لزوم حفاظت از ذخیره ای ارزشمند/آتش «آتَشک» به جان «شاه بلوط»افتاد

خبرگزاری مهر، گروه استان ها-مریم اصغری: «شاه‌بلوط» یکی از گونه های ارزشمند جنگل هیرکانی (جنگل های شمال ایران) بوده که چندسالی است به دلیل ابتلا به یک نوع بیماری قارچ گونه به نام « Cryphonectria  parasitica» یا همان آتشک، حال و روز خوبی ندارد و زنگ ها برای انقراض و نابودی این درختان در جنگل های هیرکانی به صدا در آمده است.

شاه بلوط؛ میوه ای ارزشمند و اقتصادی

شاه بلوط شیرین که وجود آن در جنگل های هیرکانی برای نخستین بار توسط دکتر جزیره‌ای (۱۳۴۰) در محدوده غربی استان گیلان و چند منطقه محدود نظیر مناطق کوهستانی تالش (سیاه مزگی)، فومن (قلعه رودخان) و ویسرود شهرستان شفت گزارش شد، علاوه بر دارا بودن چوب صنعتی، داراری ارزش دارویی هم هست به طوری که مردم بومی از دَم کرده برگ «شاه بلوط» برای رفع سرفه، سیاه سرفه و به صورت غرغره برای گلو درد استفاده می کردند و در طب قدیم نیز از «شاه بلوط» به دلیل دارا بودن ویتامین B و فسفر فراوان در تنظیم تعادل عصبی نیز استفاده می شد.

اما متأسفانه طی سال های اخیر، محدوده ای وسیع از رستنگاه این درخت که بخشی از آن در منطقه ویسرود شفت نیز واقع شده، به بیماری آتشک مبتلا شده به گونه ای که به دلیل آفت سوختگی، میزان برداشت شاه بلوط در سال های اخیر از درختان کاهش یافته و سبب نگرانی بسیاری از مردم این منطقه شده است.

هرچند به گفته مسئولان جهاد کشاورزی شهرستان شفت در حال حاضر این بیماری مهار شده ولی باید برای جلوگیری از سرایت آن به سایر درختان «شاه بلوط» اقدامات اساسی تر صورت گیرد.

اجرای طرح احیا، توسعه و ترویج شاه بلوط در دو هکتار نهالستان

در همین باره رئیس جهاد کشاورزی شفت با اشاره به اینکه شهرستان شفت یکی از قطب های تولید بلوط شیرین یا همان شاه بلوط در استان گیلان و حتی کشور است، به خبرنگار مهر می گوید: حدود ۴۰۰ هکتار درخت شاه بلوط به صورت جنگلی و پراکنده در جنگل های منطقه ویسرود شفت وجود دارد.

مجید جباری ثابت می افزاید: از سال ۸۵ در راستای اجرای طرح احیا، توسعه و ترویج «شاه بلوط»، ۲۰ هزار متر مربع معادل دو هکتار نهالستان به صورت دست کاشت در ویسرود احداث شده است.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه به دلیل شیوع و اپیدمی بیماری آتشک شاه بلوط و آلودگی، جابجایی این درخت برای ترویج و توسعه با مشکل مواجه شده است، یادآور می شود: در حال حاضر به دلیل مشکلات آلودگی حدود ۳۰ تُن از میوه «شاه بلوط» در شفت قابلیت برداشت دارد.

جباری خاطرنشان می کند: در این منطقه ۲۰۰ خانوار بهره بردار شاه بلوط در فصل برداشت محصول که از اواخر شهریور تا اوایل پاییز ادامه دارد به برداشت محصول شاه بلوط مشغول شده و هر کیلو از این میوه را براساس کیفیت بین ۱۲ تا ۲۵ هزار تومان به فروش می رسانند.

استفاده  از میوه شاه بلوط در صنعت شکلات، کیک و شیرینی

 رئیس جهاد کشاورزی شفت در ادامه به برخی کاربردهای بلوط شیرین یا همان شاه بلوط اشاره کرده و می گوید: از این میوه می توان به جای فندق در آجیل استفاده کرد که دارای طعم بهتر و خوشایندتر است.

جباری همچنین با اشاره به اینکه در صنعت شیرینی و شکلات دنیا، شاه بلوط از جایگاه ویژه ای برخوردار است، یادآور می شود: در دنیا از شاه بلوط در شکلات سازی و پخت کیک و شیرینی به وفور استفاده می شود.

وی با بیان اینکه می توان ادعا کرد که شهرستان شفت در زمینه شاه بلوط در گیلان جایگاه نخست را دارا است، می افزاید: البته شهرستان های لاهیجان و تالش نیز در این زمینه مدعی هستند.

لزوم توجه به صنایع تبدیلی در برندسازی برای شاه بلوط

جباری هچنین با اشاره به اقدامات لازم برای برندسازی و معرفی این محصول به عنوان یکی از تولیدات استراتژیک شهرستان شفت به استان یا حتی در سطح ملی توضیح می دهد: برای تولید و برندسازی شاه بلوط باید بسیاری از موارد مدنظر قرار گیرد.

وی با تأکید براینکه در این حوزه توجه به معضلات زیست محیطی، کنترل آفات و بیماری ها درباره درختان شاه بلوط بسیار حائز اهمیت است، می افزاید: با توجه به اینکه مصرف این محصول به صورت آجیل سخت بوده باید بر روی ایجاد صنایع تبدیلی برای آن تمرکز کنیم.

رئیس جهاد کشاورزی شفت ادامه می دهد: می توانیم با جذب سرمایه گذار در حوزه ایجاد صنایع تبدیلی همانند شکلات، پوره غنی سازی نان، و غذاهای کمکی برای کودکان، صنایع دارویی برای بهره برداران این محصول درآمدزایی و حتی فرصت های شغلی برای منطقه فراهم کنیم.

به گفته این مسئول با توجه به قیمت بالا، این محصول از نظر اقتصادی بسیار به صرفه بوده و از آن به عنوان یک میوه اقتصادی نام می برند و اگر قیمت هرکیلو از این محصول را به صورت میانگین ۱۷ هزار تومان درنظر بگیریم حدود ۵۱۰ میلیون تومان درآمد نصیب بهره برداران آن در شفت می شود.

جباری با اشاره به اینکه میوه شاه بلوط تولید شده در شهرستان در مناطق مختلف استان به فروش می رسد، تأکید می کند: مهم ترین خواستگاه فروش محصول شاه بلوط شفت، شهرستان های فومن، صومعه سرا و مرکز استان است.

شاه بلوط؛ درختی که تمامی اجزای آن قابلیت بهره برداری اقتصادی دارد

وی در ادامه با بیان اینکه درخت شاه بلوط بیش از ۳۰۰ سال عمرکرده و می تواند هزینه یک خانواده را تأمین کند، می گوید: تمام اجزای این درخت همانند برگ، پوست، تنه، چوب، پوست میوه، دانه (میوه) دارای خواص دارویی بوده و استفاده های فراوانی در صنایع گوناگون از آن می شود.

رئیس اداره جهاد کشاورزی شفت زادگاه اصلی این درخت در ایران را لاهیجان و بازکیا گوراب عنوان و تصریح می کند: این میوه جنگلی در مسیر کوه های فراوان یافت می شود.

وی با اشاره به اینکه این میوه در بازار جهانی به وفور یافت می شود، می گوید: متاسفانه با وجود اینکه شهرهای گیلان قطب تولید این محصول هستند این میوه در بازارهای گیلان و حتی کشور کمیاب و حتی نایاب است.

خواص بالای دارویی درخت و میوه شاه بلوط

جباری ثابت در ادامه به برخی از خواص دارویی این میوه نیز اشاره کرده و می افزاید: شاه بلوط سبب سیری شده و سرشار از منیزم بوده و یک میوه ایده آل برای ورزشکاران است.

وی کاهش کلسترول خون، منبع ویتامین های  B۱، B۶ وB۹  که سبب پیشگیری از کم خونی شدید می شود، حفاظت از سیستم ایمنی و سیستم عصبی بدن، ضدعفونی کننده و جلوگیری از نقص عضو مادرزادی را از جمله مزایا مصرف این میوه برمی شمارد.

رئیس جهاد کشاورزی شفت همچنین به انواع مصرف این میوه نیز اشاره کرده و می گوید: می توان این میوه را به صورت آب پز، بخارپز، خام و بو داده مصرف کرد.

جباری ثابت در ادامه ارزش غذایی این میوه را بسیار بالا برشمرده و اظهار می کند: به همین دلیل محققان علم تغذیه مصرف این میوه را به صورت پوره و سوپ برای کودکان در حال رشد توصیه کرده و مفید می دانند.

نا کافی بودن اقدامات انجام شده برای پیشگیری از بیماری آتشک شاه بلوط

در ادامه جباری در پاسخ به اقدامات انجام شده برای مهار بیماری آتشک شاه بلوط در شفت توضیح می دهد: این اپیدمی سبب ایجاد بیماری قارچ گونه ای با نام «Cryphonectria  parasitica» شده و از کشت نهال و اجرای طرح احیا، توسعه و ترویج شاه بلوط به دلیل انتقال این بیماری به مناطق دیگر جلوگیری کرده است.

وی خاطرنشان می کند: به همین منظور ریاست مرکز تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی کشور، مدیر کل منابع طبیعی گیلان، مسئول حفظ نباتات سازمان و یکی از اساتید دانشگاه گیلان از منطقه بازدید کرده تا راهکارهای عملی و علمی برای درمان این آفات و همچنین جلوگیری از انتقال آن به مناطق دیگر را ارائه دهند.

رئیس جهاد کشاورزی شفت ادامه می دهد: با توجه به اینکه شفت یکی از قطب های شاه بلوط درکشور و استان محسوب و شاه بلوط به عنوان یک محصول استراتژیک برای شهرستان است تلاش شده تا اقدامات مناسبی در راستای پیشگیری از اشاعه این ویروس به مناطق دیگر انجام شود.

وی در ادامه با اشاره به مهار این بیماری می افزاید: البته این مهار توسط خود عوامل محیطی بوده ولی لازم و ضروری است برای جلوگیری از نابودی درختان شاه بلوط شهرستان شفت اقدامات بیشتری صورت گیرد.

به هرحال وجود محدوده وسیعی از درختان شاه بلوط در گیلان که قادر است اشتغالزایی مناسبی را برای جمعیتی از مردم این استان فراهم کند، نه تنها به عنوان داشته ای زیست محیطی که به عنوان منبعی برای کسب درآمدزایی و اشتغالزایی پایدار باید مورد توجه مسئولان قرار گرفته و متولیان مربوطه این امر موظفند تا به خاطر هرگونه کم کاری در راستای حفظ و صیانت از این ذخیره ارزشمند ژنتیکی و منبع خوب درآمدزایی، پاسخگو باشند.