تاریخ علم بر علیه اسطوره عقلانیت است/ عقلانیت چیست؟

به گزارش خبرنگار مهر، سعید زیباکلام در زمرۀ پیشگامان اهل فلسفه‌ در ایران است که به بنیان علم و اساس کار علمی اندیشیده است. آثار و آراء زیباکلام در زمان خودش نمونه‌های بی‌بدیلی در معرفت‌شناسی علم در ایران بوده‌اند که بعضا به جدیدترین رهیافت‌های مطالعات انتقادی علم در دنیا می‌پرداخت. اما فراتر از این، زیباکلام در سر و شکل دادن به سنتی انتقادی در پژوهش علم در ایران، که عقلانیت علمی را یک روش منحصر به فرد و تاریخمند می‌داند، از دیگران، توفیق بیشتری داشته است.

زیباکلام بیش از دیگران، موفق بوده است تا نقد علم را به گفتاری با نفوذ عمومی خصوصا در میان دانشجویان و دانش‌پژوهان علوم انسانی و علوم محض تبدیل کند. احتمالا بسیاری از دانشجویان او در دانشگاه‌های مهندسی، پس از مواجه شدن با آراء و نظرات زیباکلام، تغییراتی اساسی در راه و روش کار علمی خود داده‌اند.

بسیاری از دانش‌پژوهان جوان رشته‌های علوم انسانی نیز زمانی در کلاس‌های درس‌شان با تمسک به آثار زیباکلام، به جدال با گرایش‌های علم‌گرایانه و پوزیتیویستی پرداخته‌اند. این توفیق غیرقابل انکار سعید زیباکلام در خلق جنبشی عمومی نقد علم است.

توفیقی که علاوه بر تلاش پیگیرانۀ علمی خاص او، برآمده از صراحت و بی‌پیرایه بودن زبان او نیز هست. «عقل، استدلال و عقلانیت»، جدیدترین مجلد مکتوب منتشر شده از سعید زیباکلام است که مشتمل بر صریح‌ترین نظرات او پیرامون شناخت علمی از جهان و دیگر بدیل‌های آن است.

در هفتمین قسمت از سری جدید برنامه دریچه، علیرضا سمیعی به بهانۀ انتشار این اثر، پروژۀ علمی زیباکلام و تبعات آن برای زندگی روزمره را به بحث گذاشته است.

فیلم این گفتگو را می توانید از اینجا ببینید.