اعتیاد اینجا می‌میرد/ پاک همچون شمعدانی

خبرگزاری مهر - فائزه نصرتی - گروه استان‌ها: مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب معتادان مازندران، جایی در همین حوالی بیرون از دغدغه‌های زندگی شهری در جاده‌ای که از مسیر مجتمع‌های رفاهی- تفریحی دستگاه‌های اجرایی می‌گذرد، قرار دارد.

 در فرعی‌های جاده دریا جایی که تلاقی کرانه آبی با دشت‌های سبز تابلویی بی‌بدیل می‌سازد در این تلاقی و همسایگی با شالیزارهای دشت قاجار خیل ساری، در وسعتی بیش از یک هکتار که دورتادور آن دیوار بلندی کشیده شده است آدم‌هایی زندگی می‌کنند که روزهای پرنشاط و بی‌دغدغه خود را با یک نئشگی زودگذر معامله کردند و باختند.آن‌ها روزها و شب‌های خود را با افیون خانمان‌سوز سپری کردند و آواره کوچه و خیابان‌ها، شدند؛ دیگر خانه و خانواده‌ای برای آن‌ها نمانده بود تا جایی که کوچه و معابر پاتوقشان شد. 

وقتی چهره شهر باوجود آن‌ها دلگیر شد و گاهی هم برای تأمین مواد نئشگی خود دست به هنجارشکنی زدند می‌بایست که جمع‌آوری شوند و این کار هم انجام گرفت و آنان با حکم قضایی به مرکز بازپروری منتقل شدند.

مرکز بازپروری و نگهداری قاجار خیل ساری ویژه مردان معتاد متجاهر و کارتن‌خواب بی خانمانی است که از سراسر استان هستند و خدماتی که در اینجا ارائه می‌شود رایگان و ترک در آن اجباری است.

[cite]مرکز بازپروری و نگهداری قاجار خیل ساری ویژه مردان معتاد متجاهر و کارتن‌خواب بی خانمانی است که از سراسر استان هستند و خدماتی که در اینجا ارائه می‌شود رایگان و ترک در آن اجباری است

پس از طی فرعی‌های خاکی به درب میله‌ای آهنی بزرگی که زمینه سفیدی دارد و به رنگ پرچم ایران در سه قسمت به صوت افقی رنگ‌آمیزی شده است، می‌رسیم.

دیوار نسبتاً بلند و طویلی که بالای سیم‌های خاردار قرار دارد که نشان می‌دهد گاهی احتمالاً فرار هم به سرشان می‌زند و این نگهداری سفت‌وسخت برای ترک اعتیاد آن‌ها لازم است.

بنای روبروی درب ورودی مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب قاجار خیل ساری مربوط به بخش اداری و محل کار مدیر مرکز است. چند متر که از ساختمان اداری می‌گذری اولین جایی که به چشمت می‌خورد واحد تأسیسات است و کارگاه پرورش قارچ و نانوایی.

حیاط مرکز بسیار بزرگ است و اگرچه بخش‌هایی از آن سنگ‌فرش و آسفالت شده است ولی خالی از فضای سبز، درخت، درختچه و گل‌وبوته نیست. تمیزی ونظافت فضای به این بزرگی هم در جای خود قابل‌توجه و تحسین است و بوته‌های کدو و گل‌هایی که بنابر اظهارات مدیر مرکز کاشته دست بیماران است.

سالن پرورش قارچ در دوطبقه و بیش از ۴ ردیف که محصولات آن مواد اولیه آشپزخانه را تأمین می‌کند و آن‌هم از مهارتی حاصل‌شده که بیماران در طی مدت سه ماه در مرکز فرامی‌گیرند و در هر دوره این سالن فضای کسب‌وکار را برای ۱۵ نفر فراهم می‌کند.

یک واحد خبازی که سر در آن با « الهی به امید تو » مزین شده است؛ آن دسته از بیمارانی که اندک تجربه‌ای از شاطری دارند یا علاقه‌مند به این کار هستند با گذراندن یک دوره آموزشی در نانوایی (مرکز ترک اعتیاد قاجار خیل) مشغول به کارشده و نانِ وعده‌های غذایی همه مرکز را تأمین می‌کنند. این اقدام نه‌تنها موجب تقویت حس مسئولیت‌پذیری در بیماران معتاد می‌شود بلکه ضمن صرفه‌جویی در خرید نان، موجب افزایش کیفی و کمی نان مصرفی مرکز هم شده است.

به محوطه اصلی مرکز که مشرف‌به استراحتگاه‌ها، سالن غذاخوری و آشپزخانه، کارگاه‌ها آموزشی و ... است وارد می‌شویم؛ ساعت حول‌وحوش یازده و نیم صبح. بااینکه بهار به ماه آخر و روز آخر رسیده ولی آفتاب کم‌رمق است و هوا نسبتاً ابری!

موقع ظهر است؛ همه بیماران مرکز بیرون از استراحتگاه هستند درحالی‌که روپوش و شلوار همه آبی‌رنگ است ودمپایی به پادارند؛ برخی دورهم نشسته‌اند، عده‌ای هم گوشه‌ای گرفته‌اند و با دست جلوی صورتشان را پوشاندند که تصویری از آن‌ها گرفته نشود، اندک نفراتی هم با لوازم ورزشی از همانی که در پارک‌ها قرار دارد در حال نرمش هستند، دونفری هم یک قسمت از دیوار ساختمان تأسیسات را برای خوشنویسی آماده می‌کنند و انگار در این هنر تجربه‌ای دارند و چه خوب است که فضا برای مرور این تجربه در مرکز فراهم است!

نفر بعدی هم در حال شستشوی چیزهایی شبیه ملحفه وروکش بالش است؛ هم‌دست و پایی به آب می‌برد و هم برای ترک افیون خانمان‌سوز این‌گونه دست به بازپروری می‌زند تا ضمن درمان و حرفه‌آموزی، مسئولیت‌پذیری را در کوچک‌ترین معادله‌ها مشق کند!

توسط مدیر مرکز به سالن‌های استراحت، سالن سم‌زدایی، هدایت می‌شوم؛ سه سالن با ۲۲۰ تخت که در حال حاضر ۲۰۹ نفر را پوشش می‌دهد و به دلیل پذیرش زیاد، ۱۲۰ ظرفیت رسمی افزایش داده‌شده است. اینجا تخت‌ها در دوطبقه در فاصله کمی از یکدیگر در سالنی بزرگ با چندین پنجره و سیستم سرمایشی (کولرگازی ایستاده) و گرمایشی (شوفاژ) مناسب قرارگرفته است؛ همه‌چیز از کف سالن، تا تخت‌ها و دیوار وسقف تمیز و مرتب است و یک نفر هم از خود بیماران که به‌ظاهر وضع مناسبی در بهبود دارد مسئول سروسامان دادن سالن است.

با دیدن ما درب سالن را باز می‌کند و وقتی مدیر مرکز از او پرسید که روکش بالش‌ها و ملحفه‌ها چرا کشیده شد، پاسخ داد بچه‌ها برای شستشوی بردند.

گل‌های کاکتوسی که در قوطی حلبی چای گلچین کاشته شده و بالای فایل کنار پنجره سالن استراحت قرارگرفته است، آن‌طرف‌تر هم‌روی طاقچه پنجره و بازهم در قوطی‌های حلبی گل‌های شمعدانی، برگ بیدی بنفش و ... خودنمایی می‌کند.

کاشت این گل‌ها کار بیماران مرکز است؛ گلهای انتخاب‌شده اینجا هم حرفی برای گفتن دارند! شمعدانی که نشانه‌ای از وجود محبت و احساسات پاک انسانی است و کاکتوس که نشانهٔ استقامت وپایداری است و کسانی آن را پرورش می‌دهند که به‌راستی مقاوم وخستگی‌ناپذیرند؛ هیچ گلی مانند کاکتوس نمی‌تواند نماد مقاومت باشد زیرا این گل روحی سرکش – مقاوم و خستگی‌ناپذیر داشته وبسیار پرتلاش است و شاید کاشت آن در اینجا و توسط این افراد نماد و تفسیر همین تعابیر باشد.

نظم و دقت در گوشه و کنار این مرکز دیده می‌شود! هر فردی از مرکز که به او مسئولیتی محول شده است مثلاً؛ مسئولیت سالن‌های استراحت، اتاق سم‌زدایی و ... شوقی در وجودش موج می‌زند و مشتاق است و با گرمی ازآنچه از او خواسته می‌شود استقبال می‌کند. معتاد ی که تا قبل از اینکه به مرکز بیاید خیابان خوابی می‌کرد و از زیر بار مسئولیت فرار، امروز با صرف فعل خواستن و درمان و ترک به خودشناسی، نوزایی، نو شدن و تغییر رسیده است و این همان هدفی است که مرکز ماده ۱۶ به خاطر آن شکل‌گرفته است؛ مرگ تدریجی اعتیاد و بازگشت به آغوش خانواده و جامعه!

 تعدادی در سالن استراحت هستند  و می‌گویند که روزه هستند؛ پس از سالن استراحت، سالن سم‌زدایی از بخش‌های دیگر مرکز بازپروری است که خبرنگاران برای بازدید می‌روند.

بیماران وقتی با حکم قضایی وارد مرکز می‌شوند در یک هفته بدو ورود، باید برای سم‌زدایی بسته به مدت‌زمان اعتیاد و نوع مصرف در این سالن نگهداری شوند

نورالله نعمتی، مدیر مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب معتادان مازندران درباره اقداماتی که در سالن سم‌زدایی انجام می‌گیرد، گفت: بیماران وقتی با حکم قضایی وارد مرکز می‌شوند در یک هفته بدو ورود، باید برای سم‌زدایی بسته به مدت‌زمان اعتیاد و نوع مصرف در این سالن نگهداری شوند تا ضمن اینکه تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌گیرند اگر در موقع درمان اولیه دچار سردرد، اسهال و فشارهای روحی شدند مداخلات درمانی صورت گیرد.

وی به خبرنگار مهر می‌گوید: دوره سم‌زدایی بسته به نوع مصرف، نوع مواد و مقدار مصرف از یک هفته تا ۱۰ روز یا بیشتر طول می‌کشد، پس‌ازاین دوره متادون درمانی و ترک مصرف آغاز می‌شود.

مدیر مرکز ماده ۱۶ ساری، بابیان اینکه در حال حاضر ۱۳ بیمار معتاد دوره سم‌زدایی را سپری می‌کنند، افزود: آخرین پذیرش ما جهت سم‌زدایی در سه تا چهار روز مانده به پایان خردادماه بود که یک بیمار از شهرستان نور و دو بیمار از شهرستان نکا به مرکز منتقل‌شده بودند.

پس از بازدیدی کوتاه از نمازخانه، اتاق پرسنل که در جوار سه سالن استراحت و اتاق سم‌زدایی قرار داشت، در سر راه بوی مواد شوینده و صابون و شامپو ما رو متوجه حمام مرکز می‌کند همه‌چیز این بخش هم تمیز و مرتب است بااین‌وجود یک نفراز بیماران در حال شستشوی کف راهروهای منتهی به حمام‌ها است به همین دلیل بوی مواد شوینده فضا را پرکرده است.

نعمتی درباره فضای کاری آشپزخانه می‌گوید: سرآشپز و مسئول این بخش یکی از همکاران ما از شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر است ولی مانند دیگر بخش‌ها در آشپزخانه هم از مشارکت بچه‌ها استفاده‌شده است.

وی ادامه داد: این بچه‌ها با دادن مسئولیت حس خوبی پیدا می‌کنند و اگر تا قبل از ورود به مرکز فردی مزاحم برای جامعه بودند امروز فردی اثرگذار در مسئولیت محوله هستند و بدترین تنبیه برایشان این است که خدمتی که به آن داده شد، گرفته شود.

مدیر مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب معتادان مازندران، بابیان اینکه آشپزخانه مجهز به سردخانه زیر صفر درجه است و مواد غذایی فاسدشدنی در آن نگهداری می‌شود، گفت: بیمارانی که در این مرکز پذیرش می‌شوند از سنین ۱۷ تا ۶۵ سالگی هستند و پایین‌تر و بالاتر از این را حق پذیرش نداریم.

نعمتی بابیان اینکه این مرکز دارای کمیته هماهنگی به ریاست دانشگاه علوم پزشکی و دبیری شماره هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان وعضویت دادستانی، اداره بهزیستی و فرماندهی نیروی انتظامی است، گفت: یک تیم پزشکی متشکل از پزشک، پرستار و روانشناس با ما همکاری می‌کنند، درعین‌حال با مراکز آموزش درمانی دانشگاه علوم پزشکی و سامانه ۱۰۱۰۳۴ قرارداد داریم در صورت بروز مشکل برای بیماران با یک تماس با ۱۱۵ نزدیکِ مرکز، بیمار می‌تواند به یکی از ۴ مرکز آموزش درمانی دانشگاه علوم پزشکی منتقل می‌شود.

وی افزود: اختلالات روان‌پزشکی ناشی از سوءمصرف در اکثر بیماران وجود دارد ولی اگر در حد اورژانسی هم باشد در کنترل ما است.

 مقصد آخر بازدید کارگاه‌های آموزشی فنی و حرفه‌ای است. آموزش‌ها توسط مربیان فنی و حرفه‌ای داده می‌شود؛ بیش از ۶ دستگاه چرخ‌های خیاطی که باهدف آموزش، تولید لباس فرم مصرفی (بیش از ۵۰۰ دست) و تعمیر لباس‌ها و دوخت روکش بالش و ملحفه در این کارگاه تدارک دیده‌شده است.

مدیر مرکز ماده ۱۶ ساری، راه‌اندازی کارگاه بلوک‌زنی باهدف آموزش، به‌کارگیری بیماران و کاردرمانی و تولید جهت مصارف عمرانی و درآمدزایی برای مرکز، راه‌اندازی خشک‌شویی و آرایشگری باهدف آموزش، کاردرمانی بر روی بیماران، و ارتقاء بهداشت فردی، تولید مرباجات باهدف آموزش، کاردرمانی و تأمین مواد غذایی مصرفی مرکز، خبازی و آماده‌سازی یک هکتار از زمین مجاور مرکز جهت بهره‌برداری برای مصرف، کاشت محصولات کشاورزی اعم از سبزیجات، سیفی جات و حبوبات با رویکرد آموزشی، به‌کارگیری بیماران و بالا بردن سطح کمی و کیفی تغذیه بیماران مقیم مرکز را جزو طرح‌های اشتغال در حال اجرا در مرکز عنوان کرد.

نعمتی افزود: از تیرماه سال ۹۲ که مرکز افتتاح شد تاکنون ۷۳۴ نفر در رشته‌های برق، لوله‌کشی آب گرم و سرد، پرورش قارچ، نقاشی ساختمان، منبت و معرق آموزش‌های فنی وحرفه‌ای فراگرفتند.

وی، در ادامه بابیان اینکه اقدامات اشتغال مرکز با رویکرد کاردرمانی، بازار محور و آموزش در سه قالب درحال اجرا، در دست اقدام وپیشنهادی است، افزود: فرغون سازی باهدف آموزش، کاردرمانی و درآمدزایی برای مرکز و بیماران آموزش‌دیده، صنایع‌دستی همچون دمپایی، جارو، تسبیح، خودکار، منبت‌کاری باهدف یادشده و کشت سویای روغنی به‌منظور بهره‌برداری از زمین‌های بایر مرکز ازجمله طرح‌های اشتغال در دست اقدام مرکز است.

مدیر مرکز ماده ۱۶ مازندران، بابیان اینکه در مجاور بنای فعلی مرکز ۱۳ هکتار زمین ماده ۱۶ قرار دارد که تنها یک هکتار آن برای سبزی‌کاری احیاء شده است، گفت: پیشنهاد ما این است تا در این مساحت وسیعی که وجود دارد کشت برنج، کنجد، سویا روغنی، لوبیا سبز، جارو، نخود فرهنگی، سیب‌زمینی، پیاز، هویج، گندم، کاشت نهال نارنج، کاشت نهال شمشاد و یا پرورش گل‌های زینتی فضای آزاد و گلخانه‌ای در دستور کار قرار گیرد.

در ادامه این بازدید، علی‌اصغر میرزایی، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر مازندران، بابیان اینکه بیماران پس‌ازآنکه دوره درمان وآموزش را در مدت سه ماه گذراندند رها نمی‌شوند، ادامه داد: این افراد به مدت ۶ ماه توسط همکاران ما با حکم قضایی و با کمک خانواده تحت مراقبت بوده و ره‌گیری می‌شوند؛ در صورت عدم رعایت تکلیف و برگشت به مصرف به مرکز منتقل می‌شوند.

وی افزود: در مدت ۳۸ ماه از بدو راه‌اندازی مرکز تاکنون در بخش مراقبت پس از خروج ۵ درصد آمار بهبودیافته، ۳۶ درصد آمار بیماران عود کرده و ۵۹ درصد هم برای ادامه درمان داشتند.

دبیر کمیته هماهنگی مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب معتادان مازندران، با اعلام اینکه بنابر مصوبه‌ای مسئولیت مرکز ماده ۱۶ به بهزیستی واگذارشده است تا کارهای تخصصی درمان را بر عهده بگیرد و شورای هماهنگی تأمین بار مالی را بر عهده دارد، گفت: بر طبق آمار موجود از بدو تأسیس مرکز دولتی ماده ۱۶ تاکنون وضعیت تأهل بیماران مرکز شامل ۱۶ درصد متارکه، ۲۵ درصد مجرد و ۵۹ درصد متأهل بوده است.

[cite]وضعیت سنی بیماران از ۱۷ تا ۱۹ سال یک درصد، ۲۰ تا ۲۹ سال ۱۷ درصد، ۳۰ تا ۳۹ سال ۴۵ درصد، ۴۰ تا ۴۹ درصد ۲۹ درصد و بالای ۵۰ سال ۸ درصد بوده است

میرزایی، خاطرنشان کرد: وضعیت سنی بیماران از ۱۷ تا ۱۹ سال یک درصد، ۲۰ تا ۲۹ سال ۱۷ درصد، ۳۰ تا ۳۹ سال ۴۵ درصد، ۴۰ تا ۴۹ درصد ۲۹ درصد و بالای ۵۰ سال ۸ درصد بوده است درعین‌حال بیشترین مواد مصرفی، ترکیبی بوده و ۶۵ درصد آمار را شامل می‌شود، کراک یک درصد، هروئین ۴ درصد، روان‌گردان ۱۴ درصد و تریاک ۱۶ درصد بوده است.

وی یادآور شد: سهم بیکاران در مرکز ماده ۱۶ حدود ۲۷ درصد، فنی کار ۱۲ درصد، مشاغل آزاد ۱۲ درصد، کشاورز ۱۹ درصد و کارگر ساده ۳۰ درصد تاکنون بوده است.

بازدید از کارگاه‌های آموزشی ایستگاه آخر این بازدید یک و نیم‌ساعته است؛ اگرچه فرصت مصاحبه با بیماران دست نداد ولی با آنچه دیده و شنیده شد اینکه اینجا یک فرصتی است برای تغییر، نوزایی و تولد دوباره! فرصتی برای برگشت به آغوش گرم خانواده و جبران مافات وآنچه در خماری، نئشگی و توهّم باخته و دود شده است.

 چه چهره‌های زیبایی که در خماری‌ها تیره گشت و بازوانی که به‌جای کار و تلاش در بی‌مبالاتی و بی‌خیالی مسئولیت‌ها به‌جای کار و تلاش، تنها خالکوبی‌شده، دندان‌هایی که می‌بایست درگذر عمر فرسوده شود در جوانی و با مصرف افیون خانمان‌سوز کدر و بی‌رمق شده و کار را به‌جایی رسانیده که نان‌های خبازی مرکز باید برای وعده غذایی آنان (بیمارانی که سن ۱۷ سال به بالا دارند) خمیری باشد تا برایشان قابل‌خوردن و جویدن باشد!

انگارزمان و ظرفیت پذیرش از این مهمانان ناخوانده و دربه‌در تمام نشده است؛ چراکه موقع برگشتمان متوجه ۱۳ نفری شدیم که قسمت داخلی درب ورودی نشسته بودند و می‌گفتند که از آمل آورده شدند! بیشترشان جوان و کم سن و سال به نظر می‌رسیدند...

 سر را به زیر برده‌اند و خود را با خاک و سنگ‌ریزه‌های کف حیاط سرگرم کرده‌اند تا فراخوانده شوند، اعتیاد نه‌تنها جسم بلکه روح و روان آن‌ها را هم نشانه گرفته است، کارکنان اینجا چه‌کار سختی بر عهده‌دارند زیرا باید روح و روان آنان را نوزایی کنند ... اینجا تا بیمار نخواهد کارهای درمانی اثری ندارد. اینجا باید فعل خواستن را خود بیماران صرف کنند و از پیله‌ای که بر خود تنیده‌اند بیرون بیایند و پروانه شوند...آری اینجا برای پروانه شدن فرصت مناسبی است و همه‌چیز مهیا شده است.

عکس: محسن هدایتی