کودتا، شورش یا قیام

ما در تاريخ زياد با مفاهيم سروکار نداريم و مفاهيم را از علوم ديگر از جمله علوم سياسي مي‌گيريم. كودتا نيز پديده‌اي است كه هم در علوم سياسي و هم در تاريخ از آن ياد مي‌شود. من هم اين تعريف را كه به نظرم جامع و مانع مي‌آمد، از علوم سياسي اخذ كردم تا به‌واسطه آن به آنچه در تاريخ ايران رخ داده بپردازم. اين تعريف مي‌گويد كودتا عبارت است از: سرنگوني دولت به‌صورت غيرقانوني با بهره‌گيري از نيروي نظامي يا تهديد به بهره‌گيري از نيروي نظامي. يعني هميشه از نيروي نظامي استفاده نمي‌شود، بلكه گاهي تهديد به استفاده از نيروي نظامي صورت مي‌گيرد. منتها بايد درنظر داشت كه كودتا به سرنگوني دولت تمام نمي‌شود، بلكه روندي دارد كه ادامه آن است و اين روند دولت‌سازي است. يعني وقتي كودتاگران يك دولت را سرنگون مي‌كنند، بايد يك دولت ديگر به‌جاي آن بنا نهند. اين دولت براساس آرزوها و سوداهاي كودتاگران بنا مي‌شود و ايشان هستند كه تعيين مي‌كنند چه دولتي سر كار مي‌آيد، ممكن است خودشان در آن شركت داشته باشند و ممكن هم هست كه كنار گود بايستند؛ اما دولت را تعيين كنند.

منبع: به نقل از یک گفت‌وگو با سهراب یزدانی، محقق و مورخ