اعلمی: ترامپ در حال بازگشت به سیاست "سلطه کامل" است

زهره نوروزپور: دونالد ترامپ یکی دیگر از وعده های انتخاباتی خود را عملی کرد. لغو قرارداد واشنگتن و هاوانا که در زمان باراک اوباما در راستای صلح و برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور پس از سالها به سرانجام رسیده بوده چندی پیش ناگهان لغو شد. لغو این قرارداد همزمان با تحریم های تازه سنا علیه ایران و روسیه صورت گرفت. به یکباره تصمیم واشنگتن برای سه کشوری که همیشه نام متخاصم از سوی ایالات متحده روی انها بوده است، بازتاب گسترده ای به همراه داشت. برای بررسی تبعات لغو این قرارداد با هادی اعلمی فریمان، پژوهشگر و کارشناس ارشد مسائل ایالات متحده و آمریکای لاتین گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

لغو قرارد داد هاوانا چه تبعاتی را به همراه خواهد داشت؟ دولت اوباما در راه صلح با کوبا بسیار تلاش کرد و یکی از مهمترین دستاوردهای او در حوزۀ دیپلماسی محسوب می شد. ارزیابی شما از لغو این قرارداد چیست؟

تبعات لغو توافق به نوعی عهدشکنی ترامپ را نشان می دهد و این عهدشکنی بیشتر بر شخصیت حقوقی رفتار ایالات متحده تأثیر خواهد داشت. امریکا در قبال نقض در توافق های بین المللی متهم می شود و کشورها کمتر تمایل جدی با توافق با ایالات متحده خواهند داشت و نوعی سوظن شکل خواهد گرفت. از منظر بد عهدی تا حدودی به انزوای امریکا و ماهیت اشکار شدن تجارت پیشگی در روابط متهم خواهد شد. یکی از تبعات لغو این توافق گرایش بیشتر کشورهای جهان به کار مشارکت با یکدیگر بدون امریکا خواهد بود. جهان پسا امریکایی در حال شکل گیری است. در این جهان سایر کشورها هم به تدریج عبور از ایالات را تمرین خواهند کرد کما اینکه در رفتارهای اخیر ترامپ هم اروپا در مسائل مختلف زبان به انتقاد گسترده ای گشوده است. لذا بازیگران جدیدی در هر مرحله از لغو این توافق ها توسط ترامپ وارد میدان جهانی خواهند شد.

 یکی از بحث ها مخالفت گسترده افکار عمومی جهان با این رویه ایالات متحده است که در نهایت همگان تفاوت رفتار امریکا با کوبا را درک خواهند کرد و در واقع، تبعات لغو توافق بیشتر، نوعی بدعهدی را در رویه های ایالات متحده اشکار خواهد کرد.

لغو این قرارداد همزمان با تحریم های ایران و روسیه انجام شد. شما این رویداد را چه طور ارزیابی می کنید؟

ترامپ یکی از قول های رقابت انتخاباتی خود را مثل سایر وعده ها عملی کرده است که بازنگری در روابط ایالات متحده با کوبا است.

توافق مذکور یک توافق دو جانبه بین ایالات متحده و کوبا بود و سنگ بنای آن حدود 20 یا 30 سال بعد از اقدامات متعدد براندازانه ایالات متحده به ثمر نشست لذا در ابتدا به نظر می رسید که ترامپ هم به این توافق احترام بگذارد اما مورد بازنگری واقع شد. غیر قابل پیش بینی بودن ترامپ این کار را وارد مرحله اجرا کرد و موجب لغو این توافق شد.

بخشی از اقدام ترامپ مربوط به رقابت منفی و خصمانه و کلی سیاست های مشابه باراک اوباما است. چون ترامپ از ابتدا این بازنگری را در همه حوزه ها شروع کرده است. در موضوع اوباماکر، پیمان پاریس، روابط با سایر کشورها و در دیگر موارد نیز تجدید نظر را شروع کرده است؛ بنابراین من فکر می کنم که ایشان میراث اوباما را به کلی دگرگون خواهد کرد. ما اگر ارزیابی از سیاست اوباما در جهان داشته باشیم می بینیم که در مقابل کشورهایی که از سوی ایالات متحده نام متخاصم بر آنها گذاشته شده، وی سیاست مهار را دنبال کرد و در دوره هشت ساله ریاستش بر سیاست های نرم افزاری تاکید کرد. اما ترامپ این سیاست را به طور کلی دگرگون کرد. به جای سیاست مهار بحث سیاست سلطه را دنبال می کند که خط مشی راهبردی آن است.

به نظر می رسد ترامپ در حوزه امریکای لاتین، بحث حیاط خلوت را مجدداً پیگیری می کند و در حال بازگشت به سیاست سلطه کامل است. به این معنی که مستقیم رژیم کوبا و خانواده کاسترو را هدف قرار داده است. به نظرم ترامپ در کوبا سیاست رژیم چنج را دنبال می کند.

آیا ممکن است کوبا اقدامی که در زمان شوروی سابق  انجام داد و آن دوره از تاریخ بحران موشکی کوبا نام گرفت را در پیش بگیرد؟ اتحاد با روسیه فعلی با ابزار  قدرت نرم امروزی نه به معنای سخت افزاری. به طور کلی روسیه می تواند از این وضعیت نفعی ببرد؟

ایالات متحده به واقع سالهای متمادی پس از جنگ جهانی دوم برابر رویه ها و راهبردهای امنیت ملی خود اقدام به مجازات و تعلیم کشورها برابر اصل حمایت از حقوق بشر دموکراسی می کند، همزمان این اقدام را نمی توانیم ناشی از قطب بندی جدید قلمداد کنیم. به نظر می رسد که ترامپ فاقد درک مقتضیات جدید روندهای جهانی است.   با شیوه های سنتی رویه های سابق را تکرار می کند. به نظرم قصد دارد دوره هشت ساله راهبرد تعویق اوباما را به طورکل از صحنه سیاست خارجی ایالات متحده حذف کند. 

اقدام سخت افزارانه بازگشت به گذشته از نظر کوبا اساسا منتفی است. کوبا علیرغم لغو یک جانبه توافق رسما اعلام کرده که به ادامه مذاکرات پایبند است. قیاس موضوع به گذشته بحران اتمی شوروی و کوبا و بازگشت به بحران سخت افزاری نظامی و واکنش احتمالی اتمی اساسا منتفی است. شرایط اقتصادی وخیم در کوبا وضعیت متفاوت و ماهیت قدرت در روسیه این اجازه را نمی دهد. در حال حاضر کوبا فاقد ارزش استراتژیکی برای روسیه به شکل سابق است و شرایط جنگ سرد دیگر حاکم نیست. اینکه احتمال بدهیم بحران به شکل گسترده ای شود منتفی است. کما اینکه در لغو توافق چند مولفه وجود دارد که احتمالا سبب شود تا آنها به فعالیت خودشان ادامه دهند، مثلا بحث پرواز هواپیماها و بازگشایی سفارت کماکان ادامه دارد، معاملات بازرگانی هم تا حدودی بین مردم استمرار خواهد داشت فقط معاملات بازرگانی ممنوع شده که بیشتر با نیروهای مسلح کوبا از طرف شرکت های امریکایی انجام خواهد شد. بنابراین بحرانی بودن شرایط منتفی است.

لغو این قرارداد چه تبعاتی برای آمریکا دارد؟
دو نکته کلیدی پیرامون تبعات لغو قرارداد برای آمریکایی ها وجود خواهد داشت: یکی خدشه به اعتبار ایالات متحده در مذاکراتی است که از این پس سایر کشورها در مذاکرات چند جانبه یا دوجانبه خواهند داشت و اعتماد کمتری به آمریکا در صحنه روابط جهانی شکل خواهد گرفت و دیگری متضرر شدن بخشی از شرکت های امریکایی  است که با استناد و اعتبار توافق دوره اوباما سعی کردند این روابط را بهبود ببخشند و آنها احتمالا ضرر زیادی خواهند دید.

چه بازیگرانی منفعت می برند؟

تمام کشورهای جهان به جز خود ایالات متحده بازیگران صاحب منفعت از لغو قرارداد هستند. قبل از امریکایی ها اروپایی ها قدرتمندانه وارد مذاکره با هاوانا شدند. کماکان این وضعیت ادامه دارد یعنی اروپا بیشترین منفعت را از لغو این توافق خواهند برد چینی ها با توجه به استراتژی های پایدار تجاری که در تمام دنیا دنبال می کنند بیشترین نفع را خواهند داشت، اسیا قطعا بخش زیادی از ارتباط را با کوبا ایجاد خواهد کرد.

روسیه و ایران هم به نحوی کماکان ارتباطات قبلی خودشان را ادامه خواهند داد. کشورهای آمریکای جنوبی هم در روند پیگیری سیاست های جنوب - جنوب کماکان این روابط را خواهند داشت. بنابراین به نظر می رسد که خود امریکایی ها از این لغو توافق ضرر خواهند کرد و سایر کشورها وضعیت مطلوب تری در بهبود روابط خواهند داشت که اروپایی ها در این فضا پیشقدم هستند.

در مقطعی کشور ما به دلیل اینکه کوبا کشوری استعمار زده بود با ایدئولوژی رهبران کوبا همذات پنداری و همفکری داشت. ایا این وضعیت به نفع ایران است؟

این مسئله ابعاد مختلفی دارد؛ در دوره های طولانی به دلیل تحریم مشترکی که علیه کوبا و ایران وجود داشت، دو کشور نگاه مشترکی دربارۀ مبارزه با ایالات متحده در حوزه های مختلف داشتند. اما یک نکته کلیدی در شرایط جدید این است که حقوق بشر و دموکراسی واقعا کارنامه سیاهی در کوبا دارد. لکن بحث این است که امریکایی ها رفتار دو گانه ای در قبال این کشورها دارند نمی توانند منادی این بحث در کوبا باشند. خود ملت کوبا و نسل جوان ان باید به دنبال ترمیم این بحث ها باشند. به علاوه در شرایط  جدید دولت دوازدهم جناب دکتر روحانی منادی آزادی خواهد شد و روند های جاری در جمهوری اسلامی ایران به سمت تحقق یکپارجه حقوق شهروندی، آزادی‌های مدنی و محقق شدن اراده ملت در تعیین سرنوشت خود پیش خواهد رفت.

مردم ایران در انتخابات اخیر راه حل تعامل آزاد با جهان و صلح را برگزیدند. از این منظر راه جمهوری اسلامی با کوبا به طور کل متمایز و متفاوت خواهد بود و در شرایط جدید قابل قیاس نیستند.

52310