پژوهش به‌سوی سازندگی

آيا به نتايج تحقيقات داخلي مي‌توان اعتماد كرد؟ آيا صنعت، سفارش تحقيق به پژوهشگران داخلي مي‌دهد و از دستاوردهاي آنها در بهبود فرايند توليد خود استفاده مي‌كند يا ترجيح مي‌دهد از دانش فني توسعه‌يافته خارجي استفاده كند؟ آيا پژوهش‌هاي ما براي افزايش تعداد مقالات و ارائه آنها در ويترين‌هاي نمايشگاهي است يا نتايج تحقيقات براي بهبود كيفيت توليد و ارائه خدمات استفاده مي‌شود؟

در آن‌سو، آيا توجه كافي به تحقيقات و تأمين نيازهاي اوليه براي انجام پروژه‌هاي پژوهشي وجود دارد؟ آيا حمايت لازم از پژوهش انجام مي‌شود؟ آيا پژوهشگر امكانات لازم براي پژوهش را در اختيار دارد؟ آيا سازوكارهايي براي تأمين حقوق متقابل پژوهشگر و مشتريان وي وجود دارد؟

در واقع پژوهش راهكاري براي بهبود محصولات و خدمات و نهايتا كيفيت زندگي مردم است. پژوهش فعاليتي لوكس نيست و غير از برخي تحقيقات پايه كه نتايج آن توسعه دانش است (كه آن هم در آينده كاربرد خواهد داشت) بايد كاربرد داشته باشد يا به‌عبارتي نتايج پژوهش بايد مشخصا مشتري داشته باشد. بر اين اساس، تأمين‌كننده هزينه و امكانات لازم پژوهش، مشتري آن است.

متأسفانه به‌دليل نبود مشتري براي بسياري از تحقيقاتي كه در كشور انجام مي‌شود يا ترجيح مشتريان براي استفاده از نتايج تحقيقات غيرايراني (شايد به‌دليل باور نداشتن محققان داخلي)، امكانات اوليه پژوهش فراهم نمي‌شود. براي يك پژوهش موفق، غير از پژوهشگر توانمند، ماهر و داراي اطلاعات مورد نياز، به زيرساخت‌هاي تحقيقاتي (تجهيزات پايه مورد نياز) و بودجه متناسب براي انجام پروژه نيز نياز است. همچنين مديريت صحيح امكانات و منابع محدود موجود از ديگر شروط اجراي يك پروژه تحقيقاتي است. به‌نظر مي‌رسد هم‌اكنون از 4عامل ذكر شده، پژوهشگران توانمند موجود است.

زيرساخت لازم (حتي با مشكلات متعدد) و مديريت مناسب هم در برخي سيستم‌هاي پژوهشي كشور ديده مي‌شود ولي آنچه هم‌اكنون مانع عمده انجام پروژه‌هاي پژوهشي يا ادامه فعاليت‌هاي پيشين است، كمبود اعتبار خالص و واقعي پژوهشي است. بخش عمده بودجه پژوهشي كشور صرف پرداخت حقوق و دستمزد، تعميرات و نگهداري، برق، آب و اينترنت مراكز پژوهشي مي‌شود و آنچه واقعا به پژوهش اختصاص مي‌يابد، بسيار كمتر از بودجه مصوب است. برخي اوقات كه صحبت از جشنواره و نمايشگاه و... مي‌شود، محققان پيش خودشان مي‌گويند، كاش اين هزينه‌ها بين پژوهشگران توزيع مي‌شد تا از قافله سريع علم و فناوري روز دنيا عقب نمانيم.

اين تازه اول راه است، پس از کسب بودجه و اجرای موفق پروژه‌های پژوهشی، با وجود همه مشکلات در راه تولید دانش فنی و ارائه محصول به بازار مثل دریافت مجوز، ناآگاهی از قوانین و مقررات، بازاریابی محصولات و تامین سرمایه لازم برای راه اندازی کسب و کار، غول هایی هستند که یک پژوهشگر کارآفرین با آن روبه‌رو می شود. خبر بد این است که پژوهشگر ما هیچ گونه آمادگی برای این مقابله ندارد.