مکمل‌هایی که زندگی واقعی را به خطر می‌اندازند

نوزاد دختري سالم با پوستي صورتي‌رنگ و ريه‌هاي قوي بود اما در اواسط بارداري، مادر اين دختر به سل مبتلا شده بود. او در نوجواني عفونت واگيردار ريوي داشت و با وجود مصرف آنتي‌بيوتيك‌هاي پيشگيرانه، منظم و قوي بار ديگر بيماري‌اش عود كرده بود. علت بازگشت بيماري مصرف مكمل گياهي به نام كرم سنت‌جان بود.

مشكل از جايي شروع شده است كه خيلي از مردم نمي‌دانند مكمل‌ها دارو هستند؛ هرچند براي خريد‌شان نياز به نسخه پزشك نباشد و در ساخت آنها از گياه استفاده شده باشد. كرم سنت‌جان يكي از محبوب‌ترين داروهاي گياهي است كه در آمريكا به فرو‌ش مي‌رسد اما در سال 2000مؤسسه بهداشت ملي، تحقيقي را منتشر كرد كه نشان مي‌داد اين دارو مي‌تواند علاوه بر كاهش افسردگي، روي طيف وسيعي از دارو‌هاي مهم پزشكي مانند آنتي‌بيوتيك‌ها، قرص‌هاي پيشگيري از بارداري و دارو‌هاي ضد‌ويروس HIV تأثير منفي بگذارد. اين دارو آنتي‌بيوتيك‌ها را بيش از حد متابوليزه مي‌كند در نتيجه در دوز مناسب به بدن نمي‌رسد.

• تجويز بيش از اندازه مكمل‌‌ها

سازمان غذا و داروي آمريكا مكمل‌ها را به‌عنوان محصولاتي معرفي مي‌كند كه براي افزودن به ارزش غذايي رژيم‌هاي غذايي درست شده‌اند. آنها دارو نيستند و وقتي آسيبي به مصرف‌كننده وارد مي‌كنند، از فهرست مواد ايمن غذايي خارج مي‌شوند. آنچنان كه بيزينس اينسايدر گزارش كرده است مصرف مكمل‌ها در دنيا بسيار رايج است، نيمي از شركت‌كنندگان بالغ در يك نظرسنجي اعلام كرده‌اند كه تقريبا روزي يك مكمل مصرف مي‌كنند. اين در حالي است كه تحقيقات زيادي نشان مي‌دهد اين مكمل‌ها به همان ميزان كه مؤثرند، مي‌توانند بي‌اثر يا خطرناك هم باشند.

• ويتامين‌ها براي جلوگيري از بيماري

با جداسازي نخستين ويتامين در سال 1912توسط شيمي‌دان لهستاني، تب ايجاد و تركيب ويتامين‌ها در بيت شيمي‌دان‌ها به راه افتاد؛ به‌طوري كه تا اواسط دهه 1950، ۱۲ مورد از ۱۳ ويتامين ضروري توليد شد. آنها اين ويتامين‌ها را به‌صورت مكمل به نان، غلات، شير و... اضافه كردند تا محصول غني شده‌اي به‌دست بياورند. با اين كار جلوي بروز برخي بيماري‌ها مانند راشيتيسم و اسكوروي را كه درمان‌هاي گران و دشوار داشتند،‌ گرفتند. در سال‌هاي اخير داروسازان، نسلي از مكمل‌ها را توليد مي‌كنند كه هدف بازار آنها زنان طبقه متوسط و ثروتمند است.

تحقيقي كه نتايج آن در نشريه سالانه دارو در آمريكا منتشر شده است، نشان مي‌دهد كه مصرف ويتامين‌ها در ميان 400هزار نفري كه در ۲۷ تحقيق مورد بررسي قرار گرفته‌اند، باعث نشده است كه آنها به بيماري‌ها قلبي يا سرطان كمتري مبتلا شوند يا در تحقيقي ديگر روي 6هزار مرد كه در نشريه انجمن پزشكي آمريكا منتشر شده، مكمل‌‌ها حتي مانع شيوع زوال عقل در اين افراد نيز نشده است.

مصرف خودسرانه مكمل‌ها مي‌تواند بسيار خطرناك باشد. سيدعلي فاطمي، عضو انجمن داروسازان ايران با اشاره به افزايش مصرف انواع مكمل‌ها در ميان قشر جوان گفت: مصرف خودسرانه مكمل‌ها، عوارض جبران‌ناپذيري به دنبال دارد. مشكل دفع در كليه‌ها، سنگسازي، عوارض پوستي و چشمي ازجمله مواردي است كه بر اثر مازاد مصرف مكمل‌ در بدن افراد ايجاد مي‌شود.

دكتر سعيد حسيني، متخصص تغذيه نيز در اين‌باره گفت: افزايش دريافت ويتامين‌هاي محلول در چربي يا مواد معدني، مي‌تواند رسوب اين مواد در جداره عروق، كبد، كليه‌ها يا مغز را در پي داشته باشد. از طرف ديگر، بيماراني كه در حال مصرف دارو هستند به هيچ عنوان اجازه مصرف خودسرانه مولتي‌ويتامين‌هاي مينرال را ندارند چون ممكن است مثلا در يك بيمار قلبي كه براي پيشگيري از لخته شدن خون در عروق خود، داروي وارفارين مصرف مي‌كند درصورت مصرف خودسرانه مولتي ويتامين مينرالي كه حاوي ويتامين K است اثر وارفارين را عكس كند.

• مكمل‌هاي مجاز و غيرمجاز

مجاز: ويتامين ‌دي - كراتين (فقط براي ورزشكاران) - فوليك‌اسيد - زينك

غيرمجاز: داروهاي لاغر‌كننده- عصاره چاي - پروبيوتيك‌ها - روغن ماهي- ويتامين E - ويتامين C - مولتي ويتامين‌- ويتامين ب۳ - آنتي اكسيدان‌ها- جينسينگ