واکاوی ریشه ها و راهکارهای رفع آلودگی هوا درمیزگرد ایرنا قم

گردوغبار درهوای قم که درفصل تابستان نمود جدی در این استان دارد، چند سالی است که به عنوان معضلی اساسی دغدغه مسئولان شده و دراین رابطه در اردیبهشت ماه سالجاری نیز همایشی ملی با عنوان 'بحران دریاچه نمک و پدیده گردوغبار درحوضه مرکزی ایران' درقم برگزار و درآن تاکید شد که بی توجهی به این معضل باعث سرایت به استانهای همجوار خواهد شد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز قم به مناسبت هفته حفاظت محیط زیست و به منظور بررسی موضوع معضل گردو غبار ، میزگردی را با حضور سید رحمان دانیالی مدیرکل حفاظت محیط زیست،سید محمد تقی سجادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری و یحیی زارع مدیر کل هواشناسی استان قم برگزار کرد که در جریان آن منشاء و راه های کنترل گرد و غبار موجود در آسمان قم مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.
شرکت کنندگان دراین میزگرد تاکید داشتند درصورت توجه جدی به موضوع گرد وغبار می توان آن را از آسمان قم حذف کرد و در غیر این صورت نه تنها شهروندان استان قم بلکه مردم استان های همجوار نیز در معرض این پدیده و اثرهای منفی آن قرار خواهند گرفت.

** 105 هزار هکتار کانون تولید گرد و غبار در قم
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قم دراین میزگردگفت: مناطق بسیاری از سطح استان به دلیل قرار گرفتن دربخش خشک ونیمه خشک زمین درحال تبدیل شدن به بیابان است و شدت این پدیده به دلیل افزایش گازهای گلخانه ای درفضا و گرم شدن کره زمین روز به روز افزایش می یابد.
سید محمد تقی سجادی افزود:گرم شدن زمین، موجب کاهش رطوبت، خشکی و ناپایداری خاک می شود و موقعیت ایجاد گرد و غبار را فراهم می کند.
وی ادامه داد: در استان قم 105 هزار هکتار کانون تولید گرد و غباروجود دارد، دراین مناطق، سطح زمین به طورکامل به بیابان تبدیل شده وهیچ گونه پوشش گیاهی درآن وجود ندارد،به همین دلیل دراثر وزش کوچکترین باد، گرد وخاک از سطح این مناطق به هوا بلند می شود.
سجادی گفت: 29 هزار هکتار از مناطقی که درقم کانون تولید گرد و غبار هستند در غرب و شمال غرب (کوه نمک و جاده جعفر آباد)، 42 هزار هکتار در بخش شرقی (دشت مسیله)و جنوب شرقی استان و بخشی هم در مناطق پیرامونی شهر قم قرار دارد.

** بیشتر گردوخاک موجود درقم از مناطق بیابانی دشت مسیله است
وی افزود: بیشتر گرد وخاک موجود در آسمان قم در فصل گرما به دلیل وزش باد از ناحیه شرقی استان قم و بلند شدن گرد و خاک از مناطق بیابانی دشت مسیله است که مشکل های زیست محیطی فراوانی را ایجاد می کند.
وی ادامه داد: بلند شدن گردو غبار در آسمان قم، علاوه بر تهدید سلامت شهروندان و آسیب رساندن به محیط زیست، موجب تخریب طرح های عمرانی و زیرساختی استان به خصوص در حوزه حمل و نقل می شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قم با اشاره به خطر پیش روی شن های روان در سطح استان، گفت: خطوط ریلی سراسری که از قم می گذرد، اتوبان قم – گرمسار و همچنین بسیاری از زیرساخت های انتقال انرژی از جمله خطوط آب و برق در معرض تهدید توسعه بیابان هستند.

** کشت گیاهان مقاوم و کم آب بر راهکاری برای احیای بیابان های قم
وی افزود: برای مقابله با توسعه بیابان ها در سطح استان باید گونه های گیاهی مقاوم با شرایط آب و هوایی قم در سطح زمین های مستعد تولید گرد و غبار کاشته شود و در همین زمینه بخش های بسیاری از استان قم به زیر کشت گیاهان مقام و کم آب بر رفته اند.
وی ادامه داد: برای اجرای طرح بیابان زدایی در هر هکتار بیش از 80 میلیون ریال هزینه مورد نیاز است اما می توان این رقم را با انجام مطالعات کارشناسی و مشارکت دادن مردم در عرصه های طبیعی با هزینه ای در حدود 30 میلیون ریال به انجام رساند.
سجادی گفت: همچنین با استفاده از ظرفیت نهادهای حمایتی و عام المنفعه در انجام طرح های بیابان زدایی و مقابله با گرد و غبار می توان حجم وسیعتری از بیابان های استان را در مدت زمان کوتاهی احیا کرد.
وی افزود: برای نمونه با پیگیری های انجام شده توسط مسئولان استان، برنامه ریزی شده است تا یکهزار هکتار از مناطق بیابانی و مستعد تولید گرد و غبار در قم توسط بنیاد برکت که نهادی حمایتی است، احیا شود.

** لزوم اجرای فعالیت های فرهنگی و بهره گیری از ظرفیت خیران
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قم با اشاره به لزوم آگاهی بخشی و مشارکت دادن مردم در انجام طرح های زیست محیطی، ادامه داد: استفاده از ظرفیت خیران بومی نیز امکان مناسبی برای انجام طرح های بیابان زدایی و احیای منابع طبیعی استان است و در این رابطه می توان از عالمان و مبلغان دینی خواست تا آموزه های شریعت را برای پاسداری از محیط زیست برای مردم بیان کنند.
سجادی گفت: اداره کل منابع طبیعی قم با همکاری 40 تن از امامان جمعه، فعالیت های فرهنگی را با هدف صیانت از طبیعت استان آغاز کرده و در راستای تقویت این راهکار، دیدار و گفت و گوهای رسمی با مراجع عظام تقلید و علمای برجسته حوزه علمیه قم صورت گرفته است.
وی با اشاره به محدودیت های اعتباری برای اجرای طرح های بیابان زدایی،افزود: بودجه های دولتی به تنهایی کفاف هزینه های سنگین طرح های بیابان زدایی را نمی دهند وبرای موفقیت دراجرای این پروژه ها لازم است همه اقشار اجتماع با تدوین سیاست های تشویقی، برای حفاظت از طبیعت وارد میدان شوند.
وی با بیان این که در سال های اخیر بسیاری از دریاچه های استان که آب آن ها به دشت مسیله و دریاچه نمک وارد می شد، به طور کامل خشک شده اند، ادامه داد: خشک شدن دریاچه ها در اثر کاهش بارندگی و خشک سالی های پی در پی، استان قم را با شرایط دشواری از نظر دسترسی به منابع آبی مواجه ساخته است که برای عبور از این بحران، داشتن نگاه کارشناسی در بهره برداری از ذخیره آبی موجود، اهمیت بسزایی دارد.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم، با اشاره به اجرای طرح پخش سیلاب در بیش از 50 هزار هکتار از عرصه های بیابانی قم، گفت: مرطوب ساختن بیابان های استان و سبز کردن آن ها با کاشت گیاهان مقاوم، راهکارهای مناسبی برای جلوگیری از نفوذ گرد و خاک به آسمان هستند و در این زمینه اقدامات موثری به خصوص در حاشیه اتوبان قم – گرمسار انجام شده است.

** ضرورت شناسایی دقیق کانون های تولید گرد و غبار در استان
مدیرکل هواشناسی استان قم نیز در این میزگرد با اشاره به لزوم شناسایی کانون های اصلی تولید گرد و غبار، گفت: داشتن اطلاعات کافی در مورد منشاء گرد و خاک استان و همچنین استفاده از دیدگاه های کارشناسان، مهمترین اقدام برای حل دایمی این پدیده است.
یحیی زارع بیان کرد: استان قم در سال های اخیر با خشکسالی های متوسط و شدید مواجه بوده و کاهش بارندگی را تجربه کرده است، بنابراین میزان رطوبت خاک در قم کاهش یافته و شرایط برای نفوذ گرد و خاک به آسمان با کمترین وزش باد، مهیا شده است.
وی ادامه داد: اکنون وضعیت استان قم به نحوی است که با قطع شدن بارندگی ها، زمینه برای حضور گرد و غبار در آسمان فراهم می شود؛ برای مثال در سال 94 که میزان بارندگی ها نسبت به سال گذشته کمتر بود، آسمان قم در یک سوم ایام سال آلوده به گرد و خاک بود.
زارع گفت: باید حقابه های مصوب برای احیای تالاب ها و بیابان های استان قم از طریق استان های بالا دست تامین شود و اگر این کار هرچه سریعتر انجام نشود سلامتی شهروندان به خصوص اقشار ضعیف همچون کودکان و سالمندان در معرض خطر جدی قرار می گیرد.
وی افزود: نداشتن اطلاعات صحیح از میزان منابع آبی موجود، باعث شده است که در بسیاری از مناطق استان، برداشت بی رویه آب از سفره های زیر زمینی باعث فرونشست زمین، سست شدن خاک و تبدیل شدن آن به بیابان شود.

** حل مشکل گردوغبار درقم نیاز به عزم ملی دارد
وی ادامه داد: حل مشکل گرد و غبار در آسمان استان قم نیاز به عزم ملی دارد تا از تبعات منفی آن جلوگیری شود و اگر این موضوع با نگاه کارشناسی مورد توجه قرار نگیرد، بسیاری از استان های همجوار نیز در آینده نزدیک درگیر آن خواهند شد.

** بارور سازی ابرها مقرون به صرفه نیست
مدیرکل هواشناسی استان قم همچنین در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا مبنی بر استفاده از پروژه های نوین مانند بارور سازی ابرها برای احیای بیابان های استان، گفت: انجام این گونه طرح ها بیشتر درحد آزمایشگاهی انجام می شود و اجرای آن در سطح وسیع توجیه اقتصادی ندارد و حتی می تواند ضررهای زیست محیطی فراوانی را نیز به دنبال داشته باشد.
وی درخصوص استفاده از سامانه های نوین برای پیش بینی وضعیت آلودگی هوای قم به ذرات گرد و خاک، افزود: هم اکنون اداره کل محیط زیست استان به دستگاه های سنجش میزان غلظت گرد و غبار مجهز است؛ اداره کل هواشناسی قم نیز اطلاعات مورد نیاز خود را از رادار های استان تهران دریافت می کند و در آینده نزدیک سامانه راداری برد کوتاه در استان قم مستقر خواهد شد.

** تعداد روزهای آلوده به گرد و خاک در استان قم 50 برابر شده است
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم از دیگر مسئولان حاضر در میزگرد ایرنا بود که در خصوص موضوع بحث، گفت: تعداد روزهای آلوده به گرد و غبار از سال 65 تا 95 بیش از 50 برابر شده است و این مساله نشان می دهد در صورت توجه نکردن به کانون های تولید گرد و خاک در استان قم که منشاء داخلی دارد، روز به روز بر تبعات منفی آن افزوده می شود.
سید رحمان دانیالی با بیان اهمیت برگزاری همایش ها و نشست های تخصصی برای نجات دریاچه نمک، افزود: این دریاچه به عنوان یکی از کانون های تولید گرد و غبار در آسمان قم، هم اکنون وضعیت مناسبی ندارد و باید با حمایت مسئولان و همراهی مردم، اقدام های موثری برای نجات آن برداشته شود.
وی بیان کرد: با توجه به سیاست های کلان ملی باید 10 درصد حقابه ها برای حفاظت از محیط زیست و سرزمین اختصاص داده شود اما این رقم برای حوضه دریاچه نمک با آن وضعیت بحرانی کمتر از 1.5 درصد است.
دانیالی گفت: با اصلاح فرآیند های آبیاری در مزارع کشاورزی، حجم زیادی از منابع آبی حفظ می شود که می توان آن را به حقابه های زیست محیطی برای حفاظت از منابع طبیعی اختصاص داد.
وی افزود: موضوع مقابله با کانون های تولید گرد و غبار، مساله ای است که احتیاج به استمرار دارد و در این مسیر آموزش و اطلاع رسانی به شهروندان از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
وی بیان کرد: اداره کل محیط زیست همواره خواستار توسعه متوازن اقتصادی و صنعتی استان قم است اما این کار نباید منجر به تخریب طبیعت و از بین رفتن لایه های حفاظتی محیط زیست، از جمله خشک شدن منابع آبی دشت ها و تبدیل شدن آن ها به کانون های گرد و خاک، شود.

** نفوذ گرد و غبار قم به استان های همجوار
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم با اشاره به اهمیت حضور تشکل های مردم نهاد برای حمایت از طبیعت، گفت: کمپین قلب ایران تشنه است اقدام موثری برای نشان دادن وضعیت وخیم دریاچه نمک بود و توجه بسیاری از مسئولان ملی و استانی را به مساله دریاچه نمک جلب کرد.
وی افزود: اگر برای نجات و احیای دریاچه نمک تلاش لازم صورت نگیرد در آینده وضعیت این دریاچه از دریاچه ارومیه هم بدتر می شود و به دنبال بلند شدن گرد و غبار از آن، سلامت شهروندان استان های مرکزی کشور، در معرض خطر جدی قرار می گیرد.

** بهره گیری از آموزه های دین برای ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست
وی بیان کرد: استفاده از آموزه های دینی برای ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست اقدام مناسبی است که باید در همه استان ها و به خصوص در قم با توجه به وجود حوزه های علمیه و عالمان برجسته، بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

** لزوم تخصیص حقابه های استان قم از منابع آبی کشور
دانیالی گفت: تقویت ایستگاه های هشدار میزان گرد و خاک موجود در هوا، تخصیص حقابه های استان از منابع آبی کشور و همراهی مسئولان و مردم در زمینه حفاظت از محیط زیست، راهکارهای موثری برای مدیریت و کاهش نفوذ ریزگردها در آسمان قم هستند.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست قم گفت: توسعه گردشگری در مناطق طبیعی استان به خصوص در حوضه تالاب ها می تواند مردم را با اهمیت این مناطق آشنا کند و زمینه مطلوبی برای حفاظت از این سرمایه های الهی باشد.
16 الی 22 خردادماه به عنوان هفته محیط زیست امسال با شعار 'من با طبیعتم' در کشورمان نامگذاری شده است.
7405/ 6133/ گزارش: سید محمد ابراهیم جنابان ** انتشار دهنده: جعفر مسلمی