مزارعی که با آب آلوده آبیاری می‌شوند ، تخریب می‌شود

 در بخشي از مزارع نيز گندم، جو، شاهي بذري و در دشت‌هاي ورامين كلزا مي‌كارند.آبي كه اين محصولات با آن آبياري مي‌شوند از 2رودخانه فيروزآباد و سرخه حصار، چاه‌هايي كه روزگاري قنات جاي آن بود و آب تصفيه‌خانه كه محلي‌ها به آن آب موتور مي‌گويند، تأمين مي‌شود.

به گفته فرماندار شهرري، 95درصد فاضلاب شهر تهران كه ناشي از آب‌‌هاي جاري در شهر تهران است، از رودخانه سرخه حصار به اين شهر وارد مي‌شود. قرار است تا پايان سال 98بر سر راه اين رودخانه كه در مسير خود به انواع آلاينده‌هاي صنايع و كارخانه‌هاي مختلف آلوده مي‌شود، تصفيه خانه زده شود. تا آن زمان مزارع بسياري از اين آب سيراب مي‌شود و محصولات آن به‌دست مشتريان پايتخت‌نشين مي‌رسد. بر سر آلوده بودن اين آب و محصولات و خاك مزارع جنوب تهران اختلاف نظر بسياري وجود دارد.

برخي از اعضاي شوراي شهر تهران اين آب را آلوده مي‌دانند و مي‌گويند كه بايد جلوي توزيع محصول آن را گرفت. مسئولان وزارت بهداشت نيز آبياري با آب فاضلاب را واقعيت انكار ناپذيري مي‌دانند و معتقدند حذف اين روند با توجه به شرايط موجود زمان‌بر است.

محسن فرهادي، معاون مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت در گفت‌وگو با همشهري گفت: واقعيت اين است كه آبياري مزارع كشاورزي با فاضلاب خام ممنوع است ولي حدود يك دهه است كه مردم به‌دليل كم‌آبي كشور و كامل نبودن سيستم تصفيه فاضلاب، از آب فاضلاب در بخش‌هايي از مزارع استفاده كرده و هنوز هم مي‌كنند.هيأت وزيران مصوباتي را براي ممنوعيت استفاده از اين آب داشته است ولي عملي شدن اين كار نياز به زمان دارد. اين كار مثل بستن شير آب نيست. بايد شرايطي فراهم شود كه فاضلاب خام در آن نزديكي رها نشود و در عين حال آبي نيز در اختيار كشاورز براي آبياري قرار داده شود.

رسيدگي به مسئله آبياري مزارع با آب آلوده نياز به يك كار تيمي دارد كه سال‌هاست با وجود ابراز نگراني‌هاي مسئولان شهري، هنوز به نتيجه نرسيده است. وزارت بهداشت برخورد با مسئله را مسئوليت جهاد مي‌داند و جهادكشاورزي آن را با استناد به ماده 688قانون مجازات اسلامي و مواد 24و 46قانون توزيع عادلانه آب برعهده سازمان‌هاي منطقه‌اي آب و فاضلاب، سازمان حفاظت محيط‌زيست و وزارت بهداشت مي‌داند. عباسعلي عامري، معاون توليدات گياهي سازمان جهادكشاورزي استان تهران هفته گذشته به همشهري گفت: وزارت بهداشت از طريق سازمان غذا و دارو موظف است نسبت به تعيين ميزان سلامت يا آلودگي محصولات كشت شده با اينگونه آب‌ها اقدام كرده و درصورتي كه محصولات توليد شده از نظر بهداشتي مشكل داشت، با توليدكنندگان اين محصولات برخورد كند.

• سرنوشت زباله‌اي كه به جوي مي‌اندازيم

فاضلاب صنعتي برخي از كسبه‌هاي تهران در جوي‌هايي روان مي‌شود كه در انتها سر از مزارع كشاورزي در مي‌آورد. هدايت‌الله جمالي، فرماندار شهرستان ري در گفت‌وگو باهمشهري گفت: به‌دليل شيب تهران به سمت ري، آب‌هاي مصرفي تهران كه توسط شهروندان تهران و صنوف و كسبه آلوده مي‌شود در قالب انهار از طريق 2‌رود سرخه حصار و فيروزآباد به داخل شهر ري وارد مي‌شود.

در سال‌هاي اخير به‌دليل خشكسالي‌ها و ارتقاي مصرف آب، بخش كشاورزي با كمبود آب مواجه شد در نتيجه به مصرف آب اين رودها روي آورد. در ابتداي سال ۹۲ ميزان مزارعي كه با آب آبياري مي‌شد نزديك به 900هكتار بود و بخشي از آن مربوط به مزارع سبزي و صيفي و غلات دامي بود. با حساسيتي كه دولت به خرج داد، هم‌اكنون اين رقم كاهش يافته است اما معنايش اين نيست كه استفاده از آب فاضلاب براي آبياري جمع شده باشد. حتما كساني هستند كه دور از چشم مسئولان از اين آب استفاده كنند. سال گذشته حدود 60هكتار از اين مزارع تخريب شد.

وي با اشاره به اينكه به هر حال وجود اين آب فرصتي براي كشاورزي است، گفت: براساس سياست كلي دولت، هر مزرعه‌اي كه با آب آلوده آبياري شود، به‌خصوص مزارعي كه محصولات آن مصرف انساني دارد تخريب شده و متخلف به دستگاه قضايي سپرده مي‌شود. قرار است تا پايان سال 98دو تصفيه‌خانه بر رودخانه‌هاي سرخه‌حصار و فيروزآباد تاسيس شود. پيمانكارهاي اين دو پروژه انتخاب شده‌اند و از ابتداي اسفند شروع به‌كار خواهند كرد.

از آنجا كه كل اين آب از تهران به ري جاري مي‌شود، انتظار داشتيم در سنوات گذشته شهرداري تهران براي ساماندهي اين آب اقدام جدي انجام دهد ولي اين اتفاق نيفتاد. هم‌اكنون با نگاهي كه در شوراي شهر و شهرداري فعلي تهران وجود دارد به‌نظر مي‌رسد كه همكاري خوبي در اين زمينه رخ خواهد داد.

فرماندار شهر‌ري در مورد اقدامات جايگزيني كه قرار است تا راه‌اندازي تصفيه‌خانه شهرري به منظور تأمين آب سالم براي كشاورزان انجام شود، گفت: پيشنهاد‌هاي ما مبتني بر استفاده از محل سهم آب تخصيصي تصفيه‌خانه جنوب تهران است تا آب از طريق كانال‌ها به‌دست كشاورزان برسد و منابع حداقلي آنها را براي كشت محصولات مورد نياز شهر تهران تأمين كند.

مذاكراتي در حال انجام است كه اميدواريم به نتيجه برسد. از سوي ديگر با جهادكشاورزي نيز مذاكره كرده‌ايم كه در طول مسير، كشاورزان حوالي مكان‌هايي كه به‌دليل سختي آب آلاينده‌ها ته‌نشين مي‌شود محصولاتي كاشته شود كه مصرف انساني ندارد. در كنار آن نيز بتوانيم قنواتي كه سال‌ها ذخاير آبي داخل شهرستان بود را احيا كنيم. قنات‌هاي مورد استفاده براي مزارع شهر ري به‌دليل ساخت مترو در تهران آسيب زيادي ديده و احياي اين قنات‌ها زمانبر است.

كشاورزان در گفت‌وگو باهمشهري از گران بودن آب تصفيه خانه جنوب تهران شاكي بودند. آنها نگرانند كه با راه‌اندازي 2تصفيه‌خانه ديگر كه وعده آن را داده‌اند نتوانند محصولات خود را با حقابه ديرينه‌شان آبياري كنند.

• نتيجه آزمايش‌ها يكجا اعلام مي‌شود

شوراي شهر جديد نيز با توجه به دغدغه‌هايي كه در زمينه سلامت مردم دارد فارغ از متوليان ذكر شده در قانون به‌صورت خودجوش آب، خاك و محصول برخي مزارع را به 2آزمايشگاه معتبر ارسال كرده است.

ناهيد خداكرمي، رئيس كميته سلامت شوراي شهر تهران در گفت‌و‌گو با همشهري گفت: در هر منطقه‌اي كه ببينيم ارتفاع يا سطح منطقه به‌گونه‌اي است كه مي‌تواند فاضلاب‌هاي بالادست را به سمت خود هدايت كند، براي پايش به آنجا خواهيم رفت. وي درباره بازديدش از نحوه آبياري مزارع منطقه۲۰ تهران گفت: نتايج يكي از آزمايش‌هاي انجام شده آماده شده است و به‌زودي نتيجه دومين آزمايشگاه مرجع آماده خواهد شد و جمع‌بندي اين دو آزمايش در اختيار مردم قرار خواهد گرفت.

وي همچنين با بيان اينكه در بالادست اتوبان آويني معمولا آب بهتري نسبت به پايين دست آن وجود دارد، به ايسنا گفت: در پايين دست اتوبان آويني ممكن است دسترسي به آب كمتر باشد و بر همين اساس به‌نظر مي‌رسد در برخي نقاط اين منطقه آب‌هاي بي‌كيفيت استفاده مي‌شود؛ البته نه به‌طور مستقيم از آب فاضلاب، بلكه آبي مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه ممكن است مسئله‌دار باشد. اگر ببينيم كه ميزان مواد و فلزات سنگين مانند سرب و نيترات در آنها بالاست و مواد آلاينده‌اي مانند انگل يا مواد شيميايي مضر دارند، حتما به مردم اطلاع‌رساني مي‌كنيم و به‌طور شفاف به مردم مي‌گوييم كه چه چيزي مصرف مي‌كنند.

خداكرمي با بيان اينكه همه بايد نسبت به آينده شهر حساس باشند، گفت: نكته ديگري كه بايد مورد توجه قرار گيرد، بحث صنايعي است كه بر سر راه ‌آب‌ها قرار گرفته‌اند. بنابراين هر صنعتي كه مي‌بيند در آلوده كردن آب سهيم است، بداند كه اين آب به مزارع وارد مي‌شود و خود و خانواده‌اش هم از اين محصولات استفاده مي‌كنند. خداكرمي با بيان اينكه ما بعد از بازديد منطقه ۲۰ براي پايش به «كن» خواهيم رفت، گفت: در هر منطقه‌اي كه ببينيم ارتفاع يا سطح منطقه به‌گونه‌اي است كه مي‌تواند فاضلاب‌هاي بالادست را به سمت خود هدايت كند، براي پايش به آنجا خواهيم رفت. به‌عنوان مثال در شهر ري يك اختلاف سطح ۴۰۰ متري داريم و مشخص است كه يكسري از فاضلاب‌هاي زيرزميني به آن سمت سوق داده مي‌شوند.

مشاهدات خبرنگار روزنامه همشهري و آنچه كشاورزان در مورد منابع آبي مورد استفاده خود از آن ياد كردند، نشان از آلوده‌بودن بخشي از منابع دارد. استفاده از آب رودخانه‌اي كه به گفته فرماندار شهر ري حامل ۹۵ درصد فاضلاب پايتخت است و بر سر راهش آلاينده‌هاي صنعتي با فلزات سنگين كيفيت آن را تغيير مي‌دهد، مي‌تواند سلامت همه كساني را كه از اين محصولات استفاده مي‌كنند به خطر بيندازد.

• برنامه‌اي كه دائم تكرار مي‌شود

براساس برنامه‌هاي پنجم و ششم توسعه وزارت بهداشت و جهادكشاورزي موظف است كه ميزان سموم باقي‌مانده و فلزات سنگين در محصولات غذايي را اندازه‌گيري و رصد كند. محمدنعيم اميني‌فرد، عضو كميسيون بهداشت مجلس در گفت‌وگو با همشهري درباره محصولات توليد شده با آب ناسالم در جنوب تهران گفت: اين وظيفه كه در برنامه‌هاي توسعه گنجانده شده، هنوز اجرايي نشده است.

كميسيون بهداشت مجلس 2‌ماه پيش از وزرا در اين‌باره سؤال كرد و قرار است به‌زودي باز از آنها توضيح بخواهد. طرح شناسه‌دار شدن بايد براي همه محصولات سلامت محور انجام شود. با اجرا شدن اين طرح همه محصولات تحت نظارت مراجع معتبر قرار خواهند گرفت و مشخص خواهد شد كه هر محصولي از كدام مزرعه به‌دست مشتري رسيده است. وي با اشاره به اينكه برخي محصولات كشاورزي توليد داخل به‌دليل بالا بودن باقي‌مانده سموم، فلزات سنگين، آلودگي‌هاي ميكروبي و ويروسي امكان صادرات به كشور‌هاي حاشيه خليج‌فارس و روسيه را از دست داده است، گفت: شيوع بيماري‌هاي غيرواگير كه منشأ برخي از آنها تغذيه است باعث شده كه مجلس حساسيت بيشتري به توليدات خوراكي داشته باشد. رفع مشكلات موجود نياز به همكاري بين‌بخشي و همكاري كشاورزان دارد.

• نظارت مي‌كنيم

ايرج حريرچي، سخنگوي وزارت بهداشت به همشهري مي‌گويد: من نمي‌دانم چرا وزارت جهادكشاورزي مي‌گويد كه وزارت بهداشت مسئوليت نظارت بر مزارع را دارد، من پيگيري مي‌كنم. وزارت بهداشت مكرر به اين امر ورود كرده است. مشكلي كه در مورد مزارع جنوب تهران مي‌تواند وجود داشته باشد استفاده از آب آلوده است. ما در اين زمينه نظارت‌هايي را انجام مي‌دهيم. وزارت بهداشت در امور مربوط به‌خود نيز به مقام قضايي مراجعه مي‌كند بنابراين در مورد مزارع آلوده نيز چنين مي‌كند و پس از اينكه ادعاي وزارت بهداشت در مورد استفاده از آب‌هاي آلوده مورد تأييد قرار گرفت، برخورد صورت مي‌گيرد.