قرآن توصیه به زندگی عاری ازخشونت می‌کند/ ویژگی های مفسر متون دینی

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله محمدعلی تسخیری، مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلام صبح امروز در سخنرانی خود در نخستین پنل علمی نهمین دور گفت‌وگوی دینی ایران با شورای جهانی کلیساها، در شرح تفسیر موضوعی متون دینی مقدس و ویژگی‌های مفسر، گفت: شهید سید محمدباقر صدر، تفسیر را به دو بخش ترتیبی (آیه به آیه) و موضوعی تقسیم می‌کند. در تفسیر ترتیبی، مفسر غالباً نمی‌تواند نقش سازنده‌ای داشته باشد؛ زیرا متن قرآنی را به طور محدود و بدون هیچگونه پیش‌فرضی مورد بررسی قرار می‌دهد و بیشتر به دنبال تبیین معنای قرآنی بر اساس قراین متصل و منفصل است.

وی افزود: اما مفسر موضوعی، تفسیر خود را با توجه به واقعیت‌های زندگی آغاز می‌کند و بر مطالب مرتبط با زندگی اعتقادی و اجتماعی و جهان‌بینی متمرکز می‌سازد و تجربه‌های اندیشه انسانی در پیرامون آن موضوع اعم از چالش‌ها، راه‌حل‌ها و پرسش‌ها را مورد پردازش قرار داده و آن را به متن قرآنی عرضه می‌دارد. سپس وارد گفت‌وگو با قرآن کریم شده تا پاسخ‌های قرآن را در برابر آنچه عرضه می‌دارد، بشنود. تفسیر ترتیبی به معانی گسترده آیات قرآنی بسنده می‌کند، حال آنکه تفسیر موضوعی در پی به دست آوردن جهت‌های گوناگون پیوستگی این معانی گسترده برای شناخت ترکیب دیدگاه قرآنی است.

آیت‌الله تسخیری ادامه داد: شهید صدر خلاصه تفاوت‌ها را در این می‌بیند که با تفسیر موضوعی، مفسر واقعیت بیرونی را در نظر گرفته و به قرآن رجوع می‌کند، تا انسجامی میان تجربه انسانی و مضمون قرآنی حاصل، و البته تجربه انسانی را زیر چتر معانی قرآنی برده، همانگونه که میان آیات مختلفی که در خصوص موضوع واحدی آمده، انسجام به وجود می‌آورد. سپس در پاسخ به ضرورت شناخت عمومی قرآن که یک سؤال مهمی است و شناخت دیدگاه‌های ضروری که در راه شناخت قرآن قرار می‌گیرد، تأکید می‌کند؛ به خصوص در شرایطی که جامعه پر از دیدگاه‌های ناهمگون است. و یادآور می‌شود که منظور این نیست که ما از تفسیر ترتیبی بی‌نیاز شویم؛ بلکه به دنبال افزودن گرایشی بر گرایش‌های گذشته هستیم و در حقیقت گرایش موضوعی گامی به پیش و نه جایگزین است.

تسخیری در بخش دیگری از سخنان خود در این دور از گفت‌وگوهای دینی ایران و شورای جهانی کلیساها، اظهار کرد: باید توجه کامل داشته باشیم که تفسیر موضوعی به عنوان جایگزین تفسیر ترتیبی نیست؛ بلکه گام دوم است. همچنین باید توجه شود که اساسی‌ترین اصل در تفسیر موضوعی آن دیدگاهی است که از متن به دست می‌آید و جایی برای تحمیل دیدگاه بیگانه از متن را بر متن وجود ندارد. توجه به هر آنچه در راه غنی‌سازی موضوع مورد نظر کمک کند، از دیگر مواردی است که مفسران باید به آن الزام داشته باشند.

آیت‌الله تسخیری همچنین با اظهار اینکه مفسران در سه مرتبه قرار دارند، این مراتب را اینگونه برشمرد: مرتبه انبیاء که تفسیر آنها قطعی است. مرتبه اوصیا که تفسیر آنها بر اساس حدیث ثقلین قطعی است. مرتبه علما که اگرچه تفسیرشان قطعی نیست؛ اما بایستی حتی‌الامکان مورد توجه باشد.

وی سپس تأکید کرد: بنابراین نگرش ما به میراث دینی بایستی با دقت همراه باشد و دیدگاه‌های علما را تا آنجایی که ممکن است چراغ راه خود قرار دهیم؛ زیرا تفسیرکننده در حقیقت همچون روحی است که در تفسیر دمیده شده و سیر می‌کند با همه ویژگی‌ها و آثاری که این کلمه دارد.

مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلام در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: مفسر می‌تواند شخصیت آگاه، دانشمند، باتقوا و بلندنظر و یا می‌تواند تنگ‌نظر، بی‌تقوا و متعصب باشد و نیز تفسیرکننده هدایت شده به چراغ قرآن و یا فرورفته در تاریکی‌های کینه و پلیدی و یا غواصی که مروارید می‌ستاند است و ممکن است سطحی‌نگر و بی‌مایه باشد. با توجه به اهمیت این بخش از علوم، معتقدیم که تفسیرکننده متن باید شرایط ویژه‌ای داشته باشد؛ زیرا تمدن مسلمانان برآمده از بازدهی و بخشش قرآن و آثار آن است و امانت‌دار این میراث دینی، جز فرد توانمند و امانت‌دار نمی‌تواند باشد.

تسلط بر علومی همانند لغت، نحو، صرف، معانی، بیان، بدیع و ... و داشتن مهارت و درون‌داشت یا «دانش استعداد»، دو شرط حداقلی است که آیت‌الله تسخیری آن را در این سخنرانی، مهم‌ترین شرایط یک مفسر، اعلام کرد و افزود: مفسر باید دارای قابلیت تحمل سختی‌های طاقت‌فرسا و صبوری نسبت به سختی‌ها باشد، در مرتبه‌ای از تقوا باشد که او را از نتیجه‌گیری شتابزده بازدارد، فردی باشد که از نظر روانی و جسمی در صحت و سلامت باشد.

آیت‌الله تسخیری سخنان خود را اینگونه پایان داد: با توجه به فرمایشات قرآنی مانند تأکید بر رحمت و اخلاق انسانی و میل به صلح و مخالفت با نابودسازی زندگی انسان‌ها و همانند آن، نتیجه همه فرمایشات قرآنی عدم پذیرش خشونت و تأکید بر زندگی عاری از خشونت است.

بنا بر اعلام این خبر، نهمین دور گفت‌وگوی دینی ایران و شورای جهانی کلیساها، دیروز دوشنبه ۳۰ مرداد، در محل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افتتاح شد. این دور از گفت‌وگوها به همت مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان و تمدن‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با عنوان «نقش تفسیری متون مقدس برای ایجاد جهان عاری از خشونت» طی روزهای ۳۰ و ۳۱ مرداد با حضور اندیشمندان مسلمان و مسیحی از ایران و کشورهای عضو شورای جهانی کلیساها برگزار می‌شود.