پایتخت ایران است اما من تبریز را پایتخت فرهنگی ایران می‌دانم. یک بار از سوی کیوان ساکت دعوت شدم و در تبریز اجرا داشتیم. بعد از آن برنامه منتظر بودم که بازهم به تبریز دعوت شوم اما این دعوت هرگز انجام نشد. اما این خبر را به شما بدهم که به زودی در تبریز اجرایی خواهم داشت. اگر بتوانند مجوزهای لازم برای برگزاری این کنسرت را بگیرند من حتما می‌پذیرم. این را هم بگویم که یک سی دی صوتی آورده‌ام که در آن دلایل ثبت تار از سوی آذربایجان ذکر شده است.