شهر «تکیه باغ‌ها» به خزان نشست/ بی‌سرپناهی دیار خانه‌های تاریخی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: هر موقعِ سال که به اینجا سفر کنی جایی برای لمس سادگی و زیبایی معماری غنی ایرانی- اسلامی پیدا می‌کنی، پاییز که باشد «کوچه‌باغی» رنگارنگ‌ترین صحنه‌های پادشاه فصل‌ها را پیش رویت قرار می‌دهد، تابستان که می‌شود «تکیه باغ‌ها» و «ترنجستان» با صدای شرشر آب همه وجودت را خنک می‌کند؛ بهاری‌ترین روزهای فصل اول خدا را هم می‌توان در «گلدشت» و «ونایی» تجربه کرد.

محرم و صفر که می‌شود، دلت هوای خانه «آیت‌الله بروجردی» را می‌کند؛ جایی که می‌شود حس و حال آسمانی آن را همچنان لمس کرد. بروجردی‌ها به آن «خانه آقا» می‌گویند و حوض بزرگ وسط خانه حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، حرف‌هایی از جنس حاجت و همه استکان‌ها و لیوان‌هایی که در آب حوض غلط می‌خورند با خودشان ماجراهایی دارند.

اما این‌همه چیزی نیست که دیار خانه‌های تاریخی برای گفتن دارد؛ اینجا ترک‌های بی‌توجهی و غفلت رگه‌های زلزله‌های گاه‌وبیگاه را عمیق‌تر کرده است؛ تا دیار ناب‌ترین آثار تاریخی ایرانی- اسلامی چشم‌به‌راه همت و اعتبار باشد.

سراغ یکی از بناهای تاریخی شهر می‌رویم که به‌عنوان یکی از خانه‌های تاریخی شاخص این شهرستان پس از سال‌ها تملک توسط میراث فرهنگی هنوز شرایطی برای میزبانی از گردشگران و علاقه‌مندان ندارد.

سکونت افراد صاحب‌منصب  با درجات علمی بالا و وجود خانه‌های متعدد تاریخی موجب شده است که با حجم بالایی از آثار تاریخی مواجه باشیم که زخم زلزله ۸۵ را هنوز بر تن خود دارد.

وعده ای برای مرمت مشارکتی آثار تاریخی

وضعیت آثار تاریخی بروجرد به گونه ای است که رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در جریان سفر خود طی امسال به این شهر وعده کرد که مرمت بناهای تاریخی این شهر به‌صورت مشارکتی انجام شود.

زهرا احمدی پور که در سفر به بروجرد از خانه‌های تاریخی آیت‌الله بروجردی و افتخارالاسلام طباطبایی و همچنین مسجد جامع و مسجد امام خمینی بروجرد بازدید کرد طی سخنانی در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: بروجرد دارای بافت تاریخی خیلی گسترده‌ای بوده و بناهای متنوعی اعم از مساجد و خانه‌های تاریخی دارد.

زهرا احمدی پور: بخشی از بناها به دلیل تغییراتی که در آن‌ها رخ‌داده و یا به دلیل عمر بنا دستخوش تخریب شده است وی با بیان اینکه بخشی از بناها به دلیل تغییراتی که در آن‌ها رخ‌داده و یا به دلیل عمر بنا دستخوش تخریبی شده که حدی از آن گسترده و در برخی بناها کمتر است، تصریح کرد: قرار شد بتوانیم به‌صورت مشارکتی در سال ۹۶ این بناها را مرمت کنیم.

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با تأکید بر اینکه اولویت این است که برای بروجرد محور گردشگری تاریخی و فرهنگی طراحی کنیم که طرح آن را تا بهار تهیه می‌کنیم و اعتبارات را پیش‌بینی می‌کنیم، افزود: مرمت بناهای تاریخی شهرستان بروجرد هم به‌صورت مشارکتی و هم توسط دیگر دستگاه‌ها صورت خواهد گرفت.

احمدی پور یادآور شد: سعی داریم این بافت تاریخی بروجرد را به محور گردشگری تبدیل کنیم.

باوجود وعده احمدی پور به نظر می‌رسد هنوز کار مرمت برخی آثار تاریخی این شهر درگیر کمبود اعتبارات است.

شرایط وخیم آثار تاریخی

رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: یک سری عناصر و بناهای تاریخی ارزشمند در این شهر وجود دارد که در وضعیت وخیمی قرار دارند و نیازمند به مرمت فوری هستند.

پس از زلزله بروجرد حجم قابل توجهی از آثار تاریخی بلااستفاده ماند حجت اله یارمحمدی گفت: پس از زلزله سال ۱۳۸۵ حجم قابل‌توجهی از عناصر ارزشمند تاریخی به علت آسیب‌دیدگی تقریباً بلااستفاده و آرام‌آرام به یک متروکه تبدیل شدند که باید روی این موضوع با توجه ویژه‌تری کارکرد.

وی با تأکید بر اینکه وضعیت برخی آثار تاریخی بروجرد مناسب نیست عنوان کرد: پس از زلزله ما برای اکثر آثار تاریخی طرح مقاوم‌سازی و مرمتی تهیه کردیم و مرمت‌های گسترده‌ای انجام‌شده اما حجم کار و تنوع آثار به‌قدری زیاد است که با اعتبارات قطره‌چکانی عملاً کار نمود واقعی خود را ندارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد با تأکید بر حجم بالای آثار تاریخی در بروجرد اظهار داشت: سازمان میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری در شهرستان بروجرد در هر سه حوزه کاری خود با حجم بالایی از کار مواجه هست و محدود به مرمت و حفاظت از آثار تاریخی نمی‌شود.

بسیاری از آثار تاریخی وضعیت مناسبی ندارند

وی عنوان کرد: انصافاً حوزه میراث فرهنگی در شهر تاریخی بروجرد با توجه به ابعاد و تنوعی که دارد حوزه‌ای بسیار مهم و تأثیرگذار است که باید بر روی آن کار کرد.

بسیاری از آثار تاریخی بروجرد علیرغم ارزش فرهنگی بالایی که دارند اما وضعیت مناسبی ندارند رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری در شهرستان بروجرد اظهار داشت: به‌استثناء برخی عناصر ویژه تاریخی همچون کاخ‌ها به جرات می‌توان گفت بروجرد ازنظر اکثر عناصر تاریخی غنی بوده و این موضوع مهمی است که باید به آن پرداخت.

یارمحمدی با تأکید بر اینکه بسیاری از آثار تاریخی بروجرد علیرغم ارزش فرهنگی بالایی که دارند اما وضعیت مناسبی ندارند گفت: بااین‌وجود اداره میراث فرهنگی بروجرد متناسب با اعتبارات و اخت یارات خود اقداماتی را در این حوزه هرساله اجرا می‌کند.

وی بابیان آنکه در اعتبارات استانی اداره میراث فرهنگی بروجرد تنها دو پروژه تعریف‌شده است گفت: احیای حوض مدرسه علمیه «حجتیه»، بندکشی و مرمت مقبره تاریخی «حاج مولا اسدالله حجتی بروجردی» مشهور به «حجت‌الاسلام»، که متولی همین مدرسه بوده در دستور کار است.

کمبود اعتبار برای احیای بافت تاریخی روستاها

رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری در شهرستان بروجرد افزود: با پیگیری‌های مکرر مالکان قلعه تاریخی هزارجریب، خوشبختانه امسال برای اولین بار برای این اثر تاریخی که کاربری مسکونی و اجتماعی داشته است اعتباری تخصیص داده‌شده است.

در سال‌های اخیر آسیب‌های زیادی به قلعه «هزارجریب» واردشده استوی  با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر آسیب‌های زیادی به این قلعه واردشده است گفت: نجات بخشی و رفع خطر بخش‌هایی از این اثر تاریخی در دست اقدام است.

یارمحمدی ادامه داد: در بروجرد تعداد زیادی روستا وجود دارد که دارای بافت تاریخی است اما بالاخره از این تعداد روستا که برای مرمت پیشنهاد می‌شوند با توجه به محدودیت‌های اعتباری تنها برای روستای «کوشکی» اعتبار گذاشته‌شده است.

وی عنوان کرد: گذرهای تاریخی، حمام‌های تاریخی، دیوارها، خانه‌ها و معابری که از گذشته با مصالح بومی ایجادشده‌اند می‌تواند در بحث گردشگری و بُعد فرهنگی دارای اهمیت ویژه‌ای باشد و درصورتی‌که اعتبارات این اجازه را بدهد در این حوزه نیز برنامه‌های خوبی طراحی‌شده است.

مجموعه «طباطبایی‌ها» جان دوباره‌ای می‌گیرند

مجموعه طباطبایی‌ها  بودجه مستقل ندارد رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد در پاسخ به این سؤال که سرنوشت مجموعه تاریخی فرهنگی «طباطبایی‌ها» چه خواهد شد گفت: اگرچه این مجموعه هنوز در سازمان برنامه‌وبودجه کشور دارای ردیف اعتباری مستقلی نیست اما با توجه به اهمیت موضوع برای سازمان میراث فرهنگی کشور امسال برای اولین بار از سرجمع اعتبارات ملی سازمان برای ساماندهی، مرمت و باز زنده سازی مجموعه تاریخی فرهنگی طباطبایی‌ها اعتباری در نظر گرفته‌شده است.

یار محمدی با اشاره به اینکه مجموعه تاریخی «طباطبایی‌ها» یک محله تاریخی شهر است گفت: این مجموعه عناصر مختلف زندگی شهری شامل مسجد، بازارچه، آب‌انبار، مدرسه علمیه، قبرستان، گذر، خانه‌های تاریخی، حمام و ... را در خود حفظ کرده است.

وی عنوان کرد: امسال از طریق اعتبارات ملی ۵ عنصر تاریخی از این مجموعه شامل حمام تاریخی سید، خانه‌های تاریخی «افتخار الاسلام»، «حاج‌آقا کمال طباطبایی»، «حاتمی» و خانه تاریخی «روناسی» که اضطرار بیشتری به‌منظور احیا و بازنده سازی دارند مرمت خواهند شد.

خزان تکیه باغ‌های بروجرد

وی در پاسخ به سؤال مهر مبنی بر اینکه وضعیت تکیه باغ‌های بروجرد مناسب نیست عنوان کرد: مرمت تکیه «دیده‌ور» به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین تکایای تاریخی این شهر در اعتبارات سال ۹۶ قرارگرفته است که هر زمان این اعتبار تخصیص یابد مرمت آن به‌سرعت آغاز خواهد شد.

رئیس اداره میراث فرهنگ بروجرد گفت: علاوه بر پروژه‌های مذکور یک اعتبار محدودی تحت عنوان پروژه‌های مشارکتی را در دستور کارداریم به این نحو که آثار تاریخی همچون خانه‌های در تملک اشخاص در صورت تمایل و تفاهم دوطرفه زیر نظر میراث فرهنگی و با همکاری و اعتبار دوطرفه مرمت خواهند شد.

یار محمدی اظهار داشت:مجموعه تاریخی «همایونی»، خانه تاریخی «مرادی»، بیت «آیت اله بروجردی»، خانه تاریخی «صدر زاده نبوی طباطبایی» که به‌عنوان یکی از باارزش‌ترین خانه‌های تاریخی بروجرد پیش‌ازاین مرمت سقف و باز زنده سازی حمام آن در دستور کار بوده، امسال اگر اعتبارات اجازه دهد مرمت خواهد شد.

رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد در ارتباط با اشیاء تاریخی در مجموعه طباطبایی‌های بروجرد گفت: ما امسال دو وسیله تاریخی از جنس چوب در مجموعه طباطبایی‌ها، که شامل دو «کجاوه» بسیار ارزشمند متعلق به خاندان طباطبایی‌هاست که در وضعیت وخیمی است که اقدامات اداری آن در حال انجام است که به‌محض تکمیل این مراحل مرمت آن آغاز می‌شود.

یارمحمدی اظهار داشت: در کنار این دو شیء ارزشمند، اشیاء چوبی دیگری که جزو وسایل زندگی این خاندان بوده‌اند و شامل میز و مبل چوبی است تحت عنوان وسایل زندگی خانوادگی طباطبایی‌ها دارای ارزش حفاظتی بالایی هستند که در صورت تخصیص اعتبار مرمت خواهند شد.

وضعیت وخیم کهن‌ترین مدرسه غرب ایران

دبیرستان «امام خمینی» وضعیت مناسبی ندارد رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد با اشاره به اینکه دبیرستان «امام خمینی» وضعیت مناسبی ندارد و از بناهای بسیار ارزشمند دوران پهلوی است گفت: در سال گذشته برای این عنصر ارزشمند تاریخی فرهنگی اعتباری در نظر گرفته شد و برنامه‌ریزی‌ها برای مرمت آن انجام شد حتی کار تا جایی پیش رفت که از اعتبارات ماده ۱۲ برای آن پیش‌بینی شد و ما تا نزدیک انعقاد قرارداد هم پیش رفتیم اما متأسفانه به دلیل کاهش درآمدهای دولت اعتبار محقق نشد.

وی ادامه داد: اما قول داده‌شده است که در اعتبارات سال آینده مرمت این اثر شاخص فرهنگی نیز دیده شود که اگر این موضوع محقق شود به‌سرعت کار مرمت آن را شروع خواهیم کرد.

در حالی رفع مشکلات بناهای تاریخی بروجرد به تامین اعتبارات گره خورده است که مصائیب این بناهای به خانه‌های تاریخی و تیکه باغ‌ها خلاصه نمی‌شود، مساجد تاریخی این شهر ازجمله مسجد امام و مسجد جامع نیز نیازمند مرمت هستند به‌طوری‌که پیش‌ازاین امام‌جمعه این شهر در سخنانی خواستار مرمت این بناهای منحصربه‌فرد شده بود.

مرمت مساجد تاریخی بروجرد اعتبار می‌خواهد

رئیس میراث فرهنگی بروجرد در واکنش به مشکلات این بناهای تاریخی گفت: در میان آثار شاخص تاریخی بروجرد همچون مسجد جامع طی سال گذشته احیای پوسته فیروزه‌ای گنبد آن به شکل و الگوی اولیه توسط اداره میراث فرهنگی بروجرد انجام شد و در کنار آن درب مسجد که یک شیء ارزشمند تاریخی بود پس از ۱۸ سال توقف مرمت از انبار بیرون آمد و ضمن مرمت سر جای اصلی خود نصب شد.

برای کار مرمتی روی مساجد تاریخی اعتبارات بیشتری نیاز است وی عنوان کرد: دو مشبک بزرگ چوبی که مشرف‌به ایوان این اثر ارزشمند تاریخی است پس از زلزله سال ۸۵ آسیب جدی دیده بود که توسط استادکاران این دیار مرمت و در سر جای خودش نصب شد.

رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد گفت: نظافت و بندکشی‌های ضلع جنوب انجام شد و در صورت تخصیص اعتبارات کار مرمتی این مسجد ادامه خواهد داشت.

یار محمدی گفت: در کنار مجموعه‌های تاریخی بروجرد مرمت آثار شاخصی همچون مسجد جامع، مسجد امام (ره) و امامزاده «جعفر» بروجرد یک حجم عملیاتی بسیار وسیعی دارد و آن‌هم به علت وسعت و ابعاد آن‌هاست لذا برای کار مرمتی بیشتر بر روی آن‌ها اعتبارات بیشتری نیاز است.

وضعیت نامناسب خانه‌های تاریخی بروجرد

سخنان مسئولان میراث فرهنگی در حالی است که عباس گودرزی نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی نیز از کم توجهی به این میراث گران بها انتقاد دارد و می گوید: با توجه به بررسی کارشناسان بروجرد به لحاظ آثار متنوع تاریخی بسیار خاص و منحصربه‌فرد است.