خودکشی اعضای فرقه «معبد مردم» در «۱۹۷۸»/ اتفاقی که در محاق ماند

محمد شجاعی نویسنده و کارگردان نمایش «۱۹۷۸» که در برنامه «عصر تجربه» در تئاتر مستقل تهران به صحنه می رود درباره مضمون این اثر نمایشی به خبرنگار مهر گفت: نمایش «۱۹۷۸» ماجرای بزرگترین خودکشی جمعی تاریخ معاصر را روایت می کند که در ۱۸ نوامبر ۱۹۷۸ رخ داد. در جریان تحقیق برای نگارش نمایشنامه به ماجرای این اتفاق رسیدم که در آن عده ای به سرپرستی جیم جونز که یک کشیش مذهبی بوده فرقه ای به نام «معبد مردم» تشکیل می دهند و جنبشی راه اندازی کرده و نزدیک به ۳۰ سال در شهرهای مختلف به تبلیغ عقاید فرقه خود می پردازند.

وی ادامه داد: جونز و پیروانش با فشار دولت آمریکا به جنگلی در منطقه گویانا می روند و شهری به نام جونز تاون تاسیس می کنند. در این دوران اتفاقات مختلفی رخ می دهد تا اینکه نزدیک به ۱۰۰۰ نفر از آنها در ۱۸ نوامبر ۱۹۸۷ به زندگی خود پایان می دهند. چگونگی این رخداد و اینکه آیا همه این مرگ ها خودکشی بوده و یا برخی مجبور به این کار شده و یا کشته شده اند، مشخص نیست.

شجاعی یادآور شد: زمانی که تصمیم گرفتم روی این سوژه کار کنم متوجه شدم که در ایران اطلاعات بسیار کمی از این واقعه وجود دارد بنابراین مجبور شدیم سراغ منابع خارجی برویم و وقتی جستجو کردیم به اطلاعات بسیاری از جمله نوارهای صوتی، فیلم، کتاب و یادداشت از این اتفاق دست یافتیم. در ۱۸ نوامبر هفت نفر موفق شده بودند، زنده بمانند و متوجه شدیم که چهار نفر از آنها هنوز زنده هستند. در ادامه به انستیتو «جونز تاون» رسیدم که در آن افرادی که از این فرقه منفک شده اند و یا اینکه با آنها همراه بودند اما در آن روز به خصوص حضور نداشتند، فعالیت می کنند که این انستیتو زیر نظر دپارتمان فلسفه و ادیان دانشگاه سن‌دیگو فعالیت می کند. دانشگاه به آنها این اجازه را داده است که درباره این قضیه پژوهش و مطالعه کنند و به مردم آگاهی بدهند. ما با این انستیتو وارد مذاکره شدیم که ابتدا با دیده شک با ما برخورد کردند اما بعد از تحقیق درباره گروه تئاتر ما و فعالیت هایمان با روی باز از ایده ما استقبال کردند و اسناد طبقه بندی شده ای را که در اختیار عموم قرار ندارد در دسترس ما قرار دادند.

وی متذکر شد: همکاری نزدیکی بین ما و این انستیتو شکل گرفت که ۲ سال به طول انجامید و پس از آن مرحله نگارش نمایشنامه در خرداد ۹۵ آغاز شد و این نمایش آذر و دی ۹۵ در شهر بابل به صحنه رفت. داستان اثر از منظر ۶ بازمانده این اتفاق بازگو می شود. در تحقیقات متوجه شدم که بیش از ۹۵ درصد مردم ایران اطلاعات دقیقی از این واقعه ندارند و به نوعی این حادثه در طول این سال ها در محاق مانده است به همین دلیل و از آنجا که قرار نبود تنها یک اجرای صرف مستند و تاریخی از این واقعه داشته باشم نوع شخصیت پردازی، جزئیات و شکل روایت تا حدودی از فیلتر ذهنی من رد شده است. در واقع در این نمایش به ارایه هر آنچه در واقعیت اتفاق افتاده نپرداختم و تلاش کردم حرف خودم را هم مطرح کنم. نمایش در ابعاد زمان و مکان سیال است و به صورت خطی جلو نمی رود بلکه در ذهن آدم های داستان به گذشته و آینده سفر می کنیم.

این کارگردان تئاتر در پایان درباره اجراهای این اثر نمایشی و حمایت تئاتر مستقل تهران از هنرمندان جوان گفت: ۵ نمایش به صورت دوره ای طی ۳ ماه در برنامه «عصر تجربه» با حمایت تئاتر مستقل تهران به صحنه می روند. نمایش «۱۹۷۸» هم ۲۰ تا ۲۴ شهریور به صحنه رفته و قرار است ۲۳ تا ۲۸ مهر و ۷ تا ۹ آبان نیز مجددا اجرا داشته باشد. در شرایطی که تئاتر مستقل تهران یک تماشاخانه خصوصی است و باید هزینه های خود را بدون دریافت هیچ سوبسیدی تامین کند اما حمایتی که مدیران این تماشاخانه در چنین شرایطی از گروه های جوان باتجربه اما ناشناخته می کنند بسیار ارزشمند است و امیدوارم مخاطبان نیز از این اجراها حمایت کنند چون مطمئنا دست خالی نیز از سالن بیرون نخواهند رفت.

محمدشجاعی، مهدی گدازگر، روجا رنجبر، میثم مجاوری، مطهره ابراهیمیان و علی محمودی در نمایش «۱۹۷۸» نوشته و کارگردانی محمد شجاعی ایفای نقش می‌کنند. این اثر نمایشی ۲۳ تا ۲۸ مهر و ۷ تا ۹ آبان نیز مجددا در تئاتر مستقل تهران روی صحنه می رود.