برگزیدگان جایزه پژوهش سینمایی سال حمایت می شوند/ بسیج پژوهشگران

خبرگزاری مهر-گروه هنر-امیر محقق: اسماعیل بنی‌اردلان پس از سال‌ها فعالیت‌های فرهنگی به عنوان رییس دانشکده سینما تئاتر و دانشکده مطالعات نظری هنر دانشگاه هنر تهران، مدیریت گروه سینما در فرهنگستان هنر، ریاست فرهنگسرای نیاوران و غیره، اکنون دبیر علمی نخستین دوره جایزه پژوهش سینمایی سال است که آذرماه امسال برگزار می‌شود؛ جایزه‌ای که سازمان سینمایی متولی آن و معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی به همراه مدرسه ملی سینما بانی و مجری آن هستند.

به بهانه برگزاری جایزه پژوهش سینمایی سال با او گفتگویی داشته ایم که این مدرس سینما اعتقاد دارد که پیوستگی فعالیت‌های جایزه پژوهش سینمایی سال به اصلاح تصور کلیشه‌ای که از پژوهش در سینما وجود دارد منجر خواهد شد.

در این گفتگو کوتاه با ماه همراه باشید:

*ایده برگزاری رویدادی به عنوان جایزه پژوهش سینمایی سال چه زمانی و توسط چه افراد یا ارگانی پیشنهاد داده شد؟

- بهار سال ۹۵ این ایده از سوی سازمان سینمایی و آقای رمضانعلی حیدری خلیلی که آن زمان معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی سازمان بودند مطرح شد. این ایده پرورش پیدا کرد و شورای سیاست‌گذاری تشکیل شد تا مسایل و موضوعاتی که متناسب با سینمای کشور هستند شناسایی شده و پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و اهالی سینما را تشویق کنیم بطور جدی‌تر وارد این مسایل شوند. البته از ابتدا این قصد را داشتیم که در طول سال محققان سینما را تشویق و جمع کنیم و فعالیت‌های آنها را که معمولا به چشم نمی‌آید مورد قدردانی قرار بدهیم.

*جایزه پژوهش تا به امروز چه روندی را طی کرده است و ضرورت وجود آن را در چه می‌دانید؟

- فکر اصلی این است که این جایزه با نشست‌هایی که در دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها و خانه سینما برگزار می‌کند فعال باشد و به نیازهای ضروری سینمای کشور خودمان توجه کند. اینطور نیست که در طول سال روند انتخاب برگزیده این مراسم تعطیل باشد و یک ماه مانده به هفته پژوهش، شروع به بررسی کنیم و جایزه بدهیم. نباید فراموش کرد که از همه مهم‌تر این است که پژوهش‌های حوزه سینما به سمت نیازهای سینمای ایران جهت پیدا کند و ظرفیت‌ها و توانایی‌های پژوهشی بتواند به ارتقا و تحول سینمای ما کمک کند. به اعتقاد من این یک نوع بسیج پژوهشگران است تا به سینمای خودمان توجه کنند. برای هماهنگی همه پژوهشکده‌ها، استادان دانشکده‌ها و محققان و ارتباط بین آن‌ها، لازم بود تا جایزه‌ای با عنوان جایزه پژوهش تعریف شود تا یک‌دستی اتفاق بیفتد، ضرورت‌های مطالعاتی تقسیم شود و انرژی‌ها به سمت موضوعات اصلی و کاربردی متمرکز شود.

تقلید ما از هالیوود یا سینمایی دیگر، نتیجه‌ای جز شکست نخواهد داشت. اگر بخواهیم سینمای‌مان را به صنعت تبدیل کنیم و گردش اقتصادی مناسب داشته باشیم، باید فراتر از مرزها برویمدر همین مسیر محورهایی با همکاری خود اهالی و صنوف سینما در طی جلسات مفصل با آنان، تعیین شد که دامنه آن از حوزه‌های تکنولوژی یا مباحث فنی تا زیبایی‌شناسی فیلم را پوشش می‌دهد زیرا این محورها نیاز سینمای ما هستند.

کسی منکر این نیست که سینمای ایران در دنیا مطرح است و تعداد مقالات و نوشته‌ها در مورد آن نیز مؤید چنین مساله‌ای است ولی با بالا رفتن جایگاه سینمای ایران، طبیعتا توقع همه از این سینما بالا می‌رود. تحولاتی که در سینمای جهان، خصوصا در بخش فناوری‌های تازه دارد رخ می‌دهد، مدام سینما را دستخوش تغییر قرار می‌دهد چون دستاوردهای فنی، در بیان و زیبایی‌شناسی هم تأثیر می‌گذارد، سینمای ما هم نیاز به مکثی دارد تا به تحولات روز دقیق شود.

توجه کنید که سینمای هالیوود به نوعی آینده‌سازی می‌کند یعنی چیزی فراتر از فرهنگسازی و از این جهت خود را مطرح کرده است. فیلم‌های ساینس فیکشن آمریکایی به نوعی آینده‌ زیستن را هم معنی می‌کنند. سینما غیر از تفریح و گذشته از پرداختن به مشکلات و مسایل جامعه، وظیفه اصلی دیگری هم دارد که می‌بایست به آینده هم بیندیشد و جامعه را برای تغییرات آینده آگاه و آماده کند. فرض کنید فیلمی ساخته می‌شود که در آن همه پلیس‌های شهر، ربات هستند در حال حاضر چنین چیزی وجود ندارد ولی در سینما هشدار می‌دهد که شاید چند سال دیگر پلیس‌ها ربات باشند. اگر این اتفاق به یک‌باره بیفتد ما می‌مانیم که چکار باید بکنیم ولی در سینما هشدارش داده می‌شود و زمینه‌ها را فراهم می‌کند؛ یعنی یکجور آینده‌نگری و آینده‌پژوهی.

حال قرار است تا خود پژوهشگران شناسایی نیاز کنند و به همین دلیل هم محورهای جایزه پژوهش تعیین شده‌اند. از یاد نبریم مهمترین مساله این است که وقتی بخواهیم کالایی تولید کنیم که در جهان مطرح باشد، باید با کالای مشابه تفاوت و تمایز داشته باشد که در حوزه هنر هم همین است و اگر هنر ما به هویت ملی و مبانی فکری خود توجه نکند تفاوتی در بازار جهانی نخواهد داشت. اگر این تفاوت به وجود بیاید منجر به جهانی شدن ما می‌شود چون جای دیگری توانایی ارایه آن را ندارد. تقلید ما از هالیوود یا سینمایی دیگر، نتیجه‌ای جز شکست نخواهد داشت. اگر بخواهیم سینمای‌مان را به صنعت تبدیل کنیم و گردش اقتصادی مناسب داشته باشیم، باید فراتر از مرزها برویم.

*برای برگزاری بهتر این رویداد، چه همکاری‌هایی را لازم می‌دانید؟

- خوشبختانه در یک سال گذشته عجله نکرده‌ایم و فقط با اهالی سینما نشست داشته‌ایم تا آن‌ها هم درگیر شوند. این جایزه و نیازهای پژوهشی آن به نوعی به مساله خانه سینما و پژوهشگاه‌ها تبدیل شده و تعاملی دوطرفه داشته‌ایم و الان وقتش رسیده تا یک بررسی داشته باشیم که کم و کاستی‌ها و ضعف سینمای ما چیست.

*در قالب‌هایی که جایزه پژوهش برای آثار ارسالی تعیین کرده، جای خالی پژوهش تصویری و فیلم دیده می‌شود.

- درست است. گاهی اوقات دیدن بهتر از خواندن و پژوهش مکتوب کارکرد دارد ولی اگر امسال اعلام می‌کردیم، فرصت انجام و آماده کردن یک پژوهش تصویری مناسب عملا وجود نداشت. اما امسال برای سال بعد اعلام می‌کنیم تا فرم پژوهش‌ها بیشتر به سمت تصویر و مستندگونه برود. امسال به دلیل زمان کم، اعلام آن منجر به دریافت آثار کم‌شماری در فرم پژوهش تصویری می‌شد، از همین رو تمرکزمان روی دوره‌های بعدی است.

اما امسال برای سال بعد اعلام می‌کنیم که علاقه‌مندیم فرم پژوهش‌ها بیشتر به سمت تصویر و مستندگونه برود *چقدر این امکان وجود دارد که جایزه پژوهش بتواند فرهنگ پژوهش در سینما و برداشت‌های کلیشه‌ای را که از آن وجود دارد اصلاح کند؟

- تداوم اتفاقات، ضامن رسیدن به این مهم است. آهسته و پیوسته بودن فعالیت‌های جایزه، سوال‌هایی که مطرح می‌کند و نقدهای به معنی حقیقی آن، باعث به حرکت افتادن جریان‌ها و منجر به این اصلاح می‌ شودد. چیزی که برای من جالب بود اتفاق نظری است که بین سازمان سینمایی، خانه سینما، پژوهشکده‌ها و حتی دانشکده‌های علوم انسانی برای انجام پژوهش‌های سینمایی وجود دارد. دانشجوهای رشته‌های مختلف با اتفاقات سینما خیلی درگیر شده‌اند و این خود نشانه‌ای است بر یک همت جمعی و فرهنگی که می‌خواهد از زاویه‌ای درست به مسایل نگاه کند. جایزه پژوهش فقط این جریان را هماهنگ می‌کند تا پویا بماند و از حرکت نایستد.

*جایزه پژوهش می‌تواند در این دام بیفتد که تک ساله برگزار شود و برگزاری دوره یا دوره‌های بعدی‌اش به اما و اگر بیفتد؟

- ما خودمان را قایل به یک زمان مشخصی که بیاییم و جایزه بدهیم نکرده‌ایم. جایزه اگر تغییر هم کند خود دانشکده‌ها و پژوهشکده‌ها به کار خود ادامه می‌دهند. حسن جایزه پژوهش در آنجا است که این فعالیت‌ها یک‌جا جمع می‌شود، برای همگان عرضه می‌شود و بین دستگاه‌ها نیز ارتباط برقرار می‌کند. ضمنا کسانی که راه و گشایش برای سینمای ما باز می‌کنند باید تجلیل شوند. حمایت‌های مالی از پژوهشگاه‌ها، حتی در صورت برگزار نشدن جایزه پژوهش، به قوت خود باقی خواهد ماند.

*پس از برگزاری جایزه پژوهش سینمایی سال، برای برگزیده‌ها و پژوهشگران برتر برنامه‌ای در نظر گرفته شده است؟

- اولا پژوهش‌های برتر به صورت فصلنامه و بولتن به انتشار عموم در می‌آیند. ثانیا نشست‌هایی برای ارایه آن‌ها در محافل علمی برگزار می‌شود. از همه مهم‌تر پژوهشگران برگزیده جایزه پژوهش در اولویت قرار می‌گیرند تا اگر خواستند روی محور دیگری کار کنند، مورد حمایت و تشویق قرار گیرند.