مدرسه‌ای برای بزرگترها

اگر از اين سؤال تعجب كرده‌ايد، يا هيچ جوابي براي آن نداريد، بدانيد كه تنها نيستيد. اغلب والدين، وقتي صحبت از آمادگي براي اول مهر به ميان مي‌آيد، به انتخاب مدرسه و ثبت‌نام، تهيه لوازم و نهايتا صحبت با فرزندشان فكر مي‌كنند و يادشان مي‌رود كه آغاز سال تحصيلي جديد، شروع 9‌ماه سبك زندگي متفاوت براي خودشان هم هست.

زندگي شما در اين 9ماه، تحت‌تأثير برنامه تحصيلي فرزندتان خواهد بود؛ از روزهاي عادي مدرسه گرفته تا روزهاي امتحان، از ساعت بيدارشدن گرفته تا آماده‌كردن تغذيه روز بعد. شايد با خودتان فكر مي‌كنيد كه «حالا بگذار مدارس شروع به‌كار كنند تا ببينيم چه مي‌شود»، اما اگر با اين شيوه پيش برويد ناگهان مي‌بينيد چشم برهم زده‌ايد و چند‌ماه گذشته و تغييراتي كه مي‌خواسته‌ايد اتفاق نيفتاده و با همان عادات قبلي و ناآگاهانه جلو رفته‌ايد. امسال به‌موقع دست‌به‌كار شويد و همزمان با فرزندتان، خودتان را براي 9‌ماه پربار آماده كنيد. اما اين «پربار بودن كنار فرزندتان» را در مواردي غير از آيتم‌هاي درسي و نمره ببينيد؛ در خودتان و آموزه‌هاي مهم‌تري براي فرزندتان.

• بچه‌هاي مسئوليت‌پذير

مدرسه رفتن، غير از ياد گرفتن درس‌هايي مثل رياضي و فارسي، زمان يادگيري مسئوليت و مهارت‌هاي لازم براي زندگي آينده هم است؛ اينكه بچه‌ها بدانند از آنها چه انتظاراتي مي‌رود، مسئوليت چه چيزهايي را بايد برعهده بگيرند و پيامد رفتارها و انتخاب‌هايشان چيست. اگر فرزند شما بايد براي فردا متني آماده كند اما تا نيمه‌شب مشغول بازي است، يعني انتخاب كرده كه مسئوليتش را برعهده نگيرد و پيامد آن، جريمه روز بعد در مدرسه خواهد بود.

اگر شما دائم به او يادآوري كنيد يا در بدترين حالت، آخر شب متنش را به جايش بنويسيد و يا به او ديكته كنيد، به‌معناي لطف و محبت‌تان نيست بلكه شما سر راه يادگيري و مسئوليت‌پذيري او قرار گرفته‌ايد و به آينده‌اش آسيب مي‌زنيد؛ پس، از همين حالا با خودتان قرار بگذاريد كه مسئوليت‌هاي فرزندتان را به‌جايش انجام ندهيد. مي‌توانيد براي خودتان جاهايي يادداشت بگذاريد كه فراموش نكنيد. با همسرتان در اين‌باره صحبت كنيد و همراهي او را هم جلب كنيد. مي‌توانيد دونفري با هم قرار بگذاريد كه اين موضوع را به هم يادآوري كنيد.

• نقش اصلي خودتان را فراموش نكنيد

اينكه مسئوليت فرزندتان را به‌خودش واگذار كنيد، به‌معناي بي‌اعتنايي و بي‌مهري به او نيست. شما به‌عنوان والدين، بايد حامي و راهنما باشيد. فرزندتان بايد بداند و ببيند كه او را دوست داريد، به او افتخار مي‌كنيد، او را همانگونه كه هست قبول داريد و در عين حال، روي اصول و قرارها مصّر هستيد و از او مي‌خواهيد به آنها پايبند باشد.

اين يعني، وقتي فرزندتان بايد براي هفته بعد يك كاردستي درست كند، با چند سؤال و جواب او را متوجه كنيد كه بايد براي اين كار برنامه‌ريزي كند. مي‌توانيد در برنامه‌ريزي راهنمايي‌اش كنيد؛ مثلا بگوييد: «خب، من وقتي تصميم مي‌گيرم كه يه غذاي خوشمزه درست كنم، اول فكر مي‌كنم كه به چه چيزهايي نياز دارم، شايد يه فهرست بنويسم، بعد اگه چيزي لازم داشته باشه كه تو خونه نداريم، مي‌خرم.

بعد حساب مي‌كنم چقدر وقت براي آماده كردن غذا لازم دارم و به همون اندازه، قبل از وقت غذا خوردن، دست به‌كار مي‌شم. تو براي كاردستي‌اي كه مي‌خواي درست كني چه برنامه‌اي داري؟»، اما كاري كه بايد خودش انجام بدهد را به جايش انجام ندهيد. سؤالات فرزندتان را پاسخ بدهيد و اگر نمي‌دانيد، او را راهنمايي كنيد تا از كتاب‌هاي مرجع يا اينترنت و يا كارشناسان كمك بگيرد. لازم نيست در همه بحث‌هاي درسي او درگير شويد يا همه درس‌ها را پابه‌پاي او دوباره از اول بخوانيد. شما در زمان خودش مدرسه‌تان را رفته‌ايد و حالا نوبت فرزندتان است.

مهارت‌هاي درس خواندن، كنترل اضطراب، مديريت وقت، دوستيابي، كنارآمدن با موقعيت‌هاي ناخوشايند، كنار آمدن با موقعيت‌هاي جديد، كشف استعداد، برنامه‌ريزي براي آينده، پشتكار، انتخاب ارزش‌هاي زندگي، پيداكردن هويت خود و خيلي موارد ديگر، خيلي‌خيلي مهم‌تر، جدي‌تر، بادوام‌تر و در زندگي آينده‌اش مؤثرتر هستند تا درس جديد علوم، يا تكاليف آخر هفته.

• براي خودتان برنامه داشته باشيد

طي 9‌ماه آينده، فرزندتان ساعاتي را در مدرسه خواهد گذراند و ساعاتي را هم در خانه با تكاليفش مشغول خواهد بود، اگر در اين زمان سر كار نيستيد، حتما براي خودتان برنامه‌ريزي داشته باشيد. 9‌ماه، روزي يك ساعت هم‌زمان بسيار زيادي براي خيلي از كارها ست؛ شايد يادگيري يك مهارت، يك ورزش تازه، ياد گرفتن يك زبان جديد، تمركز روي سلامت، تمركز روي مطالعه و خلاصه هر آنچه دوست داريد و فكر مي‌كنيد زمان كافي براي آن نداشته‌ايد.

با خودتان قرار بگذاريد كه از همان روز اول مدرسه فرزندتان، برنامه خودتان را شروع كنيد. پابه‌پاي فرزندتان كه لوازم‌التحرير و ساير ملزومات مدرسه‌اش را آماده مي‌كند، ملزومات برنامه خودتان را آماده كنيد و انتظار نخستين روز را بكشيد. حتي مي‌توانيد سر ميز شام، همانطور كه فرزندتان از نخستين روز مدرسه مي‌گويد، از نخستين روز برنامه جديدتان بگوييد و خوشحالي خود را با بقيه به اشتراك بگذاريد. با اين كار، به‌طور ضمني هم به فرزندتان اين پيام‌ را مي‌دهيد كه انجام يك كار جديد جذاب است، يادگيري هميشه خوب است، مامان و بابا هم برنامه‌هاي خودشان را دارند و قرار نيست تكاليف شما را انجام بدهند!

• نتايج تحصيلي را نتيجه والدگري خودتان نبينيد

يكي از دلايلي كه باعث مي‌شود والدين گاه بيش از اندازه درگير تحصيل و تكليف و نمره فرزندشان شوند، اين است كه فكر مي‌كنند اگر فرزندشان در مدرسه موفق باشد، يعني آنها والدين موفق و خوبي بوده‌اند و برعكس، اگر تكاليفش را به خوبي انجام ندهد يا نمره ايده‌آل به‌دست نياورد، يعني والدينش كوتاهي كرده‌اند.

حتي گاهي نمره فرزندان، تبديل به ابزار مسابقه والدين با هم مي‌شود؛ مثلا نمره پسر ما نبايد كمتر از نمره پسر دخترخاله همسرم بشود. تمركز روي تكليف و نمره، درست مثل حساسيت به خرج دادن براي نورپردازي نماي ساختماني است كه پايه و تاسيسات درست و حسابي ندارد و خيلي زود با تركيدن يك لوله، ممكن است همه نما از بين برود. زاويه ديد خود را بازتر كنيد و ببينيد واقعا چه مواردي آينده فرزندتان را خواهد ساخت، انرژي خود را صرف آنها كنيد چون آن زمان مشخص مي‌شود كه والدگري خود را به‌خوبي انجام داده‌ايد يا نه؟

• با هم بيشتر وقت بگذرانيد

خوب است كه براي دوران تحصيل وقت‌گذراني خانوادگي بيشتري داشته باشيد. سعي كنيد حداقل روزي يك وعده از غذاي شبانه روز را دور هم بخوريد. شب‌ها براي مدتي تلويزيون را خاموش و با هم صحبت كنيد، بازي كنيد يا با دوستان و اقوام وقت بگذرانيد. ماه‌هاي تحصيلي زمان محروميت از تفريح براي كل خانواده نيست،

هر چيزي را به درس ربط ندهيد و بي‌حوصلگي و تنبلي خودتان را گردن درس و تكليف نيندازيد. مي‌توانيد يك جدول داشته باشيد و آن را به يخچال خانه نصب كنيد تا همگي ببينند. هر هفته، چند برنامه خانوادگي در آن بگذاريد؛ مثل رفتن به سينما، رستوران، مسجد، پارك، پيك‌نيك و مهماني، بازي كردن، داستان خواندن، يا هر فعاليت ديگري كه در آن به اعضاي خانواده خوش بگذرد و روابط خانوادگي‌تان بهتر و صميمي‌تر شود.

• كارشناس ارشد روانشناسي باليني كودك و نوجوان