عجم: مقتدی به سعودی متمایل است؛ سفر، چند هدف مهم داشت

زهره نوروزپور: مقتدی صدر رهبر جریان صدر در عراق با ولیعهد عربستان دیدار و گفتگو کرد، دیداری که هیچ خبری و صحبتی از آن به بیرون درز نکرد و در سکوت کامل خبری به پایان رسید و خبرگزاری عراق و عربستان به انتشار یک عکس بسنده کردند. درباره این موضوع با دکتر محمد عجم پژوهشگر مسائل عربی و خلیج فارس گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

برخی تحلیلگران معتقدند سفر صدر به عراق تبلیغات انتخاباتی و یارکشی و حمایت منطقه ای است. نظر شما چیست؟

حتما یکی از اهداف سفر، تأثیرگذاری بر انتخابات و یارکشی است و با قرار گرفتن در آستانه انتخابات در عراق شاهد تحولات سیاسی و ظهور و افول و انشعاب در بعضی احزاب و جریانات خواهیم بود اما در عراق هم احزاب سنی و کردی و هم سه جریان اصلی شیعی هر کدام دایره نفوذ و پایگاه سنتی ثابت آراء خود را دارند مانند کاریزمای شیخ و رئیس قبیله.

اما عوامل بیرون از پایگاه ثابت رأی یعنی تحولات داخلی و منطقه ای و رضایت از عملکرد حزبی نیز می تواند بر آرا تاثیرگذار باشد؛ اشتباهاتی که مقتدی صدر در برهه تاریخی تا قبل از سقوط موصل کرد قاعدتا می تواند پایگاه رأی وی را کاهش دهد؛ به طوریکه وی در سال 2014 با دنیای سیاست خداحافظی کرد. اقدامات صدر و جیش المهدی برخلاف مصالح و علیه منافع عراق، نقش مهمی در تضعیف دولت مالکی داشت و ناخواسته به جبهه دشمنان و ظهور داعش کمک کرد. از انتخابات سال 1393 تا کنون عراق تغییرات بسیار عمیقی کرده و در جهت استقرار امنیت و ثبات عراق در مسیر خوبی قرار گرفته است، نوری مالکی به خاطر مصالح و منافع عالیه عراق پست نخست وزیری را رها کرد و این یکی از تصمیمات ارزشمند در مسیر ثبات و وحدت عراق بود. 

رهبر جریان صدر اخرین بار در سال 2006 به ریاض سفر کرده است، چه شد که بن سلمان از صدر دعوت رسمی به عمل اورد؟ چرا در این مقطع حساس منطقه و بحران عربی رهبر جریان صدر به عربستان سفر کرد؟ آیا ارتباطی با  سفر  نماینده عمار حکیم به دوحه داشت؟

جریان صدر معارض و دشمن دولت مالکی بود و جنگهای خونین را باعث شد که موجب خرسندی بعثی ها و جریانات تروریستی شد ایشان اگر تجربه امروزه را می داشت حتما جور دیگر و به نحو خردمنداته تری عمل می کرد. عربستان نیز دشمن سرسخت دولت مالکی بود، با حشد شعبی مخالف بود و از طرفی عربستان و صدر هر دو خواهان استعفا و کناره گیری بشار اسد هستند.

بنا بر این مشترکاتی آنها را بهم نزدیک کرده است؛ از طرفی عربستان خود را در چاه بحرانها و چالش های متعدد داخلی و منطقه ای گرفتار کرده است. با این رویکرد، این کشور می تواند در کم کردن ابعاد چالش شیعیان و قیام عوامیه و همچنین بحران شیعیان بحرین از نفوذ خانواده صدر استفاده کند. بنا بر این هم مقتدا صدر و هم عربستان از این سفر می توانند استفاده تبلیغاتی ببرند. البته هیچگونه خبری از جزئیات دیدارهای صدر با مقامات سعودی و با ولیعهد به بیرون درز نکرده است، اما اگر واقعا هدف صدر این باشد که  روابط عراق را با همسایگانش بهبود بخشد و تعمیق کند و از خطر اختلافات مجدد طائفی و مذهبی جلوگیری کند این امر برای مردم عراق خوشایند خواهد بود.

نظر شما درباره اتفاقات اخیر عراق چیست؟ کناره گیری عمارحکیم، آمدن حمود بر پست ریاست مجلس اعلا، و در نهایت رفتن صدر به عربستان، ارزیابی شما از اقدامات این دو حزب شیعی عراق که همیشه رقیب هم بوده اند چیست؟ چه اتفاقاتی در راه است؟

به نظرم بعضی از این تحرکات به موضوع رفراندوم اقلیم کردستان و انتخابات آینده ربط دارد؛ کردستان برای احزاب عراق به خصوص شیعیان بسیار مهم است و مهمترین چالش عراق است.

موضوع دیگر نیازهای جدید عراق است، احزاب قدیمی و از جمله مجلس اعلا مطابق با خواسته ها و ادبیات دوره خاصی شکل گرفت. احزاب شیعی در میدان عمل تجارب جدید و نیازهای جدیدی را درک کرده اند؛ جدایی سید عمار حکیم از مجلس اعلی و تأسیس حزب جدید حکمت، اقدامی طبیعی، اصلاحی و تکاملی است و به  بروز انشقاق و تضعیف در صفوف احزاب شیعی عراقی منجر نخواهد شد، بلکه بر عکس با شعار شهروندی و حقوق شهروندی دایره جذب آن گسترده تر خواهد شد.

این رقابت را در قالب آرایش احزاب شیعی در انتخابات چگونه ارزیابی می کنید؟

در انتخابات عراق سه ائتلاف و همبستگی شیعی هر کدام متشکل از چندین گروه هستند که همیشه آرای اول را بدست می آورند، در دور قبل 9 هزار کاندید به نمایندگی از 277 حزب و گروه و تشکل برای تصرف 328 کرسی رقابت کردند و از 22 میلیون واجد شرایط تنها 12 میلیون در انتخابات شرکت کردند اما در دور بعدی که در کمتر از یکسال آینده هست مشارکت بسیار بالاتر خواهد بود و احزاب شیعی موفق تر ظاهر خواهند شد. 

احزاب شیعی" ائتلاف قانون" در چند سال گذشته اقدامات موثرتری برای اتحاد و همبستگی عراق و همسو با جامعه بین المللی و منافع همسایگان انجام داده و در کاهش دادن تنش با عربستان تا حدودی موفق بوده است، گروه صدر نیز از تجربه تلخ گذشته درس گرفته و کمتر تشنج زایی در داخل و یا بیرون داشته است.

در مجموع انتخابات آینده دورنمای بهتری را رقم می زند و به همین دلیل از کردها خواسته می شود رفراندوم حق تعیین سرنوشت را تعلیق کنند و یا به بعد از انتخابات پارلمان موکول کنند و اگر قرار است رفراندوم برای سرنوشت اقلیم کردستان برگزار شود در این رفراندوم تمام مردم عراق باید شرکت کنند. به هرحال در مجموع دورنمای آینده عراق خوب و روشن است و جای نگرانی نیست، احزاب سنی، شیعه، کردی و ملی همگی از ظهور خونبار داعش درس عبرت گرفتند و هرگز به ادبیات طایفه ای و قومی گذشته باز نخواهند گشت به همین دلیل شعار حقوق شهروندی از سوی عمار حکیم دورنمای خوبی خواهد داشت.

52310